Some Medicinal Aromatic Plants Sold by Kastamonu Herbalists and Usage Areas

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 4, 2962 - 2974, 15.12.2020

Seydi Ahmet Kavaklı , Şahin Gürkan Yaylacı , Emin Ugurlu

https://doi.org/10.21597/jist.739021

Öz

In this study, a total of seven herbalist, one female, between 31-58 years old, who were selling in Kastamonu city center, Tosya and Taşköprü districts, were interviewed. The information about the local names, usege areas, parts of use, and types of herbal drugs sold were taken from the herbalists. The collected data are presented in a chart by comparing it with the literature. According to the result, sixty-six taxa belonging to thirty-three families, which are sold in herbalists, were determined. The family with the most taxa is Rosaceae family with eight taxa (22%), followed by Lamiaceae with six taxa (17%), Apiaceae, Asteraceae and Fabaceae families with five taxa (14%) respectively. According to the information obtained from the herbalists, twenty-four taxa (31%) and the most used drog part are the leaves. This is followed by fruit with twenty taxa (%26), flower with twelve taxa (15%), root with seven taxa (9%), seed, bark and stem with four taxa (5%), leafy and flowering branches with two taxa (3%) and rosin with one taxon (1%) respectively. Infusion method with thirty-nine taxa (50%) is at the top of the usage of taxa, sixteen taxa (21%) raw consumption, twelve taxa (15%) decoction (decoction), nine taxa (12%) powder and one taxa (1%) are followed by melting and burning methods respectively.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, herbalist, medicinal-aromatic plant, drog

Kastamonu Aktarlarında Satılan Bazı Tıbbi Aromatik Bitkiler ve Kullanım Alanları

Öz

Bu araştırmada Kastamonu il merkezi, Tosya ve Taşköprü ilçelerinde satış yapan 31-58 yaşları arasında, biri kadın olmak üzere toplam yedi aktarla görüşülmüştür. Satılan bitkisel drogların yöresel isimleri, kullanım alanları, kullanılan kısımları, kullanım şekillerine ait bilgileri aktarlardan alınmıştır. Toplanan bilgiler, literatür bilgileri ile karşılaştırılarak çizelge halinde verilmiştir. Araştırma sonucunda aktarlarda satılan otuz üç familyaya ait cins ve tür düzeyinde altmış altı takson belirlenmiştir. En çok taksona sahip familya sekiz takson (%22) ile Rosaceae familyasıdır, onu sırasıyla altı takson (%17) ile Lamiaceae, beşer takson (%14) ile Apiaceae, Asteraceae ve Fabaceae familyaları takip etmektedir. Aktarlardan elde edilen bilgiye göre yirmi dört takson (%31) ile en çok kullanılan drog kısmı yapraklardır. Bunu sırasıyla yirmi takson (%26) ile meyve, on iki takson (%15) ile çiçek, yedi takson (%9) ile kök, dörder takson (%5) ile tohum, kabuk ve sap, iki takson (%3) ile yapraklı ve çiçekli dallar ve bir takson (%1) ile reçine takip etmektedir. Taksonların kullanım şekillerinin başında otuz dokuz takson (%50) ile demleme (infüzyon) yöntemi gelmektedir, onu sırasıyla on altı takson (%21) çiğ tüketim, on iki takson (%15) kaynatma (dekoksiyon), dokuz takson (%12) toz ve birer takson (%1) ise eritme ve yakma yöntemleri ile tüketim takip etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, aktar, tıbbi-aromatik bitki, drog

Kaynakça

• Acar İ, Uzun Y, Keleş A, Tekpınar AD, 2019. Suillellus amygdalinus, A New Species Record For Turkey From Hakkari Province. Anatolian Journal Of Botany, 3(1): 25-27.
• Akan H, Bakır Sade Y, 2015. Kâhta (Adıyaman) Merkezi ve Narince Köyü’nün Etnobotanik Açıdan Araştırılması. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(2): 219–248.
• Akbulut S, Özkan ZC, 2016. Herbalist-Customer Profile in Medicinal and Aromatic Herbs Trade: A Case Study of Kahramanmaraş, Turkey. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(1): 246-252.
• Alpınar K, 2010. Halk Arasında Kullanılan Tıbbi Bitkilerin Derlenmesi. Bitkilerle Tedavi Sempozyumu, 5-6 Haziran 2010, Zeytinburnu/İstanbul.
• Altan S, 2008. Aktarlar: Şifalı Bitkilerin Kullanımı ve Etik Sorunlar. Türkiye Klinikleri Journal Of Medical Sciences, 28(6): 209-212.
• Altan Y, Uğurlu E, Gücel S, 1999. Şenkaya (Erzurum) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri. 1. International Symposium on Protection of Natural Environment and Ehrami Karaçam, Kütahya, September 23-25th, 1999, pp: 132-139.
• Altay V, Karahan F, Sarcan YB, İlçim A, Fen MKÜ, 2015. An Ethnobotanical Research on Wild Plants Sold in Kırıkhan District (Hatay/Turkey) Herbalists and Local Markets. Biological Diversity and Conservation, 8(2): 81-91.
• Arslan D, 2019. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Aktarlarda Satılan Papatya Türlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28(2): 53-58.
• Asil E, Soner O, 1988. Mut-Gülnar-Ermenek Yöresi Halk İlaçları Üzerine Bir İnceleme. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu, 23-25 Kasım 1988, Ankara.
• Aslan R, 2019. Gelenekten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkiler. Ayrıntı Dergisi, 7(73): 60-66.
• Atik AD, Öztekin M, Erkoç F, 2010. Biyoçeşitlilik ve Türkiye’deki Endemik Bitkilere Örnekler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1): 219-240.
• Baytop T, 1984. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3255, Ankara-Türkiye.
• Çelik T, Şentürk M, Aslantürk ÖS, 2019. Aydın İl Merkezinde Faaliyet Gösteren Aktarların Kişisel ve Mesleki Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(2): 126-135.
• Çömlekçioğlu N, Karaman Ş, 2008. Kahramanmaraş Şehir Merkezindeki Aktarlarda Bulunan Tıbbi Bitkiler. Kahramanmaraş Sütçü İmam University Journal of Science and Engineering, 11(1): 23-32.
• Davis PH, 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Volume 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh- United Kingdom.
• Davis PH, Mill RR, Tan, 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Volume 10 (1). Edinburgh University Press, Edinburgh- United Kingdom.
• Demlikoğlu U, 2015. 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin Şark Hududundaki Kalelere Gönderdiği Doğal ve Kimyasal İlaçlar. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(1): 297-310.
• Elmaci I, 2000. Color Illustrations and Neurosurgical Techniques of Şerefeddin Sabuncuoğlu in the 15th Century. Neurosurgery, 47(4): 951-955.
• Ersöz T, 2010. Bitkisel Ürünler ve Güvenilirliği. Bitkilerle Tedavi Sempozyumu, 5-6 Haziran 2010, Zeytinburnu/İstanbul, s. 89-93.
• Ertuğ F, 2000. An Ethnobotanical Study in Central Anatolia (Turkey), Economic Botany, 54(2): 155-182.
• Güler B, Kümüştekin G, Uğurlu E, 2015a. Contribution to the Traditional Uses of Medicinal Plants of Turgutlu. Journal of Ethnopharmacology, 176: 102–108.
• Güler B, Manav E, Uğurlu E, 2015b. Medicinal Plants Used by Traditional Healers in Bozüyük (Bilecik-Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 173: 39–47.
• Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT, 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul-Türkiye.
• Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC, 2000. Flora of Tukey and the East Aegean Islands Volume 11(2). Edinburgh University Press, Edinburgh- United Kingdom.
• Güner Ö, Selvi S, 2016. Wild medicinal plants sold in Balıkesir/Turkey herbal markets and their using properties. Biological Diversity and Conservation, 9(2): 96-101.
• Hamzaoğlu E, Koç M, 2020. Hedysarum turcicum (Hedysareae, Fabaceae), A New Species From Turkey. Phytotaxa, 428(1): 1-6.
• Hürkul MM, İlhan M, Köroğlu A, 2010. Aktarlarda Satılan Huş Ağacı Yaprağı (Betulae Folıum): Etnobotanik Veriler; Morfolojik ve Anatomik Çalışmalar. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 39(4):275-290.
• Karaca Öner E, Yeşil M, Güveli G, 2017. Ordu Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkiler. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(2): 378-383.
• Kayıran SD, Özhatay N, Kaya E, 2019. Muscari tauricum (Asparagaceae, Scilloideae), A New Species From Turkey. Phytotaxa, 399(2): 109-118.
• Kayıran SD, Kırıcı S, 2019. Adana (Türkiye) Aktarlarında Tedavi Amacıyla Satılan Bitkisel Droglar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(2): 183-192.
• Korkmaz M, Karakurt E, 2014. Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(3): 60-80.
• Kökçü B, Esen O, Uysal İ, 2015. Medicinal Plants Sold in Çanakkale/Turkey City Center Herbalists. Biological Diversity and Conservation, 8(3): 80-91.
• Kurt P, Karaoğul E, 2018. Bartın’da Aktarlarda Satılan Tıbbi Aromatik Bitkiler ve Ülkemizdeki Pazar Payları. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20(1): 73-80.
• Malyer H, Aydın SÖ, Tümen G, Er S, 2004. Tekirdağ ve Çevresindeki Aktarlarda Satılan Bazı Bitkiler ve Tıbbi Kullanım Özellikleri. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7: 103-111.
• Özhatay E, Deniz G, 2017. İstanbul’un Avrupa Yakasındaki Eczane ve Aktarlarında Zayıflatıcı Amaçlı Satılan Bitkisel Droglar. Lectio Scientific, 1(1): 18-25.
• Özhatay N, Kültür Ş, Aslan S, 2009. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turkish Journal Botany, 33: 191-226.
• Polat R, Çakılcıoğlu U, Ertuğ F, Satıl F, 2012. An Evaluation of Ethnobotanical Studies in Eastern Anatolia. Biodicon, 5(2): 23-40.
• Polat R, Satıl F, Çakılcıoğlu U, 2011. Medicinal Plants and Their Use Properties of Sold in Herbal Market in Bingöl (Turkey) district. Biological Diversity and Conservation, 4(3): 25-35.
• Polat R, Selvi S, Çakılcıoğlu U, Açar M, 2012. Bingöl Semt Pazarlarında Satılan Yabani Bitkilerin Etnobotanik Açıdan İncelenmesi. Biological Diversity and Conservation, 5(3): 155–161.
• Sabuncuoğlu Ş, 2003. Cerrahiyyetü'l Haniyye. Medicine, 52(6): 1449-1454.
• Sargın SA, Selvi S, Erdoğan E, 2013. The Handling Characteristics of the Medicinal Plants Which Sold in herbalists in Alaşehir (Manisa) Region. Biological Diversity and Conservation, 6(3): 40-45.
• Sarı AO, Oğuz B, Bilgiç A, Tort N, Güvensen A, Şenol SG, 2010. Ege ve Güney Marmara bölgelerinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2), 1-21.
• Sarıkaya A, 2018. MEDICAL AND AROMATIC PLANTS SOLD IN KÜTAHYA HERBORISTS AND THEIR USAGE. 2. International Conference on Awareness PROCEEDINGS, Çanakkale, 13-15 December 2018 pp. 997-1001.
• Sarışen Ö, Çalışkan D, 2005. Fitoterapi: Bitkilerle Tedaviye Dikkat (!). Sted, 14(8): 182-187.
• Şahin Yiğit S, 2014. Gaziantep İli Aktarlarında Satılan Bitkiler ve Etnobotanik Özellikleri, Gaziantep Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmış).
• Şaşkara C, Hürkul MM, Güvenç A, 2010. Aktarlarda Satılan Melissa officinalis L.(Oğulotu, Melisa) Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Çalışmalar. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 39 (2): 123-143.
• Şenol SG, Seçmen Ö, Uğurlu E, 2005. Some Ethnobotanical Uses in the Rural Areas of Ödemiş, Tire, Kiraz (İzmir-Turkey), Proceeding of the Fourth. International Congress of Ethnobotany, İstanbul, August 21-26 2005 pp. 605-608.
• Tulukcu E, Sağdıç O, 2011. Konya’da Aktarlarda Satılan Tıbbi Bitkiler ve Kullanılan Kısımları. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 27(4): 304-308.
• Uğurlu E, Seçmen Ö, 2008. Medicinal Plants Populary Used in the Villages of Yunt Mountain (Manisa-Turkey). Journal of Fitoterapia, 79: 126-131.
• Yaşar Hİ, Koyuncu O, Koyuncu FT, Kuş G, 2019. Sale of Medicinal and Aromatic Plants and Economic Dimensions in Eskişehir Herbalist. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 12(2): 25-28.
• Yıldırım H, Şenol SG, 2014. Campanula alisan-kilincii (Campanulaceae), A New Species From Eastern Anatolia, Turkey. Turkish Journal Of Botany, 38(1): 22-30.
• Yılmaz G, Güvenç A, 2007. Ankara’da Aktarlarda “Adaçayı” Adı Altında Satılan Drogların Morfolojik ve Anatomik Olarak İncelenmesi. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 36 (2): 87-104.