Fransız Basınında Şeyh Said İsyanı

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 4, 880 - 908, 29.12.2021

Nuri Karakaş , Fatih Selçuk

https://doi.org/10.21551/jhf.1033599

Cited By: 1

Öz

Şeyh Said İsyanı, Gazi Mustafa Kemal Paşa liderliğinde kurulan Türkiye’nin rejimini hedef alan bir isyan hareketidir. Musul meselesi nedeniyle İngiltere ile ilişkilerin gerginleştiği bir dönemde çıkan bu isyan, bölgeye yakın bir konumda bulunan Suriye’de manda rejimi tesis eden Fransa’nın da yakından takip ettiği bir gelişme olmuştur. Türkiye’deki gelişmeleri büyük bir ilgi izlemiş olan Fransız basını da Şeyh Said İsyanı’nı yakından takip etmiştir. Bunda, kamuoyunun yeni rejimin ve atılan modernleşme adımlarının ne denli kalıcı olabileceği sorusuna yanıt araması da etkili olmuştur. Basının önemli bir bölümü, Ankara’daki rejimin modernleşme adımlarının halkta yer yer bir hoşnutsuzluk yarattığı görüşünü paylaşmış ve bunu Doğu Anadolu’da çıkan isyan ile ilişkilendirmiştir. Kimi gazeteler isyanın dini bir sebebe dayandığı görüşünü paylaşırken, kimi gazeteler de isyanın milli bir devlet kurma amacı taşıdığı üzerinde durmuştur. Bunun yanında, aynı dönemde Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemeyen İngiltere’nin bu isyanda payı olduğu görüşü de gazetelerde yer bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Said İsyanı, Kürtler, Fransız Basını, Musul Sorunu, İngiltere

Sheikh Said Rebellion in the French Press

Öz

Sheikh Said rebellion is a rebellion movement targeting the regime of Turkey, founded under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. This rebellion, which emerged when relations with England became tense because of the Mosul question, was a event closely followed by France, which established a mandate regime in Syria, which is close to the Mosul. The French press, which followed the developments in Turkey with a great attention, also closely followed the Sheikh Said rebellion. Herein, the public opinion’s search for an answer to the question of how permanent the new regime and the modernization steps taken could be was also efficient. A remarkable part of the press shared the view that the modernization steps of the regime in Ankara caused some unrest among the people and associated this with the rebellion in Eastern Anatolia. While some newspapers shared the view that the rebellion was based on a religious reason, some newspapers emphasized that the rebellion aimed to establish a national state. In addition, the opinion that England, who did not want to abandon Mosul to Turkey, had a part in this rebellion, also took place in the newspapers.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Said Rebellion, The Kurds, French Press, Mosul Question, England

Kaynakça

• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 15, Devre: II, İçtima Senesi: II, TBMM Matbaası, Ankara 1976.
• Excelsior, Journal des Débats, L’Action Françaises, L’Homme Libre, L’Humanité, L’Intransigeant, L’Œuvre (Paris), La Croix, La
• Dépêche (de Toulouse), La Lanterne, La Liberté, La Presse, Le Figaro, Le Gaulois, Le Journal, Le Libertaire, Le Matin, Le Petit
• Journal, Le Petit Parisien, Le Peuple, Le Radical, Le Rappel, Le Temps, Paris-Midi, Paris-Soir Bainville, Jacques, “Les Kurdes Soulèvés Contre La République d’Angora”, La Liberté, 27 Şubat 1925, s. 1.
• Barde, Henry, “La Révolte Kurde”, L’Œuvre (Paris), 27 Şubat 1925, s. 3.
• Barde, Henry, “La Turquie et Le Kurdistan”, L’Œuvre (Paris), 2 Mart 1925, s. 3.
• Bossan, Michel, “La Politique d’Angora”, Paris-Midi, 5 Mayıs 1925, s. 1.
• Charlet, Robert, “Angleterre Et Turquie”, Le Gaulois, 25 Mayıs 1925, s. 4.
• Charlet, Robert, “La Fin de L’Insurrection Kurde”, Le Gaulois, 19 Nisan 1925, s. 3.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 12 Nisan 1925, s. 3.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 18 Mart 1925, s. 3.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 26 Şubat 1925, s. 3.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 27 Şubat 1925, s. 4.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 28 Şubat 1925, s. 2.
• Charlet, Robert, “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 4 Mart 1925, s. 4.
• Cholleux, R. Le, “La Révolte Des Kurdes”, La Croix, 4 Nisan 1925, s. 5.
• Dortet, Francis, “Une Menace Pour La Turquie”, La Dépêche (de Toulouse), 28 Şubat 1925, s. 1.
• Gauvain, Auguste, “L’Insurrection Kurde”, Journal des Débats, 27 Şubat 1925, s. 1.
• Gauvain, Auguste, “La République Turque”, Journal des Débats, 1 Kasım 1923.
• H. B., “Apres La Révolte Kurde”, L’Œuvre (Paris), 4 Mart 1925, s. 3.
• Jullein, A., “La Turquie et L’Insurrection Kurde”, Le Petit Parisien, 28 Şubat 1925, s. 3.
• Jullein, A., “La Turquie et L’Insurrection Kurde”, Le Petit Parisien, 28 Şubat 1925, s. 3.
• Mallet, Alfred, “La Révolte des Kurdes”, Le Figaro, 27 Şubat 1925, s. 1.
• Perreux, Gabriel, “La Révolte Kurde S’Etend”, Paris-Midi, 16 Mart 1925, s. 3.
• R.C., “Le Soulèvement Kurde”, Le Gaulois, 28 Mart 1925, s. 1.
• Titayna, “Les Kurdes Se Battent, Mais Pour Qui?”, L’Intransigeant, 13 Mart 1925, s. 1.
• Un Diplomat, “La Révolte Des Kurdes Serait Organisée Par L’Angleterre”, Paris-Midi, 27 Şubat 1925, s. 1.
• Vitoux, Pierre, “L’Epopée Turque et Son Héros”, Le Petit Parisien, 29 Ekim 1938, s. 1, 3.
• W.Gaspart, Alfred, “Nos Intérêts En Orient”, L’Homme Libre, 10 Mart 1925, s. 3.
• Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919-1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 5. Baskı, Ankara 1997.
• Aybars, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, Doğan Kitap, 2. Baskı, İstanbul 2018.
• Çelik, Aliye Pekin ve Çeçen, Zeynep Kocabıyıklıoğlu, Berthe Georges-Gaulis’den Mektuplar, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2021.
• Dost-Niyego, Pınar, Le Bon Dictateur-L’image de Mustafa Kemal Atatürk en France (1919-1938), Libra Yayınları, İstanbul 2014.
• Fırat, M. Şerif, Doğu İlleri ve Varto Tarihi (Etimoloji-Din-Etnoğrafya-Dil ve Ermeni Mezalimi), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2007.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Bilgi Yayınları, 2. Kitap, Ankara 1987.
• Kaymaz, İhsan Ş., Şeyh Sait Ayaklanmasında İngiliz Parmağı, Kaynak Yayınları, İstanbul 2014.
• Kürkçüoğlu, Ömer, Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1978.
• Mumcu, Uğur, Kürt-İslam Ayaklanması, 1919-1925, Tekin Yayınevi, 10. Basım, Ankara 1993.
• Öke, Mim Kemal, Musul-Kürdistan Sorunu, 1918-1926, İz Yayıncılık, İstanbul 1995.
• Örgeevren, Ahmet Süreyya, Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi: Vesikalar, Olaylar ve Hatıralar, Temel Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2007.
• Selçuk, Fatih, Fransız Basınında Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi (1922-1938), Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir 2020.
• Şimşir, Bilâl N., İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1923), Bilgi Yayınevi, 3. Baskı, Ankara 2016.
• Şimşir, Bilal, Atatürk Dönemi İncelemeler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2006.
• Toker, Metin, Şeyh Sait ve İsyanı, Bilgi Yayınları, İkinci Basım, Ankara 1994.
• Toynbee, Arnold, Türkiye: Bir Devletin Yeniden Doğuşu, çev. Kasım Yargıcı, Milliyet Yayınları, 1971.
• Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Kitapları, 2. Baskı, İstanbul 1999.
• Yamaç, Müzehher, Fransız Diplomatik Belgelerinde Ağrı İsyanı (1926-1930), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019. Yavuz, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri: Fransız Arşiv Belgeleri Açısından (1919-1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.