Okul Bahçelerinin Ekolojik Göstergelere Göre Değerlendirilmesi: Kilis Kenti Örneği

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 4, 2266 - 2275, 01.12.2019

Murat Yücekaya Ahmet Salih Günaydin , Saliha Taşçıoğlu Demet Demiroğlu

https://doi.org/10.21597/jist.517744

Öz

Hızlı kentleşme ile birlikte değişen yaşam koşulları, kent kullanıcılarını ve aynı zamanda çocukların oyun alanlarını da olumsuz etkilemektedir. Günümüzde artan yapı yoğunluğu, trafik ve kentlerdeki göç alımı ile kentlerde değişen insan profiline bağlı olarak azalan güven duygusu, okul çağındaki çocukların sokak ve çevreyle olan bağlantısını koparmıştır. Ayrıca kentlerde açık ve yeşil alanların azalması nedeniyle çocukların oyun alanları kısıtlanırken, eğitim alanları içerisinde bulunan okul bahçeleri de bu açığı kapatmak amacıyla daha fazla önem kazanmıştır. Çocukların ve gençlerin çevre bilinci kazanma noktasında da önemli aktörlerden biri olan okul bahçelerinin ekolojik bazı göstergelere göre düzenlenmesi son derece önemlidir. Bu göstergelerden en önemlileri; yeşil alan oranları, kullanılan bitkilerin doğallık değerleri ve alanlardaki bitki örtüsü çeşitliliğidir. Çalışmanın amacı Kilis kent merkezinde bulunan okul bahçelerinin söz konusu bu göstergelere göre değerlendirilmesidir. Çalışmada Kilis kent merkezinde yer alan 8 anaokulunun, 36 ilköğretim okulunun ve 14 lisenin açık ve yeşil alanları değerlendirilmiştir. Çalışma alanında yeşil alan oranı ve kişi başına düşen yeşil alan miktarının en az olduğu eğitim kurumları ilköğretimler; en fazla olduğu kurumlar ise liseler olarak belirlenmiştir. Tüm okullardaki ortalama doğallık değeri % 40’ın üzerinde olup; okul bahçelerindeki bitki örtüsü çeşitliliğinin yeterli olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik gösterge, Kilis. Açık-yeşil alanlar, Okul bahçeleri

Evaluation of Schoolyards with Ecological Indicators: Kilis Case, Turkey

Öz

Schoolyards are important components of open-green spaces that shape the physical structure of cities and contribute to citizens from ecological, social and cultural perspectives. These areas are potential educational environments where children and young people can develop their physical, social, emotional and mental skills, and they also act as the key actors to acquire environmental awareness. Designing these areas according to some ecological indicators to have better open-green field qualifications for school gardens in the cities and better relationships with nature is extremely important for contributing to the urban ecosystem and the multifaceted development of the users. The most important indicators are green field ratio, naturalness value of the plants used and vegetation variety. This study examines the open and green areas of 58 schools (8 kindergartens, 36 primary schools, 14 high schools) in Kilis city center within the framework of these indicators. The results show that the amount of open-green areas per person in all schools is below the standard. In the study area, primary schools have the least ratio of green areas and the least amount of green areas per person while high schools have the highest ratio of green spaces. The average naturalness score in all schools is over 60%, but vegetation diversity in schoolyards is insufficient. As a result of the study, it was determined that schoolyards in the city have deficiencies regarding their contribution to urban ecosystem, healthy development of children / young people and establishing relations with nature. So, some suggestions were produced in this context.

Anahtar Kelimeler

Schoolyard, Open-green areas, Ecological indicator

Kaynakça

• Acar H, 2003. Çocuk Oyun Alanlarında Kullanıcıların Bitki Tercihlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma: Trabzon Kenti Örneği. Karadeniz Technical University Institute of Natural and Applied Sciences, Master Thesis (Printed)
• Aksu ÖV, Demirel Ö, 2011. Trabzon Kenti İlköğretim Okul Bahçelerinde Tasarım ve Alan Kullanımları. Süleyman Demirel University Journal of Forest Faculty. 12:40-46.
• Algan H, Uslu C, 2011. İlköğretim Okul Bahçelerinin Tasarlanmasına Paydaş Katılımı: Adana Örneği. Akdeniz University Journal of Agricultural Faculty, 22(2): 129–140. Antalya.
• Altan T, 2000. Doğal Bitki Örtüsü. Cukurova University Agricultural Faculty General Publication No: 235, pp. 73-141, Adana-Turkey.
• Anonymous 2017. T.C. Official Gazette, No: 30069. Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 2017.
• Andersen HB, Klinker CD, Toftager M, Pavlowski CS, Schipperijn J, 2015. Objectively Measured Differences in Physical Activity in Five Types of Schoolyard Area. Landscape and Urban Planning, 134: 83-92.
• Bowker R. Tearle P, 2007. Gardening as a learning environment: A study of children’s perceptions and understanding of school gardens as part of an international project. Learning Environment Research, 10: 83-100.
• Çetinkale Demirkan, G., 2019. İyileştirici bahçeler ve tasarım kriterlerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 7(1): 148-151
• Çetinkale Demirkan, G., Sandal Erzurumlu, G., 2018. Niğde İlindeki İlkokul Bahçelerinin Değerlendirilmesi. II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi, Bildiri Kitabı, Mimarlık, Planlama ve Tasarım, Akademisyen Kitapevi. ISBN: 978-605-258-096-7
• Çukur D, Özgüner H, 2008. Kentsel Alanda Çocuklara Doğa Bilinci Kazandırmada Oyun Mekanı Tasarımının Rolü. Süleyman Demirel University Journal of Forest Faculty. 2: 177-187.
• Çukur D, 2011. Okul Öncesi Çocukluk Döneminde Sağlıklı Gelişimi Destekleyici Dış Mekan Tasarımı Süleyman Demirel University Journal of Forest Faculty. 12: 70-76
• Erdönmez İMÖ, 2007. İlköğretim Okul Bahçelerinde Peyzaj Tasarım Normları, Istanbul University Journal of Forest Faculty, 57 (1): 108-120.
• Ertüzün E, Uyaroğlu AK, Demirel B, Kocak E, 2016. Boş Zaman Aktivitelerinin Madde Bağımlılığı Sürecindeki Rolüne İlişkin Nitel Bir Çalışma. Hacettepe Journal of Sport Sciences, 27 (2): 49-58.
• Gök AZ, 2012. İlköğretim Okul Bahçelerinin Öğrencilerin Tercihleri Ve Doğa Bilinci Gelişimini Destekleyici Yaklaşımlar Doğrultusunda Tasarımı: Isparta Kenti Örneği. Süleyman Demirel University Institute of Natural and Applied Sciences, Master Thesis (Printed)
• Gül A, Küçük V, 2001. Kentsel Açık-Yeşil Alanlar ve Isparta Kenti Örneğinde İrdelenmesi. Süleyman Demirel University Journal of Forest Faculty. A (2): 27-48.
• Karadağ AA, Mutlu S, Sayın Ş, 2012. Okul bahçelerinin oyun alanı olarak değeri: Düzce kenti örneği. Düzce University Journal of Forest Faculty, 8 (2): 45-56.
• Karakaya B, Kiper T, 2013. Edirne kent merkezindeki bazı ilköğretim okul bahçelerinin peyzaj tasarım ilkeleri açısından mevcut durumunun belirlenmesi. Journal of Tekirdağ Agricultural Faculty, 10 (1): 59-71.
• Kelkit A, Özel AE, 2003. A research on the determination of physical planning of school gardens in Çanakkale city. Pakistan Journal of Applied Sciences, 3 (4): 240-246.
• Louv R, 2010. Last Child in The Woods, (Translation: Ceyhan Temürcü), Tübitak Publications. Ankara-Turkey
• Kilis Municipality, 2017. 1/5000 scaled based map (2017) of Kilis Municipality. Directorate of Reconstruction and Urbanization of Kilis Municipality. Kilis.
• Kilis Provincial Directorate of National Education, 2017. Number of students in educational institutions in Kilis city center in 2017
• Martensson F, Jansson M, Johansson M, Raustorp A, Kylin M, Boldemann C, 2014. The Role of Greenery for Physical Activity Play at School Grounds. Urban Forestry and Urban Greening, 13 (1): 103-113.
• Muhacir AES, Özalp YA, 2011. Artvin kenti ilköğretim okul bahçelerinin nitelik ve niceliksel durumunun coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak belirlenmesi. Artvin Çoruh University Journal of Forest Faculty, 12 (2): 172-184.
• Özyaba M, 1998. İlköğretim Okulları Açık Alan Tasarım İlkeleri ve Standartlarının Tespiti: Trabzon’da Bir Örnek Çalışma. Karadeniz Technical University Publications, Trabzon-Turkey.
• Özdemir A, 2011. Okul Bahçesi Peyzaj Tasarım Anlayısındaki Değisim Ve Bu Değisimin Uygulamaya Yansımalarının Bartın Kenti Örneğinde İrdelenmesi. Bartın University Journal of Forest Faculty, 13 (19): 41-51
• Şişman EE, Gültürk P, 2011. İlköğretim Okul Bahçelerinin Peyzaj Planlama ve Tasarim İlkeleri Açısından İncelenmesi: Tekirdağ Örneği. Journal of Tekirdağ Agricultural Faculty, 8 (3): 53-60.
• UN-HABITAT, 2008. State of the World’s Cities 2008/2009. London, UK: United Nations Human Settlements Programme. http://www.unhabitat.org.jo/en/inp/Upload/105056 Cover%20page.pdf. (Date of access: 26 November 2018)
• Ürgenç S, 1990. Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği. İstanbul University Publication No: 35, pp. 502-503, İstanbul-Turkey.
• Vural H, Yilmaz S, 2018. Erzurum Kenti Okul Bahçelerinin Fiziki Yeterlilikleri. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 5 (2): 109-120.
• Yaltırık F, 1993. Dendroloji II, Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Chapter I. 2. Printing. Istanbul University Faculty of Forest Publication No: 420, Istanbul University Publication No: 3767, p: 256, Istanbul-Turkey
• Zhou X, Rana MP, 2012. Social benefits of urban green space A conceptual framework of valuation and accessibility measurements, Management of Environmental Quality: An International Journal, 23 (2): 173-189.