Kent Kültür ve Geleneği İle Değerlerinin Oluşumu ve Aktarımında Halk Kütüphanelerinin Yeri ve Önemi: Niceliksel Verilerle İzmir Örneği

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 110 - 137, 30.04.2020

Mehmet Ali Akkaya , Coşkun Polat

Öz

Türkiye’nin en önemli gerçekliklerinden biri olan yoğun kentleşmenin beraberinde getirdiği sorunların başında, ülkenin farklı bölgelerinden ve bazıları binlerce yıl içinde içselleştirilmiş farklı kültürlerinden gelen insanların kentli kimliğinde uyumlaştırılması ve birlikte yaşamalarının sağlanması gelmektedir. Ülkenin en fazla ve uzun dönemli göç alan şehirlerinden biri olan İzmir için de, kent yaşamında önemli ve kalıcı kazanımlar getirecek başarı, kent sakinlerinin İzmirli olmalarını tüm kişisel farklılıklarının önüne taşıyarak kültürel uyumu sağlamak ve bu uyumun kentin kültürel zenginliğine dönüşmesi için fırsat(lar) yaratmaktır. Bu noktada kent sakinleri ve yöneticileri açısından süreci kolaylaştıracak unsurlardan biri de genel anlamda bilgi merkezleri (müze, arşiv, kütüphane) olarak tanımlanan kültür kurumlarıdır. Ülkemizde toplumsal kültür kurumlarının en yaygın ve bilinen türü ise hiç şüphesiz halk kütüphanelerdir. Aynı zamanda geçmiş-bugün-gelecek bağıntısının sürekliliğini sağlayan aktörler arasında da yer alan kütüphane, parçası olduğu toplumun ortak belleğidir. Kent özelinde düşünüldüğünde, bu bellek İzmir ile birlikte bu kentte yaşayanların ortak hafızasıdır. İzmir ve çevresinin zengin ve köklü toplumsal yaşamının ürünü olan kültürel deviniminin yüzyıllara sâri çıktıları yalnız kent için değil, Anadolu’nun ve bu topraklarda vücut bulmuş medeniyetlerin geçmiş-bugün-gelecek denklemindeki yerlerinin tespiti ve doğru anlaşılması açısından da son derece önemlidir. Kente, kent kültürüne, kentliye, bir bakıma ülkeye dair bilgiyi, bilgi kaynağını, bilgi taşıyıcısını muhafaza eden ve toplumsal düzeyde paylaşımını sağlayan yaygın bilgi merkezlerinden biri olan halk kütüphanelerinin kent üzerindeki asıl rolü tam da bu noktada başlar. Bu çalışmada, coğrafi, kültürel, toplumsal ve etnik açıdan ülkemizin en renkli kültür yelpazesine sahip kentlerinden biri olan İzmir’in, toplumsal kültür kurumları arasında yer alan halk kütüphaneleri ile bu kurumların kent kültürü üzerindeki etkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Daha çok bilgi ve bilgi kaynakları üzerinden gerçekleşen kültür üretimi ve paylaşımını ifade eden söz konusu kurumların yetenek ve yeterlilikleri ile kent arasında kurulacak ilişkinin, kent kültür zenginliğine dönüşmesi noktasında öneriler geliştirilmesi çalışmanın nihai hedefi ve asıl çıktısı olacaktır. Çalışma kapsamında şehrin merkez ilçelerinde kent sakinlerinin kullanımına açık olan ve farklı kullanıcı odaklarına öncelikli hizmet verme yükümlülüğü bulunan halk kütüphanelerinin tamamı hakkında önce genel bilgilendirme verilmiş, ardından bu merkezlerin kent kimliği, kent kültürü ve kentlilik bilinci ile olan ilişkisi serimlenmiştir. Bu bağlamda kentin 11 merkez ilçesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı hizmet veren halk kütüphanelerinin yanı sıra yerel yönetimlerin sorumluluğunda faaliyet gösteren halk kütüphaneleri çalışmanın sınırlılıklarını oluşturmaktadır. Yarı yapılandırılmış betimleme yönetimi ile kurgulanan araştırmada ortaya konan bilgilerin kent tarihi ve kent kültürü ile olan ilişkisinin doğru kurulabilmesi adına; kent, bilgi merkezi, bilgi hizmetleri, kent kültürüne ve sosyal yaşama yansıması denkleminde karşılaştırmalar yapılmıştır. Çalışma, halk kütüphanelerinin işaret edilen sorumluluğuna dikkat çektiği, bu yönde kişisel, kurumsal ve kent ölçekli beklentilerin gelişmesine ve İzmir özelinde kültürün bir şehrin her açıdan sağlıklı kalması ve büyümesi adına ne denli önemli olduğunun fark edilmesine katkı sağladığı ölçüde amacına ulaşmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, halk kütüphanesi

Kaynakça

• Akkaya, M. A. (2018). Çocuklarda kütüphane bilincinin ve okuma alışkanlığının gelişmesinde yerel yönetimlerin rolü: Karşıyaka Belediyesi örneği. I. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildiriler ve Posterler, 14-17 Kasım 2018, Nevşehir/Türkiye içinde (ss. 331-342). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Akkaya, M. A. (2013). Halk Kütüphanelerinde Halkla İlişkiler ve Narlıdere İlçe Halk Kütüphanesi Örneği. Türk Kütüphaneciliği. 27(1), 168-179.
• Akkaya, M. A. (2020). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Bilgi Merkezleri: Yeni Bir Fırsat mı Yoksa Tehdit mi?. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(1), 120-134.
• Balkır, Z. G. (2010). Konut Hakkı ve İhlalleri: Kentli Haklarının Doğuşu. II. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Denizli, 4-6 Kasım Bildiriler Kitabı içinde (ss. 339-358). İstanbul: Petrol-İş Sendikası.
• Bayraklı Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.bayrakli.bel.tr/
• Bookchin, M. (2017). Kentsiz Kentleşme: Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü. (2.bs.). B. Özyalçın (Çev.). İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Bornova Belediyesi (2020). Erişim adresi: https://bornova.bel.tr/
• Buca Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.buca.bel.tr/
• Çiğli Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.cigli.bel.tr/
• Çotuksöken, B. (2009) Kent, Kimlik ve Kültür. Erişim adresi: http://akademik.maltepe.edu.tr/betulc/
• Genel Türkçe Sözlük (2020). Şehir Maddesi. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?kelime=VEK%C4%B0L
• Güzelbahçe Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.guzelbahce.bel.tr/
• Halk Kütüphanesi Hizmeti: Gelişim İçin IFLA/UNESCO İlkeleri. (2007). (2. bs.). B. Yılmaz. (Çev.). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
• Huot, J. L., Thalmann, J. P. ve Valbelle, D. (2000). Kentlerin Doğuşu. A. B. Girgin (Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi (2020). Erişim adresi: https://www.izmir.bel.tr/tr/Birimler/289
• İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2020). Erişim adresi: https://izmir.ktb.gov.tr
• Karabağlar Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.karabaglar.bel.tr/
• Karşıyaka Belediyesi (2020). Erişim adresi: https://www.karsiyaka.bel.tr/
• Kaya, E. (2017). Kentleşme ve Kentlileşme. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Keseroğlu, H. S. (1989). Halk Kütüphanesi Politikası ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Durum. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
• Keseroğlu, H. S. (2019). Halk Kütüphanesi. Bilgi Merkezleri: Kütüphaneler-Arşivler-Müzeler içinde (ss. 41-81). M. A. Akkaya ve H. Odabaş (Yay. Haz.). İstanbul: hiperyayın.
• Konak Belediyesi (2020). Erişim adresi: http://www.konak.bel.tr/
• Manifesto For a New Urbanity: European Urban Charter II (2009). Erişim adresi: https://rm.coe.int/urban-charter-ii-manifesto-for-a-new-urbanity-publication-a5-58-pages-/168095e1d5
• Mediterranean Urbanization 800-600 BC (2005). R. Osborne ve B. Cunliffe (Ed.). New York: Oxford University Press.
• Owens, E. J. (2000). Yunan ve Roma Dünyasında Kent. C. Bilsel (Çev.). İstanbul: Homer Kitabevi.
• San, D. Ç. (2010). Kent Kültürü ve Kentlilik Bilincinin Oluşmasında Kent-Yaşam Dergilerinin Etkisi ve İzmir Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Tul, İ. U. (2015). Avrupa Kentsel Şartı’na Göre Kent Hakkı ve Kentli Hakları-2. Parça. Erişim adresi: https://siyasalhayvan.com/avrupa-kentsel-sartina-gore-kent-hakki-ve-kentli-haklari-2-parca-son/
• TÜİK (2019). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları 2018. Erişim adresi: http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30709
• Yılmaz, B. (1999). Halk Kütüphanesinin Toplumsal Kaynakları Üzerine Bazı Saptamalar: Bir giriş. Bilginin Serüveni: Dünü, Bugünü ve Yarını… Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri (17-21 Kasım 1999, Ankara) içinde (ss. 561-564). Ö. Bayram ve diğerleri (Yay. Haz.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Yılmaz, E. (2018). Halk Kütüphaneleri ya da Halk Üniversiteleri. Halk Kütüphaneleri: Geçmişten Geleceğe Yönelimler ve Yeni Roller içinde (ss. 35-74). H. Odabaş ve M. A. Akkaya (Yay. Haz.). İstanbul: hiperyayın.
• Zerrin, Y. ve Arapkirlioğlu, K. (1996), Avrupa Kentsel Şartı – Sözleşme Statüsünde Olmayan Şart. Ankara: İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü.