CONSERVATIVE BUSINESS PEOPLE’S PRACTICES IN CASE OF A CUSTOMER'S PAYMENT DELAY

Yıl 2024, , 1 - 39, 30.06.2024

Salih Ülev , Osman Eminler

https://doi.org/10.54863/jief.1340973

Öz

During periods of high inflation, if the debt deriving from sales on credit is not paid on time, some problems may arise between the customer and the seller. The aim of this study is to discover which methods business people apply when collecting unpaid receivables on the due date in sales on credit and bring practical suggestions to ensure fairness between the parties. Thus, it will be explored whether there is an application in which both the buyer and the seller will not suffer injustice, and suggestions will be made for a fairer application. The qualitative research method was adopted in this study. The study group of the research consists of 13 business people who are members of MUSİAD, operating in Sakarya. The study group consist of business people who sell wholesale, retail, and both types. It was seen that businessmen usually do not add to the sales price in case of a delay in sales on credit, and they collect the same amount of money. Moreover, when they are exposed to a long delay in their loan transaction, sometimes they apply indexing to the gold prices. The study claims that the best criterion ensuring that both parties do not harm in debt relations made in Turkish lira, whether arising sales on credit or loan contract, is the inflation rate.

Anahtar Kelimeler

Sales on Credit, Delay on Payment, Inflation difference

MUHAFAZAKÂR İŞ ADAMLARININ VADELİ SATIŞLARINDA MÜŞTERİNİN ÖDEMEYİ GECİKTİRMESİ DURUMUNDAKİ UYGULAMALARI

Öz

Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde, vadeli satışlardan doğan borcun zamanında ödenmemesi durumunda müşteri ile satıcı arasında birtakım problemler oluşabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, ticaret erbabının yaptığı vadeli satışlarda, vade tarihinde ödenmeyen alacakları tahsil ederken nasıl bir uygulama yaptığını keşfetmek ve taraflar arasında hakkaniyeti sağlamaya yönelik pratik öneriler getirmektir. Böylece hem alıcı hem de satıcının haksızlığa uğramayacağı bir uygulamanın vâki olup olmadığı tespit edilecek, daha adil bir uygulamanın gerçekleştirilebilmesi için öneriler getirilecektir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Sakarya’da ticari faaliyette bulunan MÜSİAD üyesi 13 iş adamı oluşturmaktadır. Çalışma grubunda toptan, perakende ve her iki türlü satış yapan iş adamları bulunmaktadır. İş adamlarının vadeli satışlarda gecikme yaşanması durumunda çoğunlukla satım bedeli üzerine bir ekleme yapmadıkları, aynı tutarda parayı tahsil ettikleri görülmüştür. İş adamlarının kendi aralarındaki borç ilişkilerinde uzun süre gecikme yaşandığında ise kimi zaman altına endeksleme uygulamasına gittikleri görülmüştür. Çalışma, Türk lirası üzerinden yapılan ve gerek vadeli satışlar gerekse karz akdinden doğan borç ilişkilerinde her iki tarafın zarara uğramaması için belirlenecek en iyi kriterin enflasyon oranı olduğunu iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vadeli Satış, Ödemenin Gecikmesi, Enflasyon Farkı

Kaynakça

• Artuk, İ. (1994). Fels. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA),. https://islamansiklopedisi.org.tr/fels adresinden erişildi.
• Badem, A. C. (2012). Tms 18 hasilat standardi kapsaminda senetsi̇z vadeli̇ satişlar ve ertelenmi̇ş vergi̇ etki̇si̇; tmsugt i̇le karşilaştirma. Muhasebe ve Denetime Bakış, (36), 61–82.
• Bayındır, A. (2008). Faizsiz sistemde ödemeyi geciktiren borçluya uygulanacak maddi ceza. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (3), 51–70.
• Çubukçu, E. (2015). Enflasyon Ortamında Karz Akitlerinin Ribâ Bağlamında Değerlendirilmesi. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi içinde (ss. 325–333).
• Dârü’l-İftâi’l-Mısriyye. (2008). Sedâdü’d-deyn bi kıymeti’l-’Umle. https://www.daralifta.org/Home/ViewFatwa?ID=11793&tit adresinden erişildi.
• Dereci, M. (2020). İslami Finansta Gecikme Cezası Uygulamaları. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 15(2).
• Destebaşı, A. N. (2018). Enflasyon ve Faiz İli̇şki̇si̇ Üzeri̇ne İslami̇yet Açısından Bi̇r Değerlendi̇rme. Enderun Dergisi, 2(1), 32–37.
• Din İşleri Yüksek Kurulu. (2017). Paranın değerinde artma veya azalma olması halinde karz (ödünç) veya alışveriş sonucu oluşan borçlar nasıl ödenir? 10 Ekim 2023 tarihinde https://fetva.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/959/paranin-degerinde-artma-veya-azalma-olmasi-halinde-karz-odunc-veya-alisveris-sonucu-olusan-borclar-nasil-odenir adresinden erişildi.
• Din İşleri Yüksek Kurulu. (2022). Alınan borç para vadesi geldiğinde ödenmediği zaman altına çevrilerek vadesi uzatılabilir mi? 11 Kasım 2022 tarihinde https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/Karar/38279/alinan-borc-para-vadesi-geldiginde-odenmedigi-zaman-altina-cevrilerek-vadesi-uzatilabilir-mi adresinden erişildi.
• Duman, Ö. (2018). Enflasyon Karşısında Para Alacaklarının Korunması ve Mülkiyet Hakkı. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (12), 401–462. doi:https://doi.org/10.18771/mdergi.496876
• Duman, S. (2019). Günümüz Fıkıh Problemleri. İstanbul: Beka Yayıncılık.
• Ekin Sucu, Ö. (2017). Vadeli Satış İşlemlerinde Katma Değer Vergisinin Etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 668–674.
• el-Meclisü’l-Ûrûbbî li’l-İftâ’i ve’l-Buhûs. (2018). Eserü’t-tedahhum fi’nnukûd. 10 Ekim 2023 tarihinde https://www.e-cfr.org/blog/2018/11/08/أثر-التضخم-النقود-2/ adresinden erişildi.
• Esen, H. (2012). İslam Hukuku Açısından Borcun Giderilmesi Halinde Uygulanabilecek İşlemler. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültersi Dergisi, 2(36), 9–46.
• Fikriyat. (2019). İslam hukuku açısından vadeli satış nasıl olmalıdır? 11 Kasım 2022 tarihinde https://www.fikriyat.com/ilahiyat/islam-ilmihali/2019/03/13/islam-hukuku-acisindan-vadeli-satis-nasil-olmalidir-vadeli-satis-caiz-midir adresinden erişildi.
• Gözübenli, B. (1997). İslam borçlar hukukuna göre vadeli satışlar ve selem. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (13), 5–20.
• Güney, N. (2013). Satım Akdi Özelinde İslam Borçlar Hukukunda Garar. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Güney, N. (2021). İslam’da Faiz Yasağını Anlamak. Doğu Batı Bilim Sanat. https://www.youtube.com/watch?v=_P-fy7j83Vs&ab_channel=DoğuBatıBilimSanat adresinden erişildi.
• Habergetiren, Ö. (2017). İslam Hukukunda Fulûs’ un Değerinde Değişimi İfade Eden Dört Kavram: Rahs, Galâ, Kesâd, Inkıta’. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 1(2), 106–120.
• Hazıroğlu, T. (2021). İktisadi dayanışma için yeni bir sistem olarak enflasyona endeksli tl ve karz-ı hasen fonu. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 7(2), 255–292.
• İbn Abidin, M. E. b. Ö. (2014). Tenbîhu’r-rukûd alâ mesâili’n-nukûd. Mecmûatü resâili İbn Âbidîn içinde (ss. 74–88). Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İnceoğlu, M. ve Kabaklıoğlu Arslanyürek, Y. (2016). Kanuna Karşı Hile Örneği Olarak Vade Farkı ve Gecikme Cezası. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 1351–1362.
• İslam Fıkıh Akademisi. (2021). İslam Fıkıh Akademisi 24. Toplantı Kararları. Mutalaa, 1(1), 104–121.
• Kacır, T. (2017). Bir Finansman Yöntemi Olarak İsticrâr Akdi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (IHAD), (30), 273–297.
• Karaman, H. (2010). Enflasyon ve faiz. https://www.hayrettinkaraman.net/makale/0628.htm adresinden erişildi.
• Karaman, H. (2022). Vâdesinde Ödenmeyen Borçlar. 11 Kasım 2022 tarihinde https://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat/0389.htm adresinden erişildi.
• Karaman, H. ve Şafak, A. (1990). İslam Hukukuna Göre Alışveriş’te Vade Farkı ve Kar Haddi (4. bs.). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kaygusuzoğlu, M. (2010). Vadeli Alım Satım İşlemleri̇ni̇n Tekdüzen Muhasebe Si̇stemi̇ Ve Muhasebe Standartları Açısından İncelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 184–199.
• Özdemir, A. (2012). Karz akdinin mahiyeti ve faizli işlemleri önleme fonksiyonu. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 12(1), 125–145.
• Özdirek, R. (2012). Vade Farkı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Pekdemir, Ş. (2014). İslam Hukuku Açısından Para Borçlarında Cezai Şart. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (IHAD), 23, 129–156.
• Peşe, A. M. (2021). Hanefî Hukuk Düşüncesinde Enflasyonun Borca Etkisi. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(2), 329–345.
• Sahillioğlu, H. (1994a). Dinar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). https://islamansiklopedisi.org.tr/dinar adresinden erişildi.
• Sahillioğlu, H. (1994b). Dirhem. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). https://islamansiklopedisi.org.tr/dirhem adresinden erişildi.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (1993). el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marife.
• TCMB. (2022). Enflasyon Hesaplayıcısı. https://www3.tcmb.gov.tr/enflasyoncalc/enflasyon_hesaplayici.html adresinden erişildi.
• Yılmaz, M. (2023). Enflasyon farkının para borçlarına etkisinin fıkhi tahlili ve katılım bankacılığı uygulamalarına yansıması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.