Ortadoğu’nun Yapılanması ve Dışsal Müdahaleler

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1565 - 1573, 28.12.2020

Metin Aksoy

https://doi.org/10.21551/jhf.840854

Öz

Ortadoğu bölgesi uluslararası sistemin alt bölgesi olarak Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen önce yeniden yapılanmaya başlamıştır. Bölgede uzun yıllar hakim güç olan Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflaması güç boşluğunun doğmasına neden olmuştur. Bu güç boşluğu İngiltere/Fransa gibi klasik sömürgeci devletler ve onların yönlendirmesiyle bölgenin kabile liderleri tarafından doldurulmaya çalışmıştır. Sykes-Picot gibi planlarla bölgede egemen olmak isteyen İngiltere ve Fransa bu imkana kavuşarak bölgenin hem siyasal hem de idari yapısı üzerinde vesayet sahibi olma şansına kavuşmuşlardır. ABD, Çin ve Rusya gibi küresel güçlerin dışsal müdahaleler, yeraltı kaynakları ve jeopolitik konumu gibi faktörlerin bölgenin istikrarsızlaştırılmasında önemli rolleri olmuştur. Bu makalede Ortadoğu bölgesinin sömürgeleşme sürecinde dışsal müdahaleler, yerli işbirlikçilerinin etkisi, ikinci dünya savaşı sonrası ortaya çıkan sistem özellikleri ve aktörlerin stratejileri analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Sömürgecilik, Dışsal Müdahaleler, Bölgesel Güç, İttifak

Structuring of the Middle East and External Interventions

Öz

The Middle East region started to be restructured as a sub-region of the international system just before the first world war. The weakening of the Ottoman Empire, which had been the dominant power in this region for several years, caused a power gap. This power gap has sought to be filled by the region's tribal leaders led by classical colonial states such as Britain and France. Britain and France, who wanted to dominate the region with plans such as Sykes-Picot, attained this opportunity and had the chance to have tutelage over both the political and administrative structure of the region. The external interventions of global powers such as the USA, China and Russia, its underground resources and its geopolitical position have played an important role in destabilisation of the region. In this article external interventions in the colonization process of the Middle East region, the effect of domestic collaborators, system features that emerged after the second world war and the strategies of the actors were analyzed.

Anahtar Kelimeler

Middle East, Colonialism, External İnterventions, Regional Power, Alliance

Kaynakça

• Aksoy, Metin ve Taşkın, Faruk. “Mercidabık Düzeninden Orta Doğu’da Kaos Düzenine”, ed. Mehmet Ali Uluslararası Mercidabık’tan Günümüze 500 Yılda Orta Doğu Sempozyumu, Yıldırım, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Matbaası, 2017, 162-168.
• Aras, Bülent. “ABD’nin Ortadoğu Politikaları ve Filistin Sorunu”, Milletlerarası Ortadoğu,
• Kaos mu, Düzen mi? Konferansı, Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Recep Ahıskalı, Hasan Demiroğlu,
• Yahya Başkan, Altan Matbaacılık, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2004.
• Arıboğan, Deniz Ülke. “Barışı Hayal Edemeyen Bölge; Ortadoğu”, Milletlerarası Ortadoğu,
• Kaos mu, Düzen mi? Konferansı, Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Recep Ahıskalı, Hasan Demiroğlu,
• Yahya Başkan, Altan Matbaacılık, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2004.
• Anderson, Scott. Lawrence in Arabia. War, Deceit, Imperial Folly and the Making of the Modern Middle East, London, Anchor, 2013.
• Amar-Dahl, Tamar. Shimon Peres: Friedenspolitiker und Nationalist, Paderborn, Verlag Ferdinand Schöningh, 2010.
• Arı, Tayyar. “Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi”, İstanbul, Alfa Kitap, 2004.
• Hourani, Albert. Arap Halkları Tarihi, çev. Yavuz Olagan, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014.
• Hubert, Wetzel. “Heimliche Treffen der Erzfeinde”, Süddeutsche Zeitung https://www. sueddeutsche.de/politik/iran-und-usa-heimliche-treffs-der-erzfeinde-1.1827717 Körner, Peter, “Kriege in Afrika”, Jens Siegelberg, Die Kriege 1985 bis 1990, Analyse ihrer Ursachen, Lit Verlag, Münster, 1991.
• Kandil, Ahmed. “China and the „Arab Spring”. “A new player in the Midlde East?” IEMed Brief Nr. 47, 2012, 1-5.
• Kass, Ralph. Die “EU-Nahostpolitik Im Rahmen Des Nahostquartetts. Die Europäische Union als kohärenter aussenpolitischer Akteur” (2002-2008), Hamburg, Diplomica Verlag Gmbh, 2010.
• Katz, Mark N. “Russia and the Arab Spring, Middle East Institute, 2012, https://www.mei.edu/ publications/russia-and-arab-spring
• Köse, İsmail. “Büyük Oyunun Küçük Aktörü Şerif Hüseyin”, İstanbul, Kronik Kitap, 2018.
• Mansfıeld, Peter, Ortadoğu Tarihi ,Çev. Ümit Hüsrev Yolsal, İstanbul, 2012.
• Malashenko, Alexey. “Russia and the Arab Spring”, Carnegie Moscow Center, 2013, 1-34.
• Pappé, İlan. “Ortadoğu’yu Anlamak”,İstanbul, NTV Yayınları, 2009.
• Pabst, Martin. “Hard Power“ und “Soft Power”. “Der Beitrag der EU zu Krisenprävention, Krisenmanagement und Friedensunterstützung”, Europäische Sicherheit & Technik, 2013. 1-17.
• Schreiber, Friedrich und Wolffsohn, Michael. “Der Krieg zum Frieden 1973”, Friedrich Schreiber, Michael Wolffsohn Nahost Geschichte und Struktur des Konflikte, Springer Fachmedien Wiesbaden, 1989.
• Sabit Duman, Modern Ortadoğu’nun Doğuşu, Doğukütüphanesi, İstanbul, 2010.
• https://thediplomat.com/2014/09/china-appoints-new-special-envoy-to-the-middle-east/
• https://www.cnnturk.com/dunya/suriyede-yeniden-kimyasal-silah-iddiasi
• Yadak, Abdallatif. “İsrail Güvenlik Politikası Ve Güvenlik Duvarının Filistin Halkına Etkileri”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Cilt 3 Sayı 9 Kış 2014, 163-175.