Psikolojik Sağlamlığın Yordayıcısı Olarak Stresle Başa Çıkma Stratejileri: Lise Öğrencileri Üzerinde Bir Çalışma / Strategies of Coping with Stress as a Predictive of Psychological Strength: A Study on High School Students

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 15, 182 - 201, 30.08.2023

Şule Ok Taş , Emrah Karataş , Talip Ataş , Esat Şanlı

https://doi.org/10.57135/jier.1257879

Öz

Bu araştırmada lise öğrencilerinin stresle başa çıkma stratejilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerini ne derecede yordadığını öğrenmek amaçlanmıştır. Ayrıca lise öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma stratejilerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, kaldıkları yer, kardeş sayısı, okul türü ve maddi durum değişkenlerine göre anlamlı derecede farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılmıştır. Çalışma nicel araştırma çerçevesin de tasarlanmıştır. Araştırma 2021-2022 bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Samsun ili Çarşamba, Terme, Salıpazarı ve Ayvacık ilçelerinde bulunan; fen, anadolu, meslek ve imam hatip lise türlerinde öğrenim gören 945 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada ölçme aracı olarak Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği, G-Stresle Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği (G-SBSÖ) ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizinde SPSS 25 paket programı kullanılmıştır. Verilerin normal dağılım gösterdikleri görülmüştür. Verilerin analizinde parametrik testler; İndependent Sample T test, One Way ANOVA ve Basit Regresyon analizleri kullanılmıştır.
Stresle başa çıkma stratejilerinin psikolojik sağlamlığı anlamlı derecede yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Stresle başa çıkma stratejilerinin psikolojik sağlamlıktaki varyansının %42’sini anlamlı derecede açıkladığı ortaya çıkmıştır. Lise öğrencilerinin psikolojik sağlamlıklarının maddi duruma göre anlamlı derecede farklılaşırken; cinsiyet, kalınan yer, kardeş sayısı, okul türü ve sınıf düzeyine göre anlamlı derecede farklılaşmadığı; stresle başa çıkma stratejilerinin cinsiyet, kardeş sayısı, maddi durum ve sınıf düzeyine göre anlamlı derecede farklılaşırken kalınan yer ve okul türüne göre anlamlı derecede farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Stresle Başa Çıkma Stratejileri, Psikolojik Sağlamlık, Lise Öğrencileri

Strategies of Coping with Stress as a Predictive of Psychological Strength: A Study on High School Students

Öz

In this study, it was aimed to find out to what extent high school students' coping strategies with stress predict their psychological resilience levels. In addition, it was examined whether the psychological resilience levels and coping strategies of high school students differ significantly according to gender, grade level, place of residence (home or school boarding house), number of siblings, school type and financial status variables. The study group consisted of 945 high school students studying in science, Anatolian, vocational and imam hatip high schools in Çarşamba, Terme, Salıpazarı and Ayvacık districts of Samsun province. Child and Youth Resilience Measure (CYRM) adapted into Turkish by Arslan (2015), the R-Scale of Strategies for Coping with Stress (R-SSCS) developed by Aydın (2005) and personal information form were used as measurement tools in the study. SPSS 25 package programme was used to analyse the collected data. In the analysis of the data, parametric tests; independent sample t test, one-way ANOVA test and simple regression analysis were used. As a result of the analyses, it was concluded that stress coping strategies significantly predicted psychological resilience. Stress coping strategies explained 42% of the variance in psychological resilience. It was concluded that psychological resilience of high school students differed significantly according to financial status, but not significantly according to gender, place of residence, number of siblings, type of school and grade level; stress coping strategies differed significantly according to gender, number of siblings, financial status and grade level, but not significantly according to place of residence and type of school. In the literature review, there are not many studies conducted with the variables and target group of this study. For this reason, it is thought that this research will make a significant contribution to the literature.

Anahtar Kelimeler

High school students, strategies for coping with stress, psychological resilience

Kaynakça

• Açıkgöz, M. (2016). Çukurova üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ile mizah tarzları ve mutluluk düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Akça, Z. K. (2012). Genç yetişkinlikte algılanan anne-baba tutumlarının, kendini toparlama gücü ve benlik saygısı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akgün, Ü. & Uz Baş, A. (2020). Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcıları olarak güvengenlik ve mizah tarzları. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 217-231.
• Allison, P. D. (1999). Multiple regression: A primer. Pine Forge Press.
• Altundağ, Y. (2013). Anne-babası boşanmış ergenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinde yordayıcı değişkenler olarak yaşam doyumu ve yalnızlık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Amerikan Psikiyatri Birliği [APA]. (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (5. bs.). (E. Köroğlu, Çev.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Arslan, G. (2015). Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (ÇGPSÖ) psikometrik özellikleri: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 1-12.
• Aslan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlık düzeyinin kişinin mizaç özellikleri, çocukluk dönemi travma durumları, ebeveyn tutumları ve demografik özelliklerine göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa.
• Aydın, A. S. (2003). Ergenlerde stresle başa çıkma tarzları ile cinsiyet ve cinsiyet rolleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, K. B. (2005). Akış kuramına dayalı stres başa çıkma grup yönetimi ergenlerin stres başa çıkma hızıne etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, K.B. (2020). Psikolojik Ölçekler. Ankara: Vize Yayıncılık
• Aydın, M. & Egemberdiyeva, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(1), 37-53.
• Bahadır, E. (2009). Sağlıkla ilgili fakültelerde eğitime başlayan öğrencilerin psikolojik sağlamlık düzeyleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baltaş, A. & Baltaş, Z. (2013). Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Beasley, M., Thompson, T., & Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual differences, 34(1), 77-95.
• Binboğa, D. (2002). Osmangazi üniversitesi sağlık yüksek okulu öğrencilerinin stresle başaçıkma ve genel sağlık durumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Boyraz, G. & Sayger, T. V. (2011). Psychological well-being among fathers of children with and without disabilities: the role of familiy cohesion, adaptability and paternal self-efficacy. American Journal of Meins Health, 5(4), 286-296.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (15. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Cavga, Z. (2019). Lise öğrencilerinde aile yaşam doyumu ile psikolojik dayanıklılık ve sosyal medya kullanım bozukluğu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cerit, H. (2019). Lise öğrencilerinin stresle başa çıkma tarzlarıyla akademik erteleme ve genel erteleme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çankıroğlu, S. B. (2007). Üniversite adayı ergenlerin stresle başa çıkma ve sınav kaygılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Çelikci, S. (2021). Ergenlerde eylemlilik ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme Kuramı. (2. bs.). Ankara: Fen Fakültesi Basımevi.
• Çiçek, F. (2021). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile psikolojik sağlamlık düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çiftci, M. P. (2002). Bir grup lise öğrencisinin stresle başa çıkma yolları ile strese karşı dayanıklılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çopur, F. (1996). Ana-Baba tutum algısının kız öğrencilerin kullandıkları stresle başa çıkma yollarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Davison, G. & Neale, J. (2004). Anormal psikoloji. (M. Şahin, Çeviri Ed.). Ankara: Nobel Akademik.
• Dayıoğlu, B. (2008). Üniversite giriş sınavına hazırlanan adaylarda psikolojik sağlamlık: Öğrenilmiş güçlülük, algılanan sosyal destek ve cinsiyetin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demircioğlu, H. (2014). Lise öğrencilerinin stresle baş etme stratejileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(7), 385-392.
• Doğan, T. ve Ernur, Ö. (Ed.), Afetler, krizleri travmalar ve psikolojik yardım içinde (s. 75-109). Ankara: Türk PDR Derneği Yayınları.
• Ergü, S. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenme ortamlarındaki etkileşim tercihleri ve denetim odağı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Eryılmaz, A. (2009). Ergenlik Döneminde Stres ve Başa Çıkma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 20-37.
• Eryılmaz, A. (2012). Ergenler öznel iyi oluşlarını anne ve babaları ile ilişki kurmak aracılığıyla nasıl yükseltmektedirler? Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 25(3), 252-257.
• Ezer, H. İ. (2017). Ergenlik döneminde yaygın kullanılan savunma mekanizmaları ile psikolojik sağlamlık ve mutluluk düzeyi arasındaki ilişki: Hatay il merkezi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Fırat, N. & Kaya, F. (2015). Yurtta veya ailesinin yanında kalan öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ve stresle başa çıkma stillerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 10(7), 407-426.
• Fleishman, J. A. (1984). Personality characteristics and coping patterns. Journal of Health and Social Behavior, 25, 229–244.
• Folkman, S. & Lazarus R.S., Schetter, D.C., DeLongis, A. ve Gruen J.R. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping, and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 50(5), 992- 1003.
• Garmezy, N. (1991). Resiliency and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. American Behavioral Scientist, 34(4), 416-430.
• George, D. & Mallery, P. (2016). Frequences. In IBM SPSS Statisticks 23 Step by Step (pp. 115-125). Routledge.
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Gloria, C. T., & Steinhardt, M. A. (2016). Relationships Among Positive Emotions, Coping, Resilience and Mental Health. Stress and Health, 32(2), 145-156. https://doi.org/10.1002/smi.2589
• Gündaş, A. (2013). Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak benlik kurgusu ve bağlanma stilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Gürsu, O. (2012). Ergenlerde psikolojik sağlığın demografik değişkenler açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(1), 110-130.
• İşözen, Ü. H., & Kolay, İ. (2022). 15-17 Yaş Arası Ergenlerde Psikolojik Dayanıklılık İle Duygu Düzenleme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of International Social Research, 15(84).
• Kaçar, T. (2022). Öğretmenlerin Psikolojik Sağlamlıkları, Yaşam Becerileri ve Öz-Kontrolleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kalkavan, A., Kadıoğlu, H. C. ve Kayhan, R. F. (2021). Spor lisesindeki sporcuların stres başa çıkma düzeylerinin araştırılması. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 9(24), 124-137.
• Kara, D. (2010). Üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Verimlilik Dergisi , (3), 179-194.
• Karaırmak, Ö. & Bugay, B. (2014). Sağlıklı psikolojik işlerlik ve travma karşısında uyum sağlama yetisi olarak psikolojik sağlamlık.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26(3), 129-142.
• Karstoft, KI, Armour, C., Elklit, A., & Solomon, Z. (2015). Savaşa maruz kaldıktan sonra boylamsal TSSB yörüngelerini tahmin etmede kontrol odağı ve başa çıkma tarzının rolü. Anksiyete Bozuklukları Dergisi, 32, 89-94.
• Katyal, S. (2015). A study of resilience in orphan and non-orphan children. International Journal of Multidisciplinary Research and Development. 2(7), 323-327.
• Kaya, Ö. S., & Demir, E. (2017). Kendini toparlama gücü ve stresle başa çıkma stratejilerinin mutluluk düzeyini yordama gücü. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (33), 18-33.
• Kefeli, M. C., & Şanlı, E. (2022). Psychological reactions of different affective temperaments to the COVID-19 pandemic. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 39(3).
• Kılıç, P. (2019). Ergenlerde beden imgesi ile psikolojik sağlamlık ve mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kökçam B, Arslan C and Traş Z (2022) Do Psychological Resilience and Emotional Intelligence Vary Among Stress Profiles in University Students? A Latent Profile Analysis. Front. Psychol. 12:788506. doi: 10.3389/fpsyg.2021.788506
• Köknel, Ö. (1988). Zorlanan İnsan. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kurtoğlu, S. S. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin algılanan sosyal destek, benlik saygısı ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lamiser Atik, E. (2013). Liseli ergenlerde bağlanma stilleri ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkide öz-yansıtma ve içgörünün rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lazarus, R.S. & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, And Coping. New York: Sipringer Publisher.
• Masten, A. S. & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable enviroments: Lessons from research on succesful children. American Psychologist, 53(2), 205-220.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Onat, G. (2010). Demokratik ve otoriter olarak algılanan ana-baba tutumlarının lise birinci sınıf öğrencilerinin yılmazlık düzeyine etkilerinin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önder, A. & Gülay, H. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin psikolojik sağlamlığının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 192-197.
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, İ. (2013). Aile yanında yaşayan ve ailesinden ayrı yaşayan üniversite öğrencilerinin algılanan sosyal destek, stresle başa çıkma tarzları, kaygı düzeyleri ve psikolojik belirtiler açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özer, E. (2016). Temel benlik değerlendirmesi, başa çıkma stratejileri ve psikolojik sağlamlık. Electronic Turkish Studies, 11(14).
• Öztürk, Ö., & Maçkalı, Z. (2022). Umutsuzluk ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkide problem odaklı baş etme stratejilerinin aracı rolü: umutsuzluk, psikolojik dayanıklılık ve stresle baş etme. Klinik Psikoloji Dergisi, 6(1), 94-107.
• Polizzi, C., Lynn, S. J., & Perry, A. (2020). Stress and coping in the time of COVID-19: Pathways to resilience and recovery. Clinical neuropsychiatry, 17(2), 59.
• Rahim, A. (1996). Stress, strain and their moderator : An empirical comparison of entrepreneurs and managers. Journal of Small Business Management, 34(1), 46-58.
• Rutter, M. (1987). Psychosocial resilience and protective mechanisms. American journal of orthopsychiatry, 57(3), 316-331.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 489-502.
• Şahin Baltacı, H (2002). Yetiştirme yurtlarında kalan ve aileleriyle yaşayan liseli gençlerin stresle başa çıkma stratejileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 92 - 111.
• Şahin, H. (2018). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeyleri ve hayat amaçları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şanlı, E., Ersanli, K. The effects of psycho-education program based on logotherapy for the development of a healthy sense of identity in emerging adulthoods. Curr Psychol 40, 4173–4188 (2021). https://doi.org/10.1007/s12144-020-01009-3
• Şanlı, E., Kefeli, M. C. (2021). Research of the factors affecting depression, anxiety and stress levels of individuals in the Covid-19 pandemic process. Asean Journal of Psychiatry, 22(2). Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Tan, S. (2006). Ergenlerde stresle başa çıkma tarzlarının atılganlık düzeyleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Temel, A. (2017). Yetiştirme yurtlarında kalan ergenlerle ailesi ile birlikte yaşayan ergenlerde topluluk hissi ve psikolojik sağlamlık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 1-11.
• Topçu F. (2017). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinde beş faktör kişilik özelliklerinin yordayıcı etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, İstanbul.
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Truffino, J. C. (2010). Resilience: An approach to the concept. English Edition, 3(4), 145-151.
• Türküm, A. S. (2002). Stresle başa çıkma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(18), 25-34.
• Varıcıer, Ş. E. (2019). Yetişkin psikolojik sağlamlığı üzerine bir inceleme: Algılanan ebeveyn tutumu, kontrol odağı, algılanan sosyal destek ve stresle başa çıkma stilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yakınlar, C. İ. (2006). Askeri lise öğrencilerinin ve yatılı okuyan erkek sivil lise öğrencilerinin stres yaşantısı ve ergenlik dönemi gelişimsel ödevler açısından karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, H. (2021). Ergenlerin stresle başa çıkma stratejilerinin aile ilişkileri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yöndem, Z. D. & Bahtiyar, M. (2016). Ergenlerde psikolojik dayanıklılık ve stresle başetme. The Journal of Academic Social Science Studies, 45, 53–62. doi:10.9761/JASSS3419