Rusya’nın Doğu Anadolu Politikası Bağlamında Muş’un İşgali

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 935 - 949, 30.09.2022

Elçin Neciyev

https://doi.org/10.21551/jhf.1173970

Öz

Rusya ile Osmanlı Devleti arasında başlayan gerginlik çok uzun bir zamandan beri devam etmekteydi. Bu gerginliğin devam ettiği zamanlarda her iki devlet askeri ve politik olarak birbirilerine karşı çeşitli stratejiler de belirlemişlerdi. Stratejinin temelini karşı tarafı ekonomik, askeri ve stratejik bakımdan zayıflatmak oluşturmuştur. Nitekim XIX. Yüzyıla gelindiği zaman Rusya politik yönünü devreye sokmuş, Osmanlı Devleti içerisinde huzursuzluğa sebep olacak etnik yapıları harekete geçirmiş, bu şekilde Osmanlı Devleti’nin gücünü kırmak istemiştir. Devreye sokacakları politika ve savaş yolu ile elde edecekleri bölgeleri söz konusu etnik yapıları bazı imtiyazlar tanıyarak yanına çekmeye çalışmış, bu etnik yapıların isyanları ile Osmanlı’yı zayıflatma girişimlerine başlamıştır. Rusya, bu politikayı Doğu Anadolu bölgesinde uygulamış, politik olarak emeline ulaşmayı hedeflemiştir. Nitekim bu girişimler sonuç vermiş, I. Dünya Savaşı’nın başlaması ile yüzyıllardır Osmanlı tebaası içerisinde huzur içerisinde yaşayan Ermeniler, saf değiştirerek Rusya’nın tarafına geçmiş ve Osmanlı toprakları içerisinde Müslüman halka karşı katliamlar yapmaya başlamıştır. Bu katliamların en korkunçlarından biri ise Muş’ta yaşanmıştır. Savaş’ın başlaması ile beraber coğrafi yakınlığı da fırsat bilen Ruslar, buradaki Ermenileri Müslüman halka karşı kışkırtmış, katliam yapmaları için kullanmıştır. Rusya’nın desteğini yanına alan Ermeniler, milli hisleri uyandırmak ve Ermeni tebaasını Müslüman halkla karşı karşıya getirmek için dini okulları araçsallaştırmıştır. Böylece bu desteklerle güçlenen Ermeniler Muş ve çevresindeki yöre halkına uyguladığı baskının dozunu artırmış, katliamlar yoluyla Müslüman halkı bunaltmaya çalışmış ve katliamlar yapmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Rusya, Muş, Ermeniler

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rusya, Muş, Ermeniler

Destekleyen Kurum

yok

The Occupation of Muş in the Context of Russia's Eastern Anatolia Policy

Öz

The tension between Russia and the Ottoman State has been going on for a long time. At the time of this tension, both states had also set various strategies against each other, military and politically. The basis of the strategy was to weaken the other side economically, military and strategically. As a matter of fact, XIX. By the 20th century, Russia had engaged its political side, mobilized ethnic structures that would cause unrest within the Ottoman State, so it wanted to break the power of the Ottoman State. He tried to lure the political and war-path regions into the region where they would have acquired the ethnic structures by recognizing some concessions, and began attempts to weaken the Ottoman with the rioting of these ethnic structures. Russia has implemented this policy in the Eastern Anatolian region, and is politically motivated to achieve its precedent. As a matter of fact, these initiatives have come to an end, I. After the beginning of World War II, Armenians who have lived in peace with Ottoman subjects for centuries have moved to Russia's side, and have started to slaughter against the Muslim people in the Ottoman lands. One of the scariest of these massacres was in Mus. With the beginning of the war, the geographical proximity was also given by the Russians, who provoked the Armenians here against the Muslim people, and used them to commit a massacre. With Russia's support, Armenians have brokered religious schools to awaken national feelings and bring Armenian subjects to face Muslim people. So, the Armenians, who were strengthened by these support, increased the dosage of pressure on Mus and the surrounding locals, tried to overwhelm the Muslim people through the massacres and make massacres.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Russia, Bitlis, Mus, Armenians

Kaynakça

• Kitaplar Armaoğlu, Falıir H, Siyası Tarih Dersleri (1789-1919), Ankara 1961.
• Görüryılmaz, Mustafa, Türk İslam Kafkas Ordusu ve Ermeniler 1918, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2015.
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1987.
• Neciyev, Elçin, Mustafa Kemal’in Bilinmeyen “Kozma Dağı Savaşları” Muharebesi, II. Uluslararası Muş Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, Aralık 2020.
• San, M. Salih, Doğu Anadolu ve Muş’un İzahlı Kronolojik Tarihi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1982.
• Makaleler Attar Aygün, “Rus-Türk İlişkileri Perspektifinden Rusya’nın Doğu Anadolu Politikaları”, Erdem, 45. 46. 47, 2006.
• Çeliker, H. Fahri, “ Bitlis’in Kurtuluşu ve Mustafa Kemal Paşa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, III\8, sayı 8, yıl 1987.
• Durgun, Bülent, Birinci Dünya Savaşında Bitlis ve Muş’un Kurtarılması ve Mustafa Kemal Paşa’nın Rolü, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATESE) Daire Başkanlığı Yayını, yıl, 16,sayı 30, Ocak 2018.
• Eser, Mithat, “ Muş İsminin Menşei Üzerine Bir Değerlendirme”, Ekev Akademi Dergisi, sayı.58, yıl, 2014.
• Eser, Mithat, “ İlk Dönem İslam Tarihinde Muş ve Çevresi”, İstem Dergisi, sayı 22, yıl, 2013.
• Eser, Mithat, “ Selçuklular Döneminde Muş ve Çevresi”, Turkish Studies-İnternational Periodical For The Languages Lıterature and History Of Turkish or Turkıc, sayı, 9\1, Ankara 2014.
• Eski, Fatih, Mehmet, “Rus Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Erzincan’ın İşgali”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, sayı yıl 40, 2021.
• Günay, Necla, “Birinci Dünya Savaşında İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Ermenileri ile İlişkileri ve 1914\1915 Zeytun İsyanları”, Bilig Dergisi, sayı 51, yıl, 2009.
• Günay Nejla, Çaykıran Güzin, “Rusların 1915 Yılında Van Vilayeti ve Çevresinden Ermenileri Kafkasya’ya Göç Ettirmesi”, Russian’s Moving of Armenians from Van Vilayet and Environs to the Caucasus in 1915, Akademik Bakış Cilt 14 Sayı 27 Kış 2020.
• Kardaş, Abdülaziz, “Birinci Dünya Savaşı Döneminde Mustafa Kemal Paşa’nın Bitlis’teki Faaliyetleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and Hıstory of Turkish or TURKİC Volume 10\5 Spring 2015.
• Karadeniz, Yılmaz, “Muş Sancağında Ermeni Mezalimi(1915-1918)”, Hıstory Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, 2010.
• Karaca, Erdem, “I. Dünya Savaşı: Bitlis-Muş Hattı Çalışmalarının Viyana Basınına (DEUTSCHES VOLKSBLATT NEUİĞKEİTS WELL BLAT)Yansımaları”, Editörler: İnbaşı Mehmet, Demirtaş Mehmet, Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Bitlis Cilt I, Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları: 7, Kalkan Matbaacılık, Ankara 2019.
• Özcan, Merve. Suna Özel & Gozıev, Ravshan, “XX. Yüzyılda Doğu Asya’da Rus-Japon İmparatorlukları ’nın Güç Mücadelesi:1905 Rus-Japon Savaşı”, Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi, sayı 2, yıl, 2019.