Türkiye’de Refleksoloji Uygulaması ile İlgili Yapılan Hemşirelik Tezlerinin İncelenmesi: Bir Sistematik Derleme

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 25 - 37, 15.02.2021

Zeliha Büyükbayram , Derya Bıçak Ayık

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye’de hemşirelik alanında refleksoloji uygulaması ile ilgili yapılan lisansüstü tez çalışmalarını incelemek amacıyla yapıldı.
Yöntem: Sistematik derleme tipinde olan bu çalışmada, 2000-2019 yılları arasında hemşirelik alanında refleksoloji uygulamasının etkinliğini değerlendiren lisansüstü tez çalışmaları incelendi. Çalışmada lisansüstü tezlere ulaşmak için Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanına “refleksoloji”, “refleksoterapi” ve “reflexology” anahtar kelimeleri ile tarama yapıldı. Tarama sonunda 2008-2019 yılları arasında refleksoloji uygulaması ile ilgili 44 teze ulaşıldı ancak 3 tez hemşirelik alanı dışında yapıldığı için çalışma 40 tezin verileri kullanılarak gerçekleştirildi. Tezler yüksek lisans ve doktora tezleri olarak ayrıldıktan sonra kronolojik sıralama yapılarak incelendi. Verilerin analizi için SPSS 22 versiyonu kullanılarak sayısal değerlendirmeler yapıldı.
Bulgular: Türkiye’de refleksoloji uygulamasının etkinliğini değerlendiren ilk hemşirelik tezinin 2008 yılında yapıldığı saptandı. Araştırma kriterlerine uyan tezlerden 13’ünün yüksek lisans, 27’sinin ise doktora tezi olduğu ve 36’sının randomize kontrollü deneysel çalışma olduğu, 4’ünün ise yarı-deneysel çalışma olduğu saptandı. Çalışma kapsamına alınan tezlerin hemşirelik programlarına göre dağılımı incelendiğinde; %27.5’inin iç hastalıkları, %25’inin doğum ve kadın hastalıkları hemşireliği, %22.5’inin hemşirelik anabilim dalı, %10’nun çocuk sağlığı ve hastalıkları, %7.5’inin hemşirelik esasları ve %2.5’inin cerrahi hastalıkları, halk sağlığı ve psikiyatri hemşireliği alanında yapıldığı bulundu.
Sonuç: Çalışma kapsamına alınan tezlerin çoğunluğunda refleksoloji uygulamasının kullanım amacına göre etkili olduğu sonuca ulaşılmıştır. Son zamanlarda Türkiye’de refleksoloji uygulaması ile ilgili yapılan çalışma sayısında artış olmasına rağmen uygulamanın etkinliğini kesinleştirmek için büyük örneklem grupları ile daha fazla çalışmanın yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Refleksoloji, hemşirelik, tezler

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• 1. Rambod M, Pasyar N, Shamsadini M. The effect of foot reflexology on fatigue, pain, and sleep quality in lymphoma patients: A clinical trial. Eur J Oncol Nurs Off J Eur Oncol Nurs Soc. Aralık 2019;43:101678.
• 2. Imani N, Shams SA, Radfar M, Ghavami H, Khalkhali HR. Effect of applying reflexology massage on nitroglycerin-induced migraine-type headache: A placebo-controlled clinical trial. Agri Agri Algoloji Derneginin Yayin Organidir J Turk Soc Algol. Temmuz 2018;30(3):116-22.
• 3. Naseri-Salahshour V, Sajadi M, Abedi A, Fournier A, Saeidi N. Reflexology as an adjunctive nursing intervention for management of nausea in hemodialysis patients: A randomized clinical trial. Complement Ther Clin Pract. Ağustos 2019;36:29-33.
• 4. Gholamzadeh H, Ilkhani M, Ameri A, Shakeri N. Effect of Reflexology on the Side Effects of Chemotherapy in Cancer Patients: An Integrative Review. Evid Based Care. 01 Ocak 2019;8(4):7-13.
• 5. Mahdavipour F, Rahemi Z, Sadat Z, Ajorpaz NM. The effects of foot reflexology on depression during menopause: A randomized controlled clinical trial. Complement Ther Med. Aralık 2019;47:102195.
• 6. Gözüyesil E, Baser M. The effect of foot reflexology applied to women aged between 40 and 60 on vasomotor complaints and quality of life. Complement Ther Clin Pract. 01 Ağustos 2016;24:78-85.
• 7. Akin Korhan E, Khorshid L, Uyar M. Reflexology: Its Effects on Physiological Anxiety Signs and Sedation Needs. Holist Nurs Pract. 2014;28(1):6-23.
• 8. Hasanpour M, Mohammadi MM, Shareinia H. Effects of reflexology on premenstrual syndrome: a systematic review and meta-analysis. Biopsychosoc Med. Aralık 2019;13(1):25.
• 9. Lee J, Han M, Chung Y, Kim J, Choi J. Effects of Foot Reflexology on Fatigue, Sleep and Pain: A Systematic Review and Meta-analysis. J Korean Acad Nurs. 2011;41(6):821.
• 10. Li C-Y, Chen S-C, Li C-Y, Gau M-L, Huang C-M. Randomised controlled trial of the effectiveness of using foot reflexology to improve quality of sleep amongst Taiwanese postpartum women. Midwifery. Nisan 2011;27(2):181-6.
• 11. Otter S, Church A, Murray A, Lucas J, Creasey N, Woodhouse J, vd. The Effects of Reflexology in Reducing the Symptoms of Fatigue in People with Rheumatoid Arthritis: A Preliminary Study. J Altern Complement Med. Aralık 2010;16(12):1251-2.
• 12. Valiani M, Shiran E, Kianpour M, Hasanpour M. Reviewing the effect of reflexology on the pain and certain features and outcomes of the labor on the primiparous women. Iran J Nurs Midwifery Res. 2010;15(Suppl1):302. 13. Dolatian M, Hasanpour A, Montazeri SH, Heshmat R, Majd HA. The effect of reflexology on pain intensity and duration of labor on primiparas. Iran Red Crescent Med J. 2011;13(7):475.
• 14. Moghimi Hanjani S, Shoghi M, Ahmadi G. Effect of foot reflexology on pain intensity and duration of labor on primiparous. Koomesh. 2013;14(2):166–171.
• 15. Close C, Sinclair M, Cullough JM, Liddle D, Hughes C. A pilot randomised controlled trial (RCT) investigating the effectiveness of reflexology for managing pregnancy low back and/or pelvic pain. Complement Ther Clin Pract. Mayıs 2016;23:117-24.
• 16. Samadi N, Allahyari I, Mazaheri E, Rostamnejad M, Mehrnoush N, Namadi M, vd. Effect of foot reflexology on physiologic index of neonates. Iran J Neonatol IJN. 2014;5(1):19-22.
• 17. Koç T, Gözen D. The Effect of Foot Reflexology on Acute Pain in Infants: A Randomized Controlled Trial: The Effect of Foot Reflexology on Pain. Worldviews Evid Based Nurs. Ekim 2015;12(5):289-96.
• 18. Yaqi H, Nan J, Ying C, Xiaojun Z, Lijuan Z, Yulu W, vd. Foot reflexology in the management of functional constipation: A systematic review and meta-analysis. Complement Ther Clin Pract. Ağustos 2020;40:101198.
• 19. Tarrasch R, Carmel-Neiderman NN, Ben-Ami S, Kaufman B, Pfeffer R, Ben-David M, vd. The Effect of Reflexology on the Pain-Insomnia-Fatigue Disturbance Cluster of Breast Cancer Patients During Adjuvant Radiation Therapy. J Altern Complement Med. Ocak 2018;24(1):62-8.
• 20. Bahrami T, Rejeh N, Heravi-Karimooi M, Tadrisi SD, Vaismoradi M. The effect of foot reflexology on hospital anxiety and depression in female older adults: a randomized controlled trial. Int J Ther Massage Bodyw. 2019;12(3):16. 21. Polat H, Ergüney S. The Effect of Reflexology Applied to Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease on Dyspnea and Fatigue: Rehabil Nurs. 2017;42(1):14-21.
• 22. Özdemir G. Hemodiyaliz hastalarına uygulanan refleksolojinin yorgunluk, ağrı ve krampa etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Gaziantep]: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• 23. Koç T. Süt çocuğunda refleksoloji tekniği ile uygulanan ayak masajının akut ağrıya etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [İstanbul]: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
• 24. Bakır E. Romatoid artritli hastalarda ayak refleksolojisinin ağrı ve uyku kalitesine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Gaziantep]: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 25. Deniz A. Hemodiyaliz hastalarında ayak refleksolojisi uygulamasının konstipasyona etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Trabzon]: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 26. Kizir Y. Koroner anjiyografi planlanan hastalarda refleksolojinin anksiyete üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Şanlıurfa]: Harran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 27. Uğuryol M. Refleksoloji uygulamasının anksiyeteye etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 28. Güven E. Elektif sezaryen olan hastalarda post-operatif ağrı ve anksiyetenin azaltılmasında refleksolojinin etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [İstanbul]: Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 29. Karataş N. İnfantil koliği olan bebeklere uygulanan ayak refleksolojisinin kolik semptomları üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Antalya]: Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 30. Selvi N. Doğum sonu dönemde kadınların uykusuzluk düzeyleri üzerine ayak refleksoloji uygulamasının etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Antalya]: Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• 31. Yılmaz D. Yenidoğanlara uygulanan ayak refleksolojisinin girişimsel ağrıya etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Çanakkale]: Onsekiz Mart Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• 32. Çağrı Olcar E. Yenidoğan bebeklerde refleksolojinin hiperbilirübinemi üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Zonguldak]: Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• 33. İncedal İ. Refleksolojinin doğum eylemi üzerindeki etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Gaziantep]: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• 34. Ortakaş NE. Ayak refleksolojisinin yenidoğanın vital bulgularına ve konfor düzeyine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. [Karabük]: Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• 35. Bolsoy N. Perimenstrüel distresin hafifletilmesinde refleksolojinin etkinliğinin incelenmesi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
• 36. Güven ŞD. Hipertansiyonlu bireylere uygulanan ayak refleksolojinin kan basıncı ve yaşam kalitesine etkisi [Doktora Tezi]. [Kayseri]: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• 37. Akın Korhan E. Mekanik ventilasyon desteğinde olan hastalarda refleksolojinin sedasyon düzeyi ve yaşamsal belirtiler üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• 38. Çevik K. Yaşlılarda refleksoloji uygulamasının konstipasyon üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
• 39. Özdelikara A. Meme kanserli hastalarda refleksolojinin kemoterapiye bağlı bulantı, kusma ve yorgunluk üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [Erzurum]: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
• 40. Polat H. Kronik obstrüktif akciğer hastalarına uygulanan refleksolojinin dispne ve yorgunluğa etkisi [Doktora Tezi]. [Erzurum]: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
• 41. Alp Yılmaz F. Ayak refleksolojinin dismenore ve okul performansına etkisi [Doktora Tezi]. [Kayseri]: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• 42. Gözüyeşil E. 40-60 yaş grubu kadınlara uygulanan ayak refleksolojinin vazomotor yakınmalar ve yaşam kalitesine etkisi [Doktora Tezi]. [Kayseri]: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• 43. Yılar Z. Ayak refleksolojisinin doğum ağrısına ve doğum eyleminin süresine etkisi [Doktora Tezi]. [Erzurum]: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• 44. Alan H. Jinekolojik kanser hastalarında kemoterapi tedavisi sürecinde uygulanan progresif kas gevşeme egzersizleri ve refleksolojinin ağrı, yorgunluk, anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesi üzerine etkisi; randomize kontrol çalışması [Doktora Tezi]. [Ankara]: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 45. Avcı N. Total abdominal histerektomi ameliyatı sonrası ağrının ve anksıyetenin azaltılmasında refleksolojinin etkisi [Doktora Tezi]. [İstanbul]: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 46. Aydın Y. Aşırı aktif mesane şikayeti olan kadınlarda refleksolojinin etkinliği [Doktora Tezi]. [İstanbul]: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 47. Doğan HD. Multiple sklerozlu hastalara uygulanan refleksolojinin ağrı, yorgunluk ve yaşam kalitesine etkisi [Doktora Tezi]. [Trabzon]: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 48. Gök Metin Z. Romatoid artritli hastalarda aromaterapi masajı ve refleksoloji uygulamalarının ağrı ve yorgunluğa etkileri [Doktora Tezi]. [Ankara]: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 49. Öztürk R. Abdominal histerektomi sonrası refleksolojinin iyilik haline etkisi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 50. Ünal KS. Hemodiyaliz hastalarına uygulanan refleksoloji ve sırt masajının yorgunluk ve uyku kalitesi üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [Erzurum]: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• 51. Kurt S. Onkoloji hastalarında periferal nöropatinin yönetiminde refleksolojinin etkisi [Doktora Tezi]. [İstanbul]: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 52. Özkan F. Fizyoterapi alan serebral palsili çocuklarda refleksolojinin spastisiteye, fonksiyonel bağımlılık düzeyine ve yaşam kalitesine etkisi [Doktora Tezi]. [Kayseri]: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• 53. Kandemir D. Açık kalp ameliyatı olan hastalara uygulanan refleksolojinin fizyolojik değişkenler ve mekanik ventilasyondan ayırma süresi üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [İstanbul]: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 54. Uzun Şahin C. Açık kalp ameliyatı olan hastalarda ayak refleksolojisinin ağrı, anksiyete ve hasta memnuniyeti üzerine etkisinin değerlendirilmesi [Doktora Tezi]. [Trabzon]: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 55. Zengin L. Kemoterapi alan hastalarda uyku hijyeni eğitimi ve refleksolojinin uyku kalitesine ve yorgunluğa etkisi [Doktora Tezi]. [Malatya]: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 56. Vural Doğru B. Girişimsel kardiyoloji işlemleri öncesi uygulanan refleksolojinin bireylerin fizyolojik, psikolojik ve bazı [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• 57. Ateş M. Konstipasyon baskın irritabl barsak sendromlu hastalarda refleksolojinin semptom şiddeti ve yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• 58. Pekmezci Purut H. Kemoterapi alan akciğer kanseri hastalarında ayak refleksolojisi uygulamasının bulantı kusma ve uyku kalitesine etkisi [Doktora Tezi]. [Trabzon]: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• 59. Yılmaz Güven D. Diz artroplastisi yapılan hastalarda ayak refleksolojisinin ağrı ve anksiyete üzerine etkisi [Doktora Tezi]. [Ankara]: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• 60. Deniz AÖ. Yenidoğanda topuk kanı alma sırasında uygulanan ayak refleksolojisi ve akupresur yöntemlerinin ağrıya etkisi [Doktora Tezi]. [Eskişehir]: Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• 61. Göral Türkcü S. Watson insan bakım modeline temellendirilmiş refleksoloji uygulamasının jinekolojik kanser hastalarında anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi [Doktora tezi]. [Denizli]: Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.