THE PECHENEG & KUMAN/KIPÇAK CONFLICT IN BALKANS AND THE EFFECT OF THIS CONFLICT OVER THE BATTLE OF LEBUNION

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 97 - 124, 28.12.2021

Mualla Uydu Yücel

Öz

SUMMARY
Two of the most influential clans of Turkish history in Eastern Europe and Balkans in 10th and 11th centuries have been undoubtedly Pechenegs and Kumans. The very history of these two clans which started in Turkistan overtime brought about their immigration to the land between Itil and Ten Rivers due to shortage over grassland and continuous attacks from their neighbours and then their arrival to Tuna and Balkans by passing through Özi. Upon their arrival in 1018 Pechenegs strengthened their existence along Tuna River especially as of 1048 and launched raids and attacks to the lands of their neighbour Byzantine Empire. Although they build a commercial relationship initially with subsequent Kumans/Kıpçaks, overtime this relationship became more politically engaged and Pechenegs sought help from Kumans/Kıpçaks for the first time in 1078 in their own relations with Byzantine Empire. The clan of Kumans/Kıpçaks that Pechenegs sought help is the one who emigrated to the North of Black Sea intensely as of 1055 and went to Tuna and known in history as the branch of Tuna Kumans/Kıpçaks. The clan who helped Pechenegs has been this branch. Pechenegs next quest for help against Byzantine Empire was dated to 1987. In the same year Byzantine forces sieged the city of Silistre which was under Pechenegs control; in such difficult situation Pechenegs’ Başbuğ Tatuş Tuna paid a visit to Kumans/Kıpçaks for help but Byzantine Army failed due to long-lasting siege and retrieved. Kumans/Kıpçaks arrived after the war was over and to this reason Pechenegs did not want to share war booties and treasures with them. This did create a great anger in the Kumans/Kıpçaks camp and caused revenge plans for what happened. Seeing the situation benefits themselves Byzantine Empire acted accordingly; they befriended a nomad clan against another one who jeopardized their political existence in Balkans and together in 1091 they made them suffer a great defeat. While subsequent victory at the end of the war changing the destiny of Byzantine Empire, Pechenegs both suffered a great defeat with considerable losses and they politically ceased to exist.

Anahtar Kelimeler

Pechenegs, Kumans/Kıpçaks, Byzantine, Attack, War, Victory.

Balkanlardaki Peçenek- Kuman/Kıpçak Mücadelesi ve Bu Mücadelenin Lebunion Savaşına Etkisi

Öz

Türk Tarihinin Doğu Avrupa ve Balkanlarda 10-11. yüzyıllar arasında en etkili iki Türk boyu hiç şüphesiz ki Peçenek ile Kuman/Kıpçaklardır. Bu iki boyun Türkistan’da başlayan tarihleri zamanla otlak darlığı ve komşularının sürekli saldırıları sonucunda göç ederek önce İtil ile Ten arasına daha sonra da Özi’yi geçerek Tuna ve Balkanlara gelmelerine sebep oldu. Peçenekler 1018 yılından itibaren geldikleri Tuna boylarındaki varlıklarını 1048’lerde oldukça fazla güçlendirdiler ve sınır komşusu oldukları Bizans İmparatorluğuna ait topraklara üst üste akınlar yaparak saldırdılar. Arkalarından gelen Kuman/Kıpçaklarla başlangıçta ticaret üzerine bir ilişki kurdularsa da bu ilişki zamanla siyasi bir mahiyet aldı ve Peçenekler ilk defa 1078 yılında Bizans ile olan ilişkilerinde Kuman/Kıpçaklardan yardım istediler. Yardım istedikleri bu Kuman/Kıpçaklar 1055 yılından itibaren yoğun olarak Karadeniz’in kuzeyine gelen Kuman/Kıpçakların Tuna boyuna inen ve tarihte Tuna Kuman/Kıpçakları olarak anılan boyudur. Peçeneklere yardım eden de işte bu boydur. Peçeneklerin Bizans’a karşı bir sonraki yardım başvuruları 1087 yılında oldu. Bu yıl Bizans Peçeneklerin yönettiği Silistre şehrini kuşattı, zor durumda kalan başbuğları Tatuş Tuna Kuman/Kıpçaklarından yardım istemek üzere gitti ancak Bizans ordusu kuşatmanın uzaması üzerine başarısız oldu ve geri çekildi. Kuman/Kıpçaklar savaş bittikten sonra geldiler; o yüzden de Peçenekler onlarla ele geçirdikleri ganimeti paylaşmak istemediler. Bu Kuman/Kıpçakların çok öfkelenmesine ve bunun intikâmını almak için hesaplar yapmalarına sebep oldu. Durumu çıkarlarına uygun bulan Bizans, hemen harekete geçti ve Balkanlarda siyasi varlığını tehlikeye düşüren bu bozkır boyuna karşı yine bir bozkır boyunu yanına çekeREK birlikte 1091 yılında onlara büyük bir yenilgi yaşattı. Savaşın sonucunda alınan galibiyet Bizans’ın kaderini değiştirirken, Peçenekler hem ağır bir darbe alıp büyük kayıplar verdiler hem de siyasi varlıkları sona erdi. 

Anahtar Kelimeler

Peçenek, Kuman/Kıpçak, Bizans, Saldırı, Savaş, Zafer

Kaynakça

• Bryennios N., Tarihin Özü, Çev: Bilge Umar, Arkeoloji ve Sana Yayınları, İstanbul 2010. G. Kedrenos, G., Compendium Historiarum, Ed.I. Bekker, Corpus Scriptorum Historia Byzantinae, II, Bonne l838. Golubovskiy, P.V., Peçenegi, Torki i Polovetsiy do Naşestviye Tatar, İstora Yujno-Russkiy Stepey IX-XIII vv., Kiyev l884.
• Komnena, A., Alexıad Çev. Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1996.
• Kurat, A.N., Peçenek Tarihi, İstanbul 1937.
• Psellos, M. Mikhail Psellos’un Khronographıa’sı, Çev. I. Demirkent, TTK Yayınları, Ankara 1992.
• Rasovskiy, D.A., “Peçenegi, Torki ve Berendi Na Rus i Ugrii”, Seminarium Kondakovianum VI, Prag 1933, s.43-64.
• Skylitzes I., Georgius Kedranos Ioannis Scylitzae, Ed. J. Bekker: Corpus Scriptorum Historia Byzantinae, II, Bonn l839, s.584; John Skylitzes A Synopsis of Byzantine History 811-1057, Trans. J. Wortley, Cambrige 2010,
• Uydu Yücel, M., Türkistan’dan Tuna’ya Peçenekler, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 2020.
• Vasilevskiy, V., Vizantiya i Peçenegi (1048-1094), Trud I, Sankt-Peterburg 1908.
• Zonaras, I. Tarihlerin Özeti, Çev. Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2010.