HARAM KARIŞIK MAL VE KAZANÇLA İLGİLİ MESELELER

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 212 - 237, 31.12.2020

Yunus Keles

Öz

Haram mal ve kazançla ilgili farklı konular günümüzde en çok karşılaşılan meselelerin başında gelmektedir. Günümüzde çok yaygınlaşan faiz, karaborsa, gasp, kumar, rüşvet gibi haram sebepleri düşünüldüğünde bu mesele, güncelliği zirve yapan ve sonucu merak edilen önemli bir konu olarak karşımızda durmaktadır. Temiz ve helal kazanç hassasiyetine sahip insanların doğrudan veya dolaylı muamelelerinde karşılaşabilecekleri bu tür kirli kaynaklara karşı nasıl bir tavır alması gerektiği fıkhi sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür sorunlar gasp, hırsızlık, rüşvet gibi doğrudan zulüm ve haksızlık cihetiyle elde edilen haram malda olabileceği gibi faizli muameleler, hediye, miras gibi yollarla gelen haram malda da olabilir.
Bu tür malların alışverişte bedel olarak kullanılması veya ikram, hediye gibi yollarla elde edilmesi, ticarette sermaye olarak kullanılması veyahut borç olarak verilmesi gibi durumlarda fıkıh ne demektedir? Sermayesinde haram karışık mal olan bir şirkette çalışan kimsenin aldığı maaşı kendisi için temiz olur mu?
Bu çalışmada haram yollarla elde edilen bir mal üzerinde tasarruf, elinde haram karışık mal bulunan bir kimseyle muamelede bulunmak veya ortaklık yapmak hakkında fakihlerin değerlendirmelerini irdelemeye kafa karışıklıklarını gidermeye çalışacağız. Günümüzde haram-helal hassasiyetinin zayıflamış olduğu gerçeğinden hareketle toplumsal bir hacetin zaruret menzilesinde değerlendirilmesi gerektiğini, doğrudan haram bir muameleye tevessül edilmediği sürece kısmen malına haram karıştıran kimselerle muamelenin caiz görülebileceğini söylüyoruz.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Haram, Faiz, Helal, Karışık Sermaye, Temiz Kazanç, Kirli Kazanç

Kaynakça

• Asbahi, M. b. ( 1994). el-Müdevvene. Beyrut.
• Ayni, E. M. (2007). Minhâcü’s-sülûk fî şerhi Tuhfeti’l-mülûk. Thk. Ahmed Kübeysi. Katar: Vezâretu’l-evkâf.
• Baberti, M. b.-R. (ty). el-İnâye Şerhu’l-Hidâye. Beyrut.
• Baberti, M.-R. (tarih yok). el-İnâye Şerhu’l-Hidâye. Beyrut.
• Balı, S., & Büyükşalvarcı, A. (2011). 1630'dan 2010'a Finansal Krizler Tarihi. İstanbul: Çatı Kitapları.
• Baz, A. A. (1998). Ahkâmü’l-Mâli’l-haram. Ürdün: Dârü’n-nefâis.
• Buhuti, M. b. (1430). Keşşâfü’l-kına’ an metni’l-İkna’. Riyad: Vezâratu’l-Adl.
• Dalgın, N. (2010). Faiz Yasağıyla İlgili Farklı Yaklaşımlar. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi(16), s. 77-110.
• Desûkî, Ş. E. (ty). Hâşiyetu’d-Desûkî alâ Şerhi’l-Kebîr li’d-Derdîr. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî.
• el-Baz, A. (1998 ). Ahkâmü’l-mâli’l-haram. Ürdün: Dârü’n-nefâis.
• Gazali, E. H.-T. (1985). İhyâu Ulûmi’d-Dîn. İstanbul: Temel Neşriyat.
• Gırnati, M. Y.-K. (1994). et-Tâc ve’l-iklil li Muhtasari Halil. Beyrut.
• Hamevî, E.-A. Ş.-M. (1985). Gamzu Uyûni’l-Besâir Şerhu Eşbâh ve’n-Nezâir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Hammad, N. (2001). Kadâya fıkhiyye muâsıra f’l-mâl ve’l-iktisâd. Dimeşk: Dârü’l-kalem.
• Haydar, H. (2016). Düreru’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Heytemi, E.-A. A. (1983). Tuhfetu’l- Muhtâc fî Şerhi’l-Minhâc. Kahire.
• Heytemi, E.-A. A. (1983). Tuhfetu’l- Muhtâc fî Şerhi’l-Minhâc. Kahire.
• İbn Abidin, M. E. (2000). Reddü’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Ebi Şeybe, E. B. (1409). Kitabu’l-musannef fi’l-ehâdis ve’l-âsar. Riyad.
• İbn Maze, M. b.-B. (1424). el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nu‘mânî. Thk. Ahmed Azzû İnâye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• İbn Müflih, E. A. (2003). Kitabü’l-furu’ ve Tashihu’l-füru’. Beyrut.
• İbn Neccar, T. M. (1999). Müntehe’l-iradât. Thk. Abdullah et-Türki. Beyrut.
• İbn Nüceym, Z. b. (1999). el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Thk. Zekeriyya Umeyrat. Beyrut .
• İbn Receb, E.-F. A.-H.-İ. (2001). Câmiu’l-ulûm ve’l-hukmi fî şerhi erbaine hadisen min Cevâmii’l-kelîm. Beyrut.
• İbn Rüşd. (ty). Mesailu İbn Rüşd. Thk. Muhammed el-Habib et-Tickani. Beyrut-Mağrib.
• İbn Rüşd, A. e.-H. (2004). Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesıd. Kahire: Darü’l-hadis.
• İbn Rüşd, E. V.-H. (1988). el-Beyân ve’t-Tahsîl. Thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî.
• İbn Teymiyye, T. E.-A.-H. (2005). Mecmûu’l-Fetâva (3. Baskı b.). Mansura: Daru’l-Vefa.
• İbnü’l-Arabi, E. B. (2002). Ahkâmu’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ (3. Baskı b.). Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Hümam, ,. K.-S. (ty). Fethu’l-Kadîr (2. Baskı b.). Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İzz b. Abdüsselam, E. M.-S. (1990). Kavâidu’l-Ahkâm fî Mesâlihi’l-Enâm. Thk. Mahmud eş-Şankîti. Beyrut: Dâru’l-Meârif.
• Karafi, Ş. E.-A.-M.-M. (1994). ez-Zahîre. Thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Garb.
• Kasani, A. E. (1982). Bedâiu’s-Sanâi‘ fî Tertîbi’ş-Şerâi‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî.
• Kurtubi, E. A.-H. (1964). el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire.
• Maverdi, E.-H. (2000). Ahkamu’s-Sultaniyye. Beyrut.
• Nevevi, E. Z. (ty.). el-Kitabü’l-Mecmû Şerhu’l-Mühezzeb. . Cidde: Mektebetu’l-İrşâd.
• Ruheybani, M. b.-H. (1994). Metâlibu üli’n-nühâ fi şerhi Gâyeti’l-münteha. Beyrut: Mektebü’l-İslami.
• Semerkandi, E.-L. N. (1386). Uyûnü’l-mesâil. Thk. Salahaddin en-Nahi. Bağdad.
• Şevkani, M. b. (ty). es-Seylü’l-cerrâri’l-mütedeffik alâ hadâiki’l-ezhâr. Daru İbn Hazm.
• Şeyhizade, A. b. (1998). Mecmau’l-Enhur Şerhi Mülteka’l-Ebhur. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Şürunbilali, E.-İ. H.-V.-M. (tarih yok). et-Tahkîkâtü’l-Kudsiyye, “Hıfzu’l-Asgarayn”, 52.Risale. Y. No: 00610. DİB Kütüphanesi.
• Tahtavi, A. b. (1997). Hâşiyetu’t-Tahtavi alâ Meraki’l-felâh şerhi Nuri’l-îzâh. (T. M. el-Halidi, Dü.) Beyrut.
• Teftazani, S. M. (tarih yok). et-Telvîh ila keşf-i hakâiki’t-Tenkîh (Cilt 2). Beyrut: Dar-u Erkam b. Ebi’l-Erkam.
• Umrani, E.-H. Y.-h.-Y. (2000). el-Beyan fi mezhebi’l-İmam eş-Şafii. Thk. Kasım Muhammed en-Nuri. Cidde: Daru’l-minhâc.
• Zeylai, O. b. (1313). Tebyînu’l-Hakâik. Kahire/Bolak: Matbaa Kubra’l-Emiriyye,.