Iğdır Yöresi Topraklarının Erozyon Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 23 - 30, 31.03.2012

Mücahit Karaoğlu

Öz

Türkiye’nin en doğusunda yer alan Iğdır, üç ülke Ermenistan, Nahcıvan ve İran ile sınırı olan bir ilimizdir. İklim özellikleri, yer aldığı Doğu Anadolu bölgesinden çok farklıdır ve mikro klima özelliği göstermektedir. Sıcak iklimi ve verimli toprakları yanında, Türkiye’nin ikinci büyük rüzgâr erozyon sahasına sahip olması Iğdır ilinin diğer bir özelliğidir. Iğdır’da önceki dönemlerde rüzgâr erozyonu ile ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır. Ancak su erozyonu ile ilgili bir çalışmaya rastlanmamıştır. Tuzluca ilçesi ve Iğdır ilinin orta ve yüksek eğimli arazilerindeki su erozyonuna bağlı toprak kayıpları tam olarak bilinmemektedir. Bu arazilerdeki su erozyonu ile ilgili çalışmaların ilk adımı olarak, RUSLE eşitliğindeki iklim faktörü R değerleri Iğdır, Tuzluca ve Aralık için sırasıyla 12.1; 17.9; 11.0 ton ha yıl-1 olarak hesaplanmıştır. Rüzgâr erozyonu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalar, toprakların duyarlılıkları ve eşitliklerle erozyon miktarının tahmini üzerine olmuştur. Arazi ölçümleri ve rüzgâr tüneli çalışmaları henüz yoktur. Thorntwaite yöntemine göre rüzgâr erozyon sahasının su fazlası yoktur, su açığı 553.7 mm, potansiyel evapotranspirasyon değeri 718.6 mm olarak bulunmuştur. Su açığı Haziran-Ekim döneminde görülmektedir. Rüzgârların en kuvvetli olarak estiği dönem de Haziran-Eylül dönemidir

Anahtar Kelimeler

Toprak, iklim verileri, su ve rüzgâr erozyonu, R faktörü, su bütçesi

The Evaluation of Iğdır Soils for Erosion

Öz

Iğdır located in east of Turkey is bordered by Armenia, Nakhchivan which is part of Azerbaijan and

Iran. Although province of Iğdır is located in East of Anatolia, its climate is quite different from and milder than

East of Anatolia. Iğdır has fertile soil and hot climate but on the other hand it has the second largest wind erosion

area of Turkey. Until today some researches were carried out for Iğdır about wind erosion, but there was no research

about water erosion. Soil losses related with water erosion are not known exactly in the medium and high slope

lands of Iğdır especially in district of Tuzluca. As the first step of water erosion studies in these areas, R values in

the RUSLE were calculated for province of Iğdır, and the districts of Tuzluca and Aralık as 12.1, 17.9, 11.0 ton ha

year-1 respectively. Previous researches on wind erosion were on sensitivities of soil and prediction of erosion quantity.

There were not any research about land measurements and wind tunnel. According to Thorntwaite method,

there was no excess water in the wind erosion area. The water deficit and potential evapotranspration values were

found as 553.7 and 718.6 mm respectively. The water deficit existed from June to October and the most powerful

winds happened from June to September.

Anahtar Kelimeler

Soil, climate data, water and wind erosion, R factor, water budget

Kaynakça

• Anonim, 1971. Iğdır projesi Iğdır ovası ıslahı ve sulaması, Iğdır Dil Devlet Üretme Çiftliği Arazisi Detaylı Drenaj Raporu. DSİ Etüd Raporları No. 570, S: 16, Ankara.
• Anonim, 1974. Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji bülte- ni. Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Başbakanlık Bası- mevi, Ankara.
• Çanga, M.R., 1995. Toprak Ve Su Koruma. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 1386. Ders Kitabı: 400, Ankara.
• Çelebi, H., 1981. Iğdır Devlet Üretme Çiftliği arazisinde rüzgâr erozyonuna ilişkin araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 578. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 262. Araştırma Serisi No: 173. Atatürk Üniversitesi Basımevi-Erzurum.
• Karaoğlu, M., 2010. Iğdır ili yağışları ve erozif potansiyelleri. Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 15(1): 59-62.
• Karaoğlu, M., 2011. Zirai Meteorolojik Açıdan Iğdır İklim Etüdü. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1): 97- 104.
• KHGM, 1998. Kars ili arazi varlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdür- lüğü Yayınları, Ankara.
• Özdoğan, N., 1976. Rüzgâr erozyonu ve rüzgâr erozyonu sahaların- da alınacak başlıca tedbirler. Topraksu Genel Müdürlüğü Ge- nel Yayın No: 306. Ankara.
• RUSLE, 1998. Guidelines for the Use of the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) Version 1.06. Terrence J. T., and Fos- ter, G. R. Co-editors. Galetovic, J. R. Publishing Editor.
• Schwab, G.O., Fangmeier, D.D., Elliot, W.J., Frevert, R.K., 1993. Soil and Water Conservation Engineering. John Wiley and Sons Inc. Fourth Edition. XIV+507 pp.
• Sevim, Z., 1999. Iğdır-Aralık’da rüzgâr erozyonu. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Köy Hizmetleri Araştırma Ensti- tüsü. Erzurum.
• Sevim, Z., İstanbulluoğlu, A., 1985. Kars-Aralık’daki toprakların rüzgâr erozyonuna ilişkin özellikleri. Çölleşen Dünya ve Tür- kiye Örneği. Sempozyum 7. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Thornthwaite, C. W., 1948. An approach toward a rational classifi- cation of climate. Geographic Review 38: 55-94.
• Wischmeier, W.H., Smith, D.D., 1978. Predicting rainfall erosion losses. Agricultural Handbook 537. USDA, Washington, DC.
• Young, A., 1969. Present rate of land erosion. Nature. 224: 851-852.