THE RELATIONSHIP BETWEEN THE STATE AND NGOs WORKING WITH REFUGEES IN TURKEY

Yıl 2022, Sayı: 5, 83 - 110, 31.08.2022

Buket Özdemir Dal

Öz

According to the International Organization for Migration's (IOM) World Migration Report 2022, Turkey is hosting the most crowded refugee population, with a number of 3.6 million refugees all over the world. In the early years of human movement from Syria, the basic needs of Syrians were met in the temporary accommodation centers. However, after 11 years, the number of refugees living outside the camps is much higher, and this is where NGOs come in. To help refugees outside the camps access basic rights and address their immediate needs, NGOs that were involved in AFAD's relief activities in the camps from the start of the migration were crucial. This study examines how the state’s relationship with NGOs in Turkey affects the quality of refugee assistance and how these groups are involved in the state's response to mass migration and the formation of migration policy. In this context, the literature on the relationship of NGOs working in the field of migration with the state and the research reports of various NGOs on this topic together with academics are consulted. Studies show that the work of NGOs carrying out rights-based and service-based activities for refugees living outside the camps is influenced by their relations with the government and by whether they share the state's philanthropic approach. In this context, this article examines AFAD, the IBC International Blue Crescent Relief and Development Foundation, and the Tarlabaşı Community Center, which works with refugees, and attempts to show the impact of state-NGO relations on the activities of these NGOs. The study is significant because it demonstrates how important it is for NGOs to fill gaps in the field of migration and how crucial they are to both the integration of migrants and the development of the host society's perceptions of migrants.

Anahtar Kelimeler

Migration, Syrians, Civil Society, Democracy, NGO-Migration Relationship, NGO-State Relationship

TÜRKİYE’DE MÜLTECİLERLE ÇALIŞAN SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ DEVLET İLE İLİŞKİSİ

Öz

Uluslararası Göç Örgütü’nün (IOM) 2022 Dünya Göç Raporu’na göre Türkiye 3.6 milyon ile dünyadaki en kalabalık mülteci nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır (IOM, 2021:46). 2011 yılında Suriye’den gelen kitlesel göçün ilk dönemlerinde sığınmacıların acil ihtiyaçları geçici barınma merkezlerinde giderilmeye çalışılmıştır. Başlangıçta merkezlerin sayısı 10 ilde 26 iken günümüzde 5 ilde 7’ye düşmüştür (AFAD, 2016: 13). 3.6 milyon geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin 48.796’sı bu merkezlerde barınmaktadır (Göç İdaresi Başkanlığı, 2022). Sivil toplum kuruluşlarının (STK) desteği, geçici barınma merkezleri dışına çıkıldıkça Suriyeliler için hayati önem kazanmaktadır. Kitlesel hareketliliğin başlangıcından itibaren barınma merkezlerinde Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) aracılığıyla yürütülen yardım faaliyetlerine katılan STK’lar, merkezler dışında kalan Suriyelilerin temel haklara erişimlerinde ve acil ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli görevler üstlenmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’de sivil toplum kuruluşlarının devletle olan ilişkisinin Suriyelilere yapılan yardımların niteliğine etkisi ve kitlesel göçe Türkiye’nin verdiği tepkide, göç politikalarının oluşturulmasında STK’ların rolü incelenmektedir. Bu bağlamda, göç alanında çalışan STK’ların devlet ile ilişkisine dair literatürden ve çeşitli STK’ların akademisyenlerle birlikte konu ile ilgili yapmış olduğu araştırmalardan yararlanılmıştır. Yapılan araştırmalar geçici barınma merkezleri dışında yaşayan Suriyelilere yönelik hak ve hizmet temelli faaliyetleri bulunan STK’ların çalışmaları, devletle olan ilişkilerine ve devletin hayırseverlik/yardım yaklaşımını benimseme durumlarına göre değiştiğini göstermektedir. Bu makalede, Suriyelilerle çalışan AFAD, Uluslararası Mavi Hilal Vakfı (IBC) ve Tarlabaşı Toplum Merkezi incelenerek, Devlet-STK ilişkisinin söz konusu STK’ların faaliyetlerine etkisi değerlendirilecektir. Çalışma STK’ların göç alanında doldurduğu boşluğun, devletin göç politikalarında önemli bir yerinin olduğunu göstermesi ve STK’ların üstlenmiş olduğu rolün, göçmenlerin entegrasyonunda, yaşadıkları toplumun göçmenlere yönelik algılarının şekillenmesinde etkili olduğunun anlaşılması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Suriyeliler, Sivil Toplum, STK-Göç İlişkisi, STK- Devlet İlişkisi

Kaynakça

• AFAD (2022 )https://www.afad.gov.tr/(Erişim Tarihi: 7.6.2022).
• Aktaş, Hasret (2008). “Batıda ve Türkiye’de Sivil toplum (Gelişim Süreci)”. Kamuda Sosyal Politika Dergisi, 2(4), 91-103.
• Altunkaynak Vodina, Selin (2019). Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar Bağlamında Sivil Topluma Yönelik Tespit Ve Öneriler. İstanbul: GAR Yayınları.
• Artan, Taner ve Arıcı, Aylin (2017). “İstanbul'da Yaşayan Geçici Koruma Statüsündeki Suriyelilere Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamalarının Değerlendirilmesi”. Sosyal Çalışmalar Dergisi, 1(1), 1-21.
• Aslan, Seyfettin (2010). “Türkiye'de Sivil Toplum”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(31), 260-283.
• Aydın Yılmaz, E. Sare (2019). “Suriyeli Mülteci Kadınlar: Göç Travması ve Entegrasyon”. Esen, A. Ve Duman, M. (Der.).Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler Ve Öneriler, İstanbul: WALD, 37-55.
• Baltacı, Gökçe (2019). “Göç Mekanı Tarlabaşı’nın Suriyeli Dom Topluluklarla Deneyimi”, Beyond İstanbul, 7, 170-174.
• BBC (2022). “Erdoğan, 1 milyon Suriyelinin gönüllü geri dönüşü için hazırlık yaptıklarını söyledi”. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-61307585 (Erişim Tarihi: 4.8.2022).
• Bektaş, İbrahim (2014). Sivil Toplum Kuruluşlarında Yönetim Ve Yönetim Sorunları. İstanbul: Semerci Yayınları.
• Belge, Murat (1998). “Sivil Toplum Örgütleri”, Taciser U. (Der.). Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayın Dizisi 10, 23-37.
• Bikmen, Filiz ve Meydanoğlu, Zeynep (2006) Türkiye'de Sivil Toplum: Bir Değişim Süreci Uluslararası Sivil Toplum Endeksi Projesi Türkiye Ülke Raporu. TÜSEV Yayınları.
• Coşkun, Canan (2022). “Bakanlıktan Tarlabaşı Toplum Merkezi’ne Karşı Müdahillik Talebi” https://www.diken.com.tr/tarlabasi-toplum-merkezi-davasi-bakanliktan-dernege-karsi-mudahillik-talebi/ (Erişim Tarihi 5.6.2022).
• CRS (2022). https://www.crs.org/ (Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Çaha, Ömer (2007). Aşkın (Transandantal) Devletten Sivil Topluma. İstanbul: Plato Film Yayıncılık.
• Çelik, Vasfiye ve Pekküçükşen, Şerife (2018). “Türkiye’de Sivil Toplum Kuruluşlarının Göç Konusundaki Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53(3), 1273-1283.
• Çiftçi, Cengiz (2012). Sivil Toplum: Kökenler, Örgütlenme ve Çalışma Yaklaşımları. Kadın ve Kadın STK’larının Güçlendirilmesi Projesi. Avrupa Birliği. 2010-2012.
• Çorabatır, Metin ve Hassa, Fikret (2013). Sivil Toplum Örgütlerinin Türkiye’deki Suriyeli Mülteciler İçin Yaptıkları Çalışmalar ile İlgili Rapor, Ankara: İGAM.
• Danış, Didem ve Nazlı, Dilara (2019). “A FaithfulAlliancebetweentheCivilSocietyandtheState: ActorsandMechanisms of AccommodatingSyrianRefugees in Istanbul”. International Migration, 57(2), 143-157.
• Doğanbey, Ülkühan Sercan (2022). “Tarlabaşı Toplum Merkezi’ne Kapatma Davası”, https://www.ulusal.com.tr/video/9945657/tarlabasi-toplum-merkezine-kapatma-davasi(Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Düzkaya, Hıdır ve Yazıcı, Erdinç (2017). “Türkiye’deki Suriyeli Çocuk ve Gençler: Mevzuattan Uygulamaya Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Süleymanov, Abulfez, Sönmez, Pelin, Demirbaş-Ünver, Fatma ve Akbaba, S.Mete (Der.). International Migration andChildren, 35-47.
• Ercan, Hülya (2002). “Türkiye’de Sivil Toplum Tartışmaları Üzerine”, Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 69-79.
• Erdoğan, M. Murat (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum Araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.
• Erdoğan, M. Murat (2021). Suriyeliler Barometresi-2020 Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Erdoğan, M. Murat., &Çorabatır, Metin (2019). Suriyeli Mülteci Nüfusunun Demografik Gelişimi, Türkiye’deki Eğitim, İstihdam Ve Belediye Hizmetlerine Yakın Gelecekte Olası Etkileri. UDRAProgrammeResearch Panel.
• Erözden, Ozan (1998). “STK’lar ve Hukuki Çerçevede Yenilik Talepleri Üzerine Notlar”, Taciser U. (Der.). Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayın Dizisi 10, 13-22.
• Esen, Adem (2019). “Uluslararası Düzensiz Göçler ve Yerel Yönetimler”, Esen, A. Ve Duman, M. (Der.).Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler Ve Öneriler, İstanbul: WALD, 151-188.
• Gazete Duvar (2022). “Soylu, Türkiye Vatandaşı Olan Mülteci Sayısını Açıkladı”. https://www.gazeteduvar.com.tr/soylu-turkiye-vatandasi-olan-multeci-sayisini-acikladi-haber-1564114 (Erişim Tarihi: 11.8.2022).
• Göç İdaresi Başkanlığı (2022). https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638(Erişim Tarihi 7.6.2022)
• Henriksen, L.Skov, Boje, Thomas P. Boje ve Ibsen, Bjarne (2008). “Welfare Architecture andVoluntarism. orWhy ‘ChangingtheWelfareMix’ MeansDifferentThings in DifferentContexts”, P. Osborne, Stephen (Ed.). The Third Sector in Europe. London:Routledge. 69-86.
• IBC (2022).https://www.ibc.org.tr/TR/main(Erişim Tarihi 7.6.2022).
• IOM (2021). “World Migration Report 2022”, https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2022(Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Kahvecioğlu, Ayşegül (2018). “Sığınmacı Kampları Göç İdaresi’ne Devredildi”, https://www.milliyet.com.tr/gundem/siginmaci-kamplari-goc-idaresi-ne-devredildi-2631338(Erişim Tarihi 7.6.2022).
• Kalkınma Bakanlığı (2018). “On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Kalkınmada Sivil Toplumun Rolü”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/KalkinmaSurecindeSivilToplumKuruluslariOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf (Erişim Tarihi 7.6.2022).
• Kara Dönmez, Canan Öykü (2015). Göç Bağlamında Uluslararası İşbirliği ve Türkiye’nin Politikaları. (Yayınlanmamış doktora tezi) Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Keyman, Fuat (2004 a). “Türkiye’de ve Avrupa’da Sivil Toplum. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, No:3”, https://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/keyman_std_3.pdf(Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Keyman, Fuat (2004 b). “Sivil Toplum, Sivil Toplum Kuruluşları Ve Türkiye. Sivil Toplum Ve Demokrasi Konferans Yazıları, No:4”. https://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/keyman_std_4.pdf (Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Keyman, Fuat (2006). Türkiye’de Sivil Toplumun Serüveni: İmkânsızlıklar İçinde Bir Vaha, Ankara: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi.
• Kutlu, Zümray (2015). Bekleme Odasından Oturma Odasına Suriyeli Mültecilere Yönelik Çalışmalar Yürüten Sivil Toplum Kuruluşlarına Dair Kısa Bir Değerlendirme. Anadolu Kültür ve Açık Toplum Vakfı Ortak Projesi https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/1817/Bekleme_Odasindan_Oturma_Odasina.pdf?sequence=1&isAllowed=y(Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Mackreath, Helen ve Sağnıç, Şevin Gülfer (2017). Türkiye’de Sivil Toplum ve Suriyeli Mülteciler. İstanbul: Yurttaşlık Derneği.
• Mardin, Şerif (1995), Türkiye; Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mülteciler Derneği https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi/(Erişim Tarihi 7.6.2022).
• Mültecilerle Çalışan STK’lar Ağ Haritası (2022) https://graphcommons.com/graphs/0711e621-a8c5-4651-a1d6-33106c7bb3f1 (Erişim Tarihi 10.5.2022).
• Müşterek Proje (2022). http://www.musterekproje.org/uluslararasi-mavi-hilal/ (Erişim Tarihi: 7.6.2022).
• Oda TV (2017). “İçişleri Bakanlığı, 4 Vakfı Kapattı”, https://www.odatv4.com/guncel/4-vakif-kapatildi-1304171200-113653(Erişim Tarihi 10.5.2022)
• Ozan, Ebru Deniz (2014). “Sivil Toplum”, Atılgan, Gökhan ve Aytekin, E. Atilla (Der.). Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler. İstanbul: Yordam Kitap, 99-108.
• Özbudun, Ergun. (1999). “Türkiye’de Sivil Toplum ve Demokratik Konsolidasyon”, Özdalga, Elisabeth ve Persson, Sune (Der.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 112-121.
• Sarıbay, Ali Yaşar. (1997). “Türkiye’de Demokrasi ve Sivil Toplum”, Liberal Düşünce, 6, 32-43.
• Sezik Murat (2019). “Türkiye’ de Sivil Toplum Kuruluşlarının İşlevleri ve Sorun Alanları”, R&S- ResearchStudies Anatolia Journal, 2(4), 118-125.
• Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü (2022 a). https://www.siviltoplum.gov.tr/dernek-sayilari(Erişim tarihi 10.5.2022)
• Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü (2022 b). https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklerin-faaliyet-alanlarina-gore-dagilimi (Erişim Tarihi 10.5.2022).
• Şimşek, Doğuş (2020). “Türkiye’deki Suriyeli Çocukların Eğitime Erişimi: Engeller ve Öneriler”. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 17(65), 10-32.
• T.C. Resmi Gazete, Geçici Koruma Yönetmeliği, 22 Ekim 2014, Say: 29153. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141022-15.htm (Erişim Tarihi 10.5.2022).
• Taştan, Nejat (2022). “Suriye’den Gelen Sığınmacılar Bakımından Türkiye’de Durum”. https://tr.boell.org/tr/2015/06/16/suriyeden-gelen-siginmacilar-bakimindan-turkiyede-durum (Erişim Tarihi 7.6.2022).
• Taylor, Charles (1990), "Modes of CivilSociety", PublicCulture, 3(1), 109-120.
• TTM (2022). https://www.tarlabasi.org/ (Erişim Tarihi 7.6.2022).
• Türk, Gül Dilek (2016). “Türkiye’de Suriyeli Mültecilere Yönelik Sivil Toplum Kuruluşlarının Faaliyetlerine İlişkin Bir Değerlendirme”. Marmara İletişim Dergisi, (25), 145-157.
• Ulusoy, Kıvanç; Ve Çatır, Volkan (2019). “Türkiye'de Bir Devlet Kapasitesi Sorunu Olarak Geçici Koruma Altında Suriyeliler”. Esen, A. Ve Duman, M. (Der.).Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler ve Öneriler, İstanbul: WALD, 269-286.
• UNCHR (2008). A Community-basedApproach in UNHCR Operations. Switzerland: UNCHR. YADA (Yaşama Dair Vakıf) (2014) “Türkiye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum Kamu İşbirliğinin Güçlendirilmesi Projesi”, https://www.raporlar.org/wp-content/uploads/2018/01/c9b3f2a6d1595bde1124f6df6e830903.pdf (Erişim Tarihi 5.6.2022).
• Yayla, A. Uçar, B.ve Bıçak, V. (2001). “Türkiye Cumhuriyeti Dernekler Mevzuatının Avrupa Birliği Standartlarına Uyum Raporu”. Liberal Düşünce Topluluğu. https://www.bicakhukuk.com/turkiye-cumhuriyeti-dernekler-mevzuatinin-avrupa-birligi-standartlarina-uyumu-raporu/ (Erişim Tarihi 7.6.2022).