Analysis of Ankara-Havana Political Relations in the Context of Turkey's Policy Towards Latin America and the Caribbean

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 17, 30.06.2024

Kübra Özyuvalı

https://doi.org/10.62425/jirs.1446861

Öz

Relations between Türkiye and Cuba date back to the migrations during the Ottoman Empire and for a long time there was no progress between the parties. Although political relations between the two countries started in 1952, they remained limited due to the geographical distance and differences in foreign policy approaches. Subsequently, the Cuban Missile Crisis of 1962 hindered the progress of relations between the two countries. In 1995, the visit of then President Süleyman Demirel to some countries in the region (Argentina, Brazil, Chile) and the adoption of the Latin American and Caribbean Action Plan (1998) by the Turkish Ministry of Foreign Affairs was an important step in relations. In 2006, the 1998 Action Plan was updated and re-adopted as the '2006 Action Plan'. Türkiye has identified improving its relations with Latin America in general and Cuba in particular as one of its foreign policy strategies. In recent years, Ankara-Havana relations have been developed and strengthened through high-level visits and bilateral agreements. This study analyzes the factors that made it difficult to establish relations between the two countries and the mutual steps taken today. In addition to political relations, contacts through regional-global organizations and public diplomacy institutions are discussed.

Anahtar Kelimeler

The Castro Regime, Latin America, Cuba, Political Relations, Türkiye

Türkiye’nin Latin Amerika ve Karayiplere Yönelik Politikası Kapsamında Ankara-Havana Siyasi İlişkilerinin Analizi

Öz

Türkiye ile Küba arasındaki ilişkiler Osmanlı Devleti dönemindeki göçlere dayanmakta olup uzun bir süre taraflar arasında ilerleme kaydedilememiştir. İki ülke arasındaki siyasi ilişkiler 1952 yılında başlamış olsa da coğrafi konumun uzaklığı ve dış politika anlayışlarındaki farklılıklar nedeniyle sınırlı düzeyde kalmıştır. Akabinde 1962 Küba Füze Krizi’nin yaşanması iki ülke arasındaki ilişkilerin ilerlemesini engellemiştir. 1995 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in bölgedeki bazı ülkeleri (Arjantin, Brezilya, Şili) ziyaret etmesi ile Latin Amerika ve Karayipler Eylem Planı’nın (1998) Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından hazırlanarak kabul edilmesi ilişkilerde önemli bir adım olmuştur. 2006 yılına gelindiğinde ise 1998 tarihli Eylem Planı güncellenerek ‘2006 Eylem Planı’ olarak yeniden kabul edilmiştir. Türkiye genel olarak Latin Amerika, özel olarak Küba ile ilişkilerini geliştirmeyi dış politika stratejilerinden biri olarak belirlemiştir. Son yıllarda Ankara- Havana ilişkileri üst düzey ziyaretler ve ikili anlaşmalar ile geliştirip güçlendirilmeye devam etmektedir. Bu çalışmada iki ülke arasında ilişkilerin kurulmasını güçleştiren faktörler ve günümüzde atılan karşılıklı adımlar analiz edilmektedir. Siyasi ilişkilerin yanı sıra bölgesel-küresel örgütler ve kamu diplomasisi yapan kuruluşlar aracılığıyla sağlanan temaslar ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Castro Rejimi, Küba, Latin Amerika, Siyasi İlişkiler, Türkiye

Kaynakça

• Amara, E. (Yöneten). (2015). The Cuba Libre Story: Part 1: Breaking Chains [Belgesel].
• Anadolu Ajansı. (2016). Küba Eski Devlet Başkanı Fidel Castro hayatını kaybetti. Mayıs 15, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kuba-eski-devlet-baskani-fidel-castro-hayatini-kaybetti/693445 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2017). Pasifik İttifakı Etki Alanını Genişletiyor. Şubat 7, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pasifik-ittifaki-etki-alanini-genisletiyor/853164 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2022a). Türkiye ile Küba arasında 6 anlaşma imzalandı. Mayıs 16, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/politika/turkiye-ile-kuba-arasinda-6-anlasma-imzalandi/2746496 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2022b). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Küba Devlet Başkanı Bermudez ile telefonda görüştü. Mayıs 17, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-kuba-devlet-baskani-bermudez-ile-telefonda-gorustu/2776442 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2023a). Arjantin, Türkiye'ye 28 kişilik arama kurtarma ekibi gönderecek. Şubat 20, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/arjantin-turkiyeye-28-kisilik-arama-kurtarma-ekibi-gonderecek/2813932 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2023b). Brezilya'da Kurtarıcı İsa heykeli Türkiye ve Suriye'deki depremlerde hayatını kaybedenler anısına aydınlatıldı. Şubat 20, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/brezilyada-kurtarici-isa-heykeli-turkiye-ve-suriyedeki-depremlerde-hayatini-kaybedenler-anisina-aydinlatildi adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2023c). Latin Amerika ülkelerinden Kahramanmaraş merkezli depremlerle ilgili destek ve dayanışma mesajları. Şubat 20, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/gundem/latin-amerika-ulkelerinden-kahramanmaras-merkezli-depremlerle-ilgili-destek-ve-dayanisma-mesajlari/2809001 adresinden alındı
• Anadolu Ajansı. (2023d). Bakan Çavuşoğlu'ndan Yurt Dışından Gelen Arama Kurtarma Ekiplerine Teşekkür Videosu. Şubat 20, 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/bakan-cavusoglundan-yurt-disindan-gelen-arama-kurtarma-ekiplerine-tesekkur-videosu/2823478 adresinden alındı
• Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Armaoğlu, F. (1999). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) (11. Baskı b., Cilt 1-2). İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Ataöv, T. (1967). 1898 İspanyol-Amerikan Savaşı ve Sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 22(02). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000865
• BBC News. (2021). In pictures: Raúl Castro's career over six decades. Mayıs 15, 2023 tarihinde https://www.bbc.com/news/in-pictures-56760974 adresinden alındı
• BBC News Türkçe. (2016). Fotoğraflarla Fidel Castro'nun hayatının önemli anları. Mayıs 15, 2023 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38115666 adresinden alındı
• Chasteen, J. C. (2012). Latin Amerika Tarihi- Kanla ve Ateşle Yoğrulmuş Toprakların Öyküsü (1. Baskı). (S. Köseoğlu, Dü., & E. Duru, Çev.) Ankara: Say Yayınları.
• Çankaya Belediyesi. (2016). Latin Amerika Bağımsızlık Önderi Jose Marti Çankaya’da Yaşıyor. Şubat 29, 2024 tarihinde https://www.cankaya.bel.tr/news/3396/Latin-Amerika-Bagimsizlik-Onderi-Jose-Marti-Cankayada-Yasiyor/ alındı
• Çiçek, N. (2012). “Osmanlı İmparatorluğu ve Küba İlişkilerinin Başlangıcı”. Osmanlı İmparatorluğu-Latin Amerika (Başlangıç Dönemi). Ankara: Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s. 63-118.
• DEİK. (2023a). Latin Amerika Gelişmeleri. Şubat 19, 2023 tarihinde https://www.deik.org.tr/arama.aspx?aranan=latin+amerika adresinden alındı
• DEİK. (2023b). Türkiye-Küba İş Konseyi. Mart 19, 2023 tarihinde https://www.deik.org.tr/turkiye-amerika-is-konseyleri-turkiye-kuba-is-konseyi adresinden alındı
• Demirtürk, H. (2020). Tarihsel Süreçte Türk-Latin Amerika İlişkileri ve Türkiye'nin Latin Amerika Açılımı Politikası (Yayın No: 611965). [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Dilek, M. S. (2016). Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Devleti-Küba Siyasi İlişkileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), s. 467-492.
• Dilek, M. S. (2017). 1952’den Günümüze Türkiye-Küba Siyasi İlişkilerinin Analizi. Turkish Studies, 12(1), s. 95-132.
• Diplomat. (2008). Büyükelçi Ernesto Gomez Abascal: “İlişkilerimizde En Güzel Zaman Yaşanıyor”. Şubat 29, 2024 tarihinde https://diplomat.com.tr/sayi/kuba/# adresinden alındı
• Encyclopedia Britannica. (2024). What Is the Difference Between South America and Latin America?. Şubat 23, 2024 tarihinde https://www.britannica.com/story/how-many-people-have-been-to-the-moon adresinden alındı
• Erhan, Ç. (2019). ABD ve NATO'yla İlişkiler. B. Oran (Dü.) içinde, Türk Dış Politikası (Cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ferro, M. (2002). Sömürgecilik Tarihi: Fetihlerden Bağımsızlık Hareketlerine 13. Yüzyıl-14. Yüzyıl. (M. A. Kılıçbay, Dü., & M. Cedden, Çev.) İmge Kitabevi.
• Gonzalez, M. (1994). Küba, Castro ve Sosyalizm. (B. Genç, Çev.) İstanbul: Z Yayınları.
• Grineviç, E. (1995). Küba: Devrimin Geçtiği Yol (1. Baskı b.). (M. Beyhan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Kadıköylü, N. (2019). “XIX. Yüzyıl Boyunca Osmanlı İmparatorluğu-Küba İlişkileri”. XIX. Yüzyıl Boyunca Osmanlı İmparatorluğu-Latin Amerika İlişkileri. Ankara: Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s. 179-248.
• Karpat, K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. (B. Tırnakcı, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaya, E. (2023). Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye'nin Stratejik Özerklik Arayışı ve Latin Amerika. Y. Sarıkaya (Dü.) içinde, Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Türk Dış Politikası ve Milli Güvenlik (s. 347-373). Ankara: Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı (TASAV).
• Khalılov, E. (2014). Küba Devrimi ve Dönemin Türk Edebiyatında ve Basınında Yansımaları. (Yayın No: 368475). [Yüksek Lisans Tezi , Ankara Üniversitesi].
• Kılıçoğlu, G., & Yılmaz, A. N. (2017). Latin Amerika'da Türkiye Etkisi: Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Açısından Bölgedeki Siyasi Projeksiyonlar. İ. Ermağan (Dü.) içinde, Dünya Siyasetinde Latin Amerika (s. 456-503). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kolomb, K. (2015). Seyir Defterleri. (S. Maden, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• LAMER. (2023). Yurtdışı Akademik Anlaşmalar. Mart 25, 2023 tarihinde http://latinamerika.ankara.edu.tr/ adresinden alındı
• Milliyet Gazetesi. (1996). Castro Büyülendi. Şubat 29, 2024 tarihinde https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/liste?tarih=1996.06.14 adresinden alındı
• Milliyet Gazetesi. (1982). Irak’ta Mahsur Kübalılara Transit Vizesi Verildi. Şubat 29, 2024 tarihinde https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/liste?tarih=1982.06.12 adresinden alındı
• Navarro, J. C. (2015). Küba Tarihi Bir Halkın Biyografisi (3. Baskı b.). İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Önal, B. (2017). Dünden Bugüne Türkiye-Küba İlişkileri: Kesişen Yollar, Beklentiler, Öneriler. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), s. 165-186.
• Prada, P. (1995). Kuşatılmış Ada: Küba. (H. Sönmez, Çev.) İstanbul: Gelenek Yayınevi.
• Resmî Gazete. (2009). Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti ile Küba Cumhuriyeti Hükûmeti Arasında Eğitim, Bilim, Kültür ve Sanat, Basın-Yayın, Gençlik ve Spor Hakkında İşbirliği Programı. Mart 25, 2023 tarihinde https://resmîgazete.gov.tr/eskiler/2009/07/20090706-1-1.pdf adresinden alındı
• Reyes, Y. B. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ile Küba Arasında Köprü Oluşturan Olaylar. (Yayın No: 265576). [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi].
• The World Factbook-Central America and the Caribbean. (2023a). Şubat 22, 2023 tarihinde https://www.cia.gov/the-world-factbook/central-america-and-the-caribbean/ adresinden alındı
• The World Factbook-South America. (2023b). Şubat 22, 2023 tarihinde https://www.cia.gov/the-world-factbook/south-america/ adresinden alındı
• The World Factbook-Explore All Countries-Cuba. (2023c). Şubat 22, 2023 tarihinde https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cuba/#environment adresinden alındı
• TİKA. (2023a). Şubat 19, 2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/tr/ara?s=latin+amerika&page=1 adresinden alındı
• TİKA. (2023b). Mart 25, 2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/tr/ara?s=k%C3%BCba&page=2 adresinden alındı
• TMV. (2023). Şubat 19, 2023 tarihinde https://turkiyemaarif.org/search/68-bGF0aW4gYW1lcmlrYQ==-7 adresinden alındı
• TOBB. (2023). Şubat 19, 2023 tarihinde https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/AramaSonuclari.php?s5=0 adresinden alındı
• Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi (TASAM). (2016). 3. Türk- Latin Amerika ve Karayipler Kongresi. Stratejik Vizyon Belgesi.
• TBMM. (2022). Latin Amerika ve Karayipler Parlamentosu (PARLATINO) Hakkında. Mart 6, 2023 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/parlatino-hakkinda adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı. (2022a). Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan, Küba Devlet Başkanı Bermudez’e tarihi hediye. Mayıs 16, 2023 tarihinde https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogandan-kuba-devlet-baskani-bermudeze-tarihi-hediye adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı. (2022b). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Küba Devlet Başkanı Bermudez ile ortak basın toplantısında konuştu. Mayıs 17, 2023 tarihinde https://iletisim.gov.tr/turkce/Haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan-kuba-devlet-baskani-bermudez-ile-ortak-basin-toplantisinda-konustu adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2015). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Küba Devlet Başkanlığı Sarayı’nda. Mayıs 14, 2023 tarihinde https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/2782/cumhurbaskani-erdogan-kuba-devlet-baskanligi-sarayinda.html adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (1998). Hizmete Özel. Dışişleri Bakanlığı Tarihçesi: http://diad.mfa.gov.tr/diad/tarihce/1998-2.pdf adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2016a). No: 297, 26 Kasım 2016, Küba Eski Devlet Başkanı Fidel Castro'nun Vefatı Hk. Mayıs 15, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/no_-297_-26-kasim-2016_-kuba-eski-devlet-baskani-fidel-castro_nun-vefati-hk_.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2016b). 2016 Yılı Başında Dış Politikamız. https://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2016-yili-basinda-dis-politikamiz.pdf adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022a). Amerikan Devletleri Örgütü. Şubat 26, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/amerikan-devletleri-orgutu.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı. (2022b). Türkiye'nin Latin Amerika ve Karayiplere Yönelik Politikası ve Bölge Ülkeleri ile İlişkileri. Şubat 15, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/i_-turkiye_nin-latin-amerika-ve-karayiplere-yonelik-politikasi-ve-bolge-ulkeleri-ile-iliskileri.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022c). Sorularla Dış Politika. Mart 5, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/sorular.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022d). Uluslararası Kuruluşlar ve İlişkilerimiz. Mart 5, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?23a3fc26-4f3b-47dd-943e-d8934cdad97e adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı. (2022e). Latin Amerika ve Karayipler. Şubat 15, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?316a294f-abd5-49ce-88e0-0c9a9cd7b27b adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022f). Türkiye-Haiti Siyasi İlişkileri. Şubat 18, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye-haiti-siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022g). Türkiye Cumhuriyeti Washington DC'deki Türk Büyükelçiliği. Büyükelçilik Tarihi ve Önceki Büyükelçiler. Mayıs 29, 2023 tarihinde http://washington.emb.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022h). Türkiye - Küba Siyasi İlişkileri. Mayıs 14, 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye-kuba-siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye ile İlişkiler. Türkiye-Küba KEK Mekanizması:http://havana.be.mfa.gov.tr/Content/assets/consulate/images/localCache/1/5be2c19f-e723-4e44-8b67-174c7bbfa0a0.docx adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). Ülke Profili. Mart 17, 2023 tarihinde https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/karayipler/kuba/genel-bilgiler adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2023a). Ülke Profili. Şubat 25, 2024 tarihinde https://ticaret.gov.tr/data/5ef34c8113b876a1ec56ae21/K%C3%BCba%20%C3%9Clke%20Profili%202023.pdf adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2023b). İki Ülke Arasında Ticaretin Altyapısını Oluşturan Anlaşma ve Protokoller. Mart 17, 2023 tarihinde https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/karayipler/kuba/ikili-anlasmalar/iki-ulke-arasinda-ticaretin-altyapisini-olusturan-anlasma-ve-protokoller adresinden alındı
• Uyanık, Ö. (2014). Latin Amerika’nın Devrimci Tarihi. (1. Baskı). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Yarar, A. (2013). Latin Amerika’da İspanyol Sömürgeciliği ve Simon Bolivar’ın Bağımsızlık Mücadelesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, 5(1).
• YEE. (2018). Latin Amerika. Şubat 19, 2023 tarihinde https://www.yee.org.tr/tr/search/node/latin%20amerika adresinden alındı
• YEE. (2020). Gönüllü Elçiler Türkiye’yi Keşfetmeye Devam Ediyor. Mart 25, 2023 tarihinde https://www.yee.org.tr/tr/haber/gonullu-elciler-turkiyeyi-kesfetmeye-devam-ediyor adresinden alındı