Turkish-Russian Relations from Friendship to the Beginning of the Road Split (1923-1938)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 818 - 840, 28.09.2020

Arzu Boy

https://doi.org/10.21551/jhf.773694

Cited By: 1

Öz

After the Bolshevik revolution, which started in 1917, Turkish-Russian relations acquired a different dimension. In the civil war in Russia, the support of states such as England and France to Tsarist Russia had brought  the Bolshevik Russia and Turkey together. In this context, the intimacy between the parties increased during the period of national struggle and even the Bolsheviks provided financial assistance to the national struggle. This intimacy, which started in the period of national struggle, reached its peak with the 1925 Treaty of Friendship and Neutrality.  Treaty of Locarno Treaties made between Germany and western states just a week before this treaty caused Turkey and Russia to make it.  Germany western states between Turkey and Russia have made in Locarno Treaty has led to the treaty. The Treaty of Locarno was considered as a common threat and caused the intimacy of the parties.   
  After the Montreux Convention, which was concluded at the end of this period, revealed the disagreements about the Straits, the friendship relations that started in the National Struggle began to disappear among the parties.
In the study, it is aimed to give Turkish Russian relations with the finest details.   Accordingly, copyrighted works related to the subject discussed were reviewed and the gap in the field was tried to be closed by looking at the periodical publications.

Anahtar Kelimeler

Bolshevik revolution, Russia, Friendship, Straits

Dostluktan Yol Ayrımının Başlangıcına Doğru Türk Rus İlişkileri (1923-1938)

Öz

Özet
1917’de başlayan Bolşevik İhtilalinden sonra Türk Rus ilişkileri farklı bir boyut kazanmıştır. Rusya’daki iç savaşta İngiltere ve Fransa gibi devletlerin Çarlık Rusya’sına destek olmaları Türkiye ve Bolşevik Rusya’yı bir araya getirmişti. Bu bağlamda Milli Mücadele Dönemi’nde taraflar arasında yakınlaşma artmış ve hatta Bolşevikler, Milli Mücadeleye maddi yardımlarda bulunmuşlardır. Milli Mücadele Dönemi’nde başlayan bu yakınlaşma 1925 Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması ile doruğa ulaşmıştır. Antlaşma yapılmadan bir hafta önce Almanya ve batılı devletlerarasında Locarno Antlaşmasının yapılmış olması Türkiye ve Rusya’yı bu antlaşmaya sevk etmiştir. Locarno Antlaşması ortak tehlike olarak görülmüş ve tarafların yakınlaşmasına sebep olmuştur.
Bu dönemin sonlarında yapılan Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Boğazlar ile ilgili anlaşmazlıkları su yüzüne çıkarması ile birlikte Milli Mücadele’de başlayan dostluk ilişkileri silinmeye başlamış taraflar birbirinden uzaklaşmıştır.
Çalışmada Türk Rus ilişkilerinin en ince ayrıntıları ile birlikte verilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda ele alınan konu ile ilgili telif eserler taranmış ve süreli yayınlara bakılarak alan yazında konu ile ilgili boşluk kapatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bolşevik İhtilali, Rusya, Dostluk, Boğazlar, Montrö

Anahtar Kelimeler

Rusya, Bolşevik, Barış, Dostluk, Boğazlar, Montrö

Kaynakça

• Alantar, Özden Zeynep, “Türk Dış Politikasında Milletler Cemiyeti Dönemi”, Türk Dış Politikasının Analizi, (Der: Faruk Sönmezoğlu), Der Yayınları, İstanbul 2004, ss. 99-129.
• Atabey, Figen, “Montrö Konferansından II. Dünya Harbine Türk- Sovyet İlişkileri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C.2, Sayı:4, Ocak 2014, ss.1-11.
• Atatürk’ün Milli Dış Politikası, Milli Mücadele Dönemine Ait 100 Belge, 1919-1923 C.2.Kültür Bakanlığı Ankara, 1994.
• Aydın, Mustafa, “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1939-1945” , Editör: Baskın Oran, Türk Dış Politikası, C.1, İletişim, İstanbul 2014.
• Babaoğlu, Resul, “Lozan’da Kanlı Bir Hadise: Sovyet Rusya Delegesi Vatslav Vorovsky Cinayeti ve İsmet Paşa’ya Suikast Tehlikesinin Yankıları”, Toplumsal Tarih, Temmuz 2019, s.44-50.
• Başarır, Mehtap, “Sovyet Rusya’nın 1925 Dostluk Ve Tarafsızlık Antlaşması’nın Feshine Yönelik Notaların Basına Yansımaları”, Belgi Dergisi, Sayı:18, 2019, ss.1417-1448.
• Berber, Şarika Gedikli, “Lozan Antlaşması Perspektifinden Türk Boğazlar Meselesine Bakış”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim 2016, C.14, s.622; Toprak, “1919-1945 Dönemi Türk-Rus İlişkileri”, s.165.
• Bilge, Suat,Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Güç Komşuluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1992, s.116.
• Bolat, Mahmut, “Genel Hatlarıyla Atatürk Dönemi Türkiye’nin İkili İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, C.7, Sayı:1, 2006, ss.45-74.
• Boy, Arzu, “1877’den 1920’ye Kadar Kars ve Çevresinde Rus Ermeni İlişkileri” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:18, C.10,2018, ss.109-132.
• Bozkurt, Abdurrahman, “Boğazlar Komisyonu’nun Kuruluşu ve Faaliyetleri (1924-1936)”, Publicand Private International Law Bulletin, Volume: 37, Issue: 1, s.8.
• Çelik, Mustafa Edip, “İngiliz Büyükelçilik Raporlarında Türk-Dış Politikası (1933-1937)”, Tarih ve Gelecek, c.3, Sayı:2, 2017, ss.25-41.
• Dış İşleri Bakanlığı, Türk Dış Politikasında Montreux ve Savaş Öncesi Yılları,1935-1939, Ankara 1973, s.35.
• Dilek, Mehmet Sait, “Büyük Güçlerin Politikaları ve Briand Kellogg Paktı,” Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, C.10, Sayı:37, ss.145-169.
• Erkin, Feridun Cemal,Türk Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968.
• Gökay, Bülent, Bolşevizm ve Emperyalizm Arasında Türkiye, (1928-1923), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1988.
• Gönlübol, Mehmet, Sar, Cem, “ 1919-1939 Dönemi”, Edit: Mehmet Gönlübol, Olaylarla Türk Dış Politikası, Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
• Gürün, Kamuran “17 Aralık 1925 Türk-Rus Antlaşması”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl Sempozyumu, TTK, 1999, ss.182-188..
• Hale, William,Türk Dış Politikası 1774-2000, Mozak Yayınları, İstanbul 2003.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Haz: Sabahattin Selek, C. II, Bilgi Yayınları, Ankara 1987.
• Karabulut, Nilüfer, İki Genel Savaş Arası Dönemde Silahsızlanma Konferansları ve Türkiye (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi AİİT Enstitüsü, İstanbul 2007.
• Kodaman, Bayram, “Lozan Hakkında Bir Değerlendirme”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 4, 1989, s.10.
• Müezzinoğlu, Ersin, “İsmet Paşa’nın 1932 Sovyet Rusya Ziyareti”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2, 2018, ss.249-260.
• Sergeevna, Porshneva Olga, Sovyet Türk Kültürel İlişkilerinin Gelişiminin İncelenmesi, Ural Basımevi, Ekaterinburg 2010.
• Şen, Cenk, Stalin Dönemi’nde Türk-Sovyet İlişkileri (1923-1953), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2006.
• Solak, Mustafa, Atatürk Dönemi’nde Şükrü Kaya’nın Siyasi Hayatı (1923-1938), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 2010, s.8.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, C. I, TTK, Yayınları, Ankara 1983.
• Tellal, Erel, “SSCB’yle İlişkiler”, Editör: Baskın Oran, Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, s.315.
• Tengirşek, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı, Ankara 1981.
• Topal, Coşkun, “Türk Rus İlişkileri ve Moskova Antlaşması”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4/6, 2018, ss.313-330.
• Toprak, Serap, “1919-1945 Dönemi Türk Rus İlişkileri” Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı:9, 2011, ss.161-170.
• Tuğluoğlu, Fatih “Ali Naci Karacan’ın Gözüyle Lozan Konferansı ve İsmet Paşa”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 53, 2013, s.300.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-2010), Der Yayınları, İstanbul 2010.
• Uyanık, Necmi “Atatürk’ün TBMM Açılış Konuşmaları Işığında Türk- Sovyet Siyasi İlişkilerinin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi, Sayı:20, ss.133-147.
• Yazıcı, Nevin, “1926-1956 Dönemi Türk Dış Politikasında Musul Sorunu”, CTAD, Yıl 7, Sayı:14, 2011, ss.133-179.
• Yılmaz, Salih, Yakşi, Abdullah, Osmanlı Devletin’den Günümüze Türk- Rus İlişkileri, TYB Akademi, Yıl:6, Sayı:17, Mayıs 2016, s.9-83.
• Yüceer, Saime, “Atatürk Dönemi (1919-1938) Türk Rus İlişkilerinin Siyasi Boyutu,” Çev: İlyas Kamalov, İrina Svistunova, Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk Rus İlişkileri, I. Çalıştay Bildirileri (Ankara, 14-15 Mayıs 2010), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2011, ss.61-107.