Professions of Muslim Men in the Hacıkoy District According to the Population Register dated 1845-1846

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 823 - 845, 30.09.2022

Havva Çelik , Songül Keçeci Kurt

https://doi.org/10.21551/jhf.1170117

Öz

In the history of humanity, the individual has made many efforts in order to maintain his/her life according to the geographical conditions, opportunities and socio-cultural characteristics of the society in which he/she is located. In general, some of these occupations have been shaped according to human and animal power, manual labor and especially the needs of the society. Over time, the expressions we call occupation or work have turned into the concept of profession. Today, a profession is defined as a job based on knowledge and skills with a planned method, obtained with a certain education, producing useful goods for people, providing services in exchange for material gain. However, in the historical process it is also seen that there is a system in the form of exchange along with the expression of making money, which differs in some ways. Profession is a concept that has existed in the past and present, and will continue to exist in the future. Therefore, it has become mandatory to have information about professions in terms of evaluating societies in a socio-economic context. In the first population censuses conducted in the Ottoman Empire, there is also information about the professions performed.
In this study, the professions performed in the region in the middle of the 19th century were tried to determine through the Muslim population book numbered 2198 in the fund of the Ottoman Archive Population Books of the Presidential State Archives belonging to the Hacıköy Kazâ of the Amasya Sanjak of the Sivas Province. This notebook belonging to the year 1845-1846, which constitutes the main source of the study, covers the population records of 4 neighborhoods and 6 villages of Hacıköy. Apart from a few professions that cannot be read, it has been seen that there are 66 different types of professions in these neighborhoods and villages. In the same period, it is seen that there was a significant equality compared to the professions performed by the Muslims in the Ottoman country. Through these professions, information about the economic and social situation of Hacıköy can also be obtained.

Anahtar Kelimeler

Hacıköy, Population Register, Muslim, Profession

1845-1846 Tarihli Nüfus Defterine Göre Hacıköy Kazâsındaki Müslüman Erkeklerin Meslekleri

Öz

İnsanlık tarihi içerisinde birey yaşamını idame ettirmek için bulunduğu bölgenin coğrafi şartlarına, imkânlarına, toplumun sosyo kültürel özelliklerine göre birçok uğraş edinmiştir. Genel olarak bu uğraşlardan bazıları insan ve hayvan gücüne, el emeğine ve özellikle toplumun ihtiyaçlara göre şekillenmiştir. Zaman içerisinde uğraş veya iş dediğimiz ifadeler meslek kavramına dönüşmüştür. Günümüzde meslek; planlı bir yöntem ile bilgi ve becerilere dayalı, belli bir eğitimle elde edilen, insanlara faydalı mal üretmek, hizmet vermek ve maddi kazanç karşılığında yapılan iş olarak tanımlanmıştır. Ancak tarihi süreçte bazı yönlerden farklılık gösterdiği para kazanmak ifadesi ile birlikte değiş tokuş şeklinde bir sistemin olduğu da görülmektedir. Meslek geçmişte ve günümüzde var olan, gelecekte de var olmaya devam edecek bir kavramdır. Dolayısıyla toplumları sosyo ekonomik bağlamda değerlendirmek açısından meslekler hakkında bilgi sahibi olmak zorunlu hale gelmiştir. Osmanlı Devleti’nde yapılan ilk nüfus sayımlarında o dönemde icra edilen meslekler hakkında da bilgiler yer almaktadır.
Bu çalışmada Sivas Vilayetinin Amasya Sancağına bağlı Hacıköy Kazâsına ait Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri fonunda 2198 numaralı müslim nüfus defteri üzerinden 19. yüzyılın ortalarında bölgede icra edilen meslekler tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın temel kaynağını oluşturan 1845-1846 yılına ait bu defter Hacıköy’ün 4 mahalle ve 6 köyünün nüfus kayıtlarını kapsamaktadır. Okunamayan birkaç meslek haricinde bu mahalle ve köylerde birbirinden farklı 66 meslek çeşidinin olduğu görülmüştür. Aynı dönemde Osmanlı ülkesindeki Müslümanların icra ettiği mesleklere oranla önemli ölçüde çeşitlilik arz ettiği görülmektedir. Bu meslekler vasıtasıyla Hacıköy’ün ekonomik ve sosyal durumu ile ilgili de bilgiler edinilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacıköy, Nüfus Defteri, Müslüman, Meslek

Kaynakça

• Abdî-zâde Hüseyin, Hüsameddin, 1936. “Amasya Tarihi”, B.M.M Kütüphanesi, Cilt 1, İstanbul.
• AFYONCU, Erhan AHISHALI, Recep, 2022. . ‘Kâtip’, TDVİA, C.25, TDV yayınları, Ankara, s.53-55
• AKBAYAR, Nuri, 1985. ‘Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi’, İletişim Yayınları, C.5, İstanbul, s.1238-1246.
• AKYILDIZ, Ali, 2020. ‘Muhtar’, TDVİA, C.31, TDV yayınları, Ankara, s.51-53
• BALKI, Nurullah, 2022. ‘2641 Numaralı Malatya Kazası Merkez Müslim Nüfus Defteri'nin Transkripsiyon Ve Değerlendirmesi (H-1261/M-1845)’ (Yüksek Lisans Tezi), İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, İzmir, s.13-56
• BOZKURT, Nebi, 2007. ‘Nüfus’, TDVİA, C.33, TDV yayınları, İstanbul, s.293-294.
• BOZKURT, Nebi, 2020. ‘Müderris’, TDVİA, C.31, TDV yayınları, Ankara, s.465-467.
• BÜYÜKBAŞ, Saffet, 2021. ‘1716 Numaralı Müslim Nüfus Defterine Göre 1837-1838’de Şuhud Kazası’( Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Afyonkarahisar, s.13-47.
• Cumhurbaşkanlığı Başbakanlık Osmanlı Arşivi, 2198 Numaralı Sivas Eyaleti, Amasya Sancağı, Hacıköy Kazası Müslim Nüfus Defteri. (BOA, NFS.d., 2198)
• ÇATAL, Ahmet Caner, 2009. ‘19.Yüzyılın İkinci Yarsında Amasya Şehrinin Demografik Yapısı ve İskân Siyaseti’, Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
• DOĞAN, Ahmet, 2005. ‘Osmanlıca Türkçe sözlük’, 3.baskı, Akçağ yayınları, Ankara.
• Evliya Çelebi, (2013) ‘Seyahatname’, C. 1-2, Haz.: Seyit Ali Kahraman, Ankara.
• GENÇOĞLU, Mustafa,”1864 ve 1871 Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2), s.35-37.
• GÖYÜNÇ, Nejat, 1997. ‘Hane’, TDVİA, C.15, TDV yayınları, İstanbul, s.552-553.
• GÜLPİNAR, Şerife, 2010. “Osmanlı’da Tanzimat Döneminde Merkeziyetçilik ve Bu Bağlamda Yapılan İdari Düzenlemeler”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ( Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), Karaman.
• İPŞİRLİ, Mehmet, 2020. ‘Müderris’, TDVİA, C.31, TDV yayınları, Ankara, s.467-468.
• KEÇECİ KURT, Songül, 2018. ‘Tanzimat’tan Sonra Kızların İlmi ve Ahlaki Eğitimi’, Eğiten Kitap Yayıncılık, Ankara.
• KARAL, Enver Ziya, 1995. ‘Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831’, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• Karpat, K.H (2010).Osmanlı nüfusu 1830-1914, (çev. B.Tırnakçı), Timaş Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2010.
• KOÇ, Yunus, 2007. ‘Nüfus’, TDVİA, C.33, TDV yayınları, İstanbul, s.294-299.
• KÜÇÜK, Cevdet, 1993. ‘Cerîde Nezâreti’, TDVİA, C.7, TDV yayınları, İstanbul, s.409-410.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa, Sabri, 2010. ‘Şehir’, TDVİA, C.38, TDV yayınları, İstanbul, s.441-446.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa, Sabri, 2022. ‘Kâtip’, TDVİA, C.25, TDV yayınları, Ankara, s.49-52
• ÖZ, Mehmet, 2010. ‘Tahrir’, TDVİA, C.39, TDV yayınları, İstanbul, s.425-429.
• ŞAHİN, İlhan - EMECEN, Feridun (1991). “Amasya”, TDVİA, C.3, İstanbul, s.1-4.
• TDK, https://sozluk.gov.tr/ , 28.07.2022.
• UZER, Hatice, 2019. ‘01444 Numaralı İnegöl Müslim Nüfus Defteri’nin Transkripsiyon Ve Değerlendirmesi’ (Yüksek Lisans Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı, Bursa.
• UYANIK, Ercan, 2013. Tanzimat Dönemi’nde (1839-1876) Yönetim Yapısı, Türk İdare Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, Eskişehir, s.107-115.