ETİK TEORİLER ÇERÇEVESİNDE FAİZSİZ FİNANS KURULUŞLARININ BAĞIMSIZ DENETİMİNİ YÜRÜTEN DENETÇİLER İÇİN ETİK KURALLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 145 - 173, 30.06.2021

Aynur Akpınar , Mehmet Emin Çetintaş

Öz

Faizsiz finans sistemi özellikle 1950’lerden sonra gelişmeye başlayan bir oluşumdur. Körfez ülkelerindeki petrol rezervlerinin keşfi ve bu ülkelerin sermaye gelirlerinin artması, faizsiz finans sisteminin gelişmesinde etkili olmuştur. İslam hukuku ve geleneklerini temel ilke edinen faizsiz finans sistemi özellikle son 20 yılda Ülkemizde de ilgi görmeye başlamıştır. Bügünkü piyasa üzerinde oldukça etkili olan faizsiz finans ve faizsiz finansa ilişkin muhasebe, denetim ve etik standartlarının önümüzdeki yıllarda önemli bir yere sahip olacağı tahmin edilmektedir.
Faizsiz finansa ilişkin etik ilkeler, konvansiyonel etik ilkelerle beraber, İslam inanç esaslarına ve fıkhi ilkelere dayanmaktadır. Bu bağlamda dini dayanaklı potansiyel bir yaptırım gücü meydana gelmektedir. Faizsiz finans kuruluşları için etik standartlara yönelik sonraki araştırmalara ışık tutması bakımından bu çalışmada etik kavramı ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.
Çalışmanın ilk bölümünde etik kavramı ve etik tür ve teorileri hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiş ve dünyada etik çöküşlere değinilmiştir. Sonraki bölümde bağımsız denetim ve faizsiz finans kuruluşları denetçileri için etik kurallar ile ilgili genel bilgiler verilmiş; son bölümde de bu iki standart arasında içerik açısından benzerlik ve farklılıklar açıklanmıştır. Çalışmada en son tartışma başlığı altında özellikle faizsiz finans kuruluşları denetçileri için etik kurallara yönelik çeşitli eleştiriler ve olumlu değerlendirmelere de dikkat çekilmiştir

Anahtar Kelimeler

Faizsiz Finans, Etik Standartlar, Fıkhi İlkeler

Kaynakça

• Acar, A.G., (2000) “Etik Değerlerin Kurumsallaştırılması Üzerine Bir Araştırma”,İstanbul Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
• Alkan İ.P., (2018), Etik Teoriler Işığında Bağımsız Denetim ve BİST’te Bir Araştırma, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20. Ss 129-149
• Arslan, H.(2015) ‘’ Türkiye’de Tekafül (İslami Sigorta) Uygulamaları: Problemler ve Çözüm Önerileri, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 1(1),93-117
• Ashbaugh, H. (2004). “Ethical Issues Related to the Provision of Audit and Non-Audit Services: Evidence from Academic Research”. Journal of Business Ethics, 52(2): 143-148.
• Bilgen M., (2006), Yüksek İslam Ahlakı, Milsan Yayınları. İstanbul
• Campbell, T. (2005). “True and Fair to Whom?: A Philosophical Approach to Auditing”. T. Campbell ve K. Houghton (Ed.). Ethics and Auditing. ANU E Press, Canberra, 85-108.
• Cevizci A., (2008), “Etiğe Giriş” Paradigma Yayınları. İkinci Baskı, İstanbul
• Çanakçı, M. (2014). Çok Kutuplu Dünyada İslami Finans Piyasalarının Gelişimi ve Çözüm Önerileri’’, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi,Cilt:1, Sayı:1
• Dal, S., ve Çalış, Y. E. (2013). Anonim Şirketlerde Bağımsız Denetim Ve Bağımsız Denetçi. Mali Çözüm Dergisi
• Demir ,B. (2015), Muhasebe ve denetim Mesleğinde Etik, Eğitim ve Öğretim Araştırmalar Dergisi, (4)4, ss 341-352
• Demir E., Çiftçi y., (2016), Denetçi Bağımsızlığının Etik İlkeler Çerçevesinde İncelenmesi : Bir Denetim Firması Uygulaması, KMÜ sosyal ve Araştırmalar Dergisi, (18) 31, ss 87-97
• Dinç, Y. ve Cengiz, S. (2014). “Muhasebe Denetiminde Hata ve Hilenin Denetçi Etiği Açısından İncelenmesi: Enron Skandalı Örneği”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1): 221-236.
• Doğan N. (2009) “İş Etiği ve İşletmelerde Etik Çöküş” Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi,Cilt:8 Sayı:19
• Duska, R. (2005). “The Good Auditor – Skeptic or Wealth Accumulator? Ethical Lessons Learned from the Arthur Andersen Debacle”. Journal of Business Ethics, 57(1): 17-29.
• El-Hazimi İ. (2007), Çev. Hanifi A., Yedi Hadis İmamının İttifak Ettiği Hadisler, Polen Yayınları, İstanbul
• Erdoğan , M. (2020), Faizsiz Finans Kuruluşlarının Denetimine İlişkin Sorunlar ve Sorular, Sosyal Demokrat Dergi, Erişim Adresi: http://www.sosyaldemokratdergi.org/melih-erdogan-faizsiz-finans-kuruluslarinin-denetimine-iliskin-sorunlar-ve-sorular/. (Erişim Tarihi: 03.02.2021)
• Gök S., (2008), “İş Etiği İle İş Ahlakı Arasındaki İlişki ve Çalışma Yaşamında İş Etiğini Etkileyen Faktörler” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt: 5 Sayı :1
• Gözener, E., (2008) “Etik ve İşletme Etiği Üzerine”, Eğitişim Dergisi. Sayı 19
• Gunz, S. ve McCutcheon, J. (1991). “Some Unresolved Ethical Issues in Auditing”. Journal of Business Ethics, 10(10): 777-785.
• Haber Vakti. (2019), Resmi Gazete 'Faizsiz Finans Standartları'nı yayınladı! Ayetler ve Hadislerden alıntı yapıldı, Erişim Adresi: https://www.habervakti.com/gundem/resmi-gazete-faizsiz-finans-standartlari-ni-yayinladi-h87638.html. (Erişim Tarihi: 03.02.2021).
• Hurst, Nathan E. (2004), “Corporate Ethics, Governance and Social Responsibility: Comparing European Business Practices to those in the United States”, Santa Clara University, A Study Conducted for the Business and Organizational Ethics Partnership Markkula Center for Applied Ethics, Spring.
• İslami Finans Raporu, (2019), https://www.tasarrufakademi.com/wp-content/uploads/2019/11/Islamic_Finance_Report_2019.pdf Er.Tarihi : 03.02.2021
• KGK. (2021), Faizsiz Finans Kuruluşlarının Bağımsız Denetimini Yürüten Denetçiler, Erşim Adresi:https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/FFK_Denetcileri_I cin_Etik_Kurallar.PDF. (Erişim Tarihi: 05.01.2021).
• KGK. (2021). Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar. https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5165/Etik-Kurallar. (Erişim Tarihi: 10.01.2021).
• Kung, F.-H. ve Huang, C. L. (2013). “Auditors’ Moral Philosophies and Ethical Beliefs”. Management Decision, 51(3): 479-500.
• Kur’an-ı Kerim, Nahl:9,Nisa:58, Kasas:26, Ali-İmran:102, Taha:7 Diyanet Yayınları
• Martin, R. D. (2007). “Through The Ethics Looking Glass: Another View of The World of Auditors and Ethics”. Journal of Business Ethics, 70(1): 5-14.
• Ocak, M. ve F.C. Güçlü. (2014) “Muhasebe Manipülasyonu: Hile, Yaratıcı Muhasebe, Kâr ve İzlenim Yönetimine İlişkin Kavramsal Çerçeve”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6 (3).
• Sağlar, J., ve Tuan, K. (2009). İşletmelerde İç Denetim Fonksiyonun Bağımsız Dış Denetim Maliyeti Üzerindeki Etkileri. Ç.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Selimoğlu, S. (1997), Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik) Yaklaşım, III. Türkiye Muhasebe Denetim Sempozyumu Bildiri Kitabı (30 Nisan-4 Mayıs, Alanya), İSMMMO Yayınları, No: 20, Antalya.
• Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ (Seri: X, N. 2.). https://spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/590. (Erişim Tarihi: 15.02.2021).
• Shadmehr, F. ve Moradi, M. (2013). “Factors Influencing Auditors’ Ethical Sensitivity in Ethical Decision-making: Evidence from Iran”. Universal Journal of Management and Social Sciences, 3(11): 1-16.
• TDK. (2021). Etik, www.tdk.gov.tr (Er.Tarihi : 01.01.2021)
• TÜRMOB, (2021), Faizsiz Finans Etik Kuralları, Muhasebe ve Denetim Standartları: Tartışmalar ve Öneriler, Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Wq6XAt4j1iI. (Erişim Tarihi: 15.02.2021).
• Uluç, G.,(2003), “Türk Medyasında Etik Sorunlar: Örnek Olaylar ve Öneriler”, 1. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi Kitabı, ODTÜ, Ankara,
• Uzay Ş. 2004. “Türkiye’de Denetçi Bağımsızlığı”, MÖDAV, The First Annual International Accounting Conference, 3-5 November 2004, İstanbul Bildiri Kitabı.
• Uzun V., (2013) “Etik,Ahlak ve Liderlik Kavramları ve Etik Liderlik”,Gebze Yüksek Teknoloji Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi
• Yaran C. S., ( 2008) Uluslararasuı Çevre ve Din Sempozyumu,Ed. Fahri Kayadibi, İstanbul, Yalın Yayıncılık
• Yılancı, F., B. Yıldız ve M. Kiracı. 2013. Muhasebe Denetimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Zakaria, M., Haron, H. ve Ismail, I. (2010). “Do Moral Philosophies Influence Auditors’ Ethical Judgments? ”. Malaysian Accounting Review, 9(1): 43-65.