Collocations in Language System: Example of Teaching-Focused Linguistic Description

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 251 - 266, 20.10.2019

Olena Kozan

https://doi.org/10.31464/jlere.570068

Öz

ABSTRACT:

This study
deals with the notion of collocation in the framework of foreign language
teaching and translation training. The study shows that in Turkey collocations
are mainly approached as formal structures. There are a few studies which
describe collocations as the coherence among the concepts in the text. Since
any of the approaches shed light on the problem of switching from the semantic
patterns stored in the mental lexicon into lexical patterns in the language system,
they are assumed to be unfruitful in the context of foreign language teaching
and translation training. The article provides an example of an analysis in the
framework of Melçuk’s meaning↔text
approach which describes the lexicalization of the semantic patterns through
the notion of lexical function. The semantic pattern lexicalized in Russian
language by the item “конфликт’ (conflict) is examined. Comparative linguistic
study of the collocations is believed to be helpful in raising semantic
awareness of the students toward the phenomenon. 

Anahtar Kelimeler

collocation, foreign language, translation, Melçuk, Russian language

Dil Dizgesinde Eşdizimlilik: Öğretim Odaklı Dilbilimsel Betimleme Örneği

Öz

ÖZ:

Bu çalışmada
eşdizimlilik kavramı yabancı dil ve çeviri öğretimi açısından ele alınmıştır.
Çalışmada Türkiye’de yapılan araştırmalarda eşdizimliliğin biçimsel bir olgu
olarak ele alındığına dair bir tespit yapılmıştır. Bazı araştırmalarda
eşdizimliliğin metin içindeki kavramlar arasındaki ilişkiler olarak
değerlendirildiği belirlenmiştir. Bu yaklaşımlarda konuşmacının zihinsel sözlüğündeki
anlamların dil dizgesindeki biçimlere dönüştürülmesi ile ilgili bilgilere yer
verilmediği için yaklaşımların yabancı dil ve çeviri öğretimi açısından verimli
olmadığı ileri sürülmüştür. Çalışmada İ. Melçuk tarafından geliştirilen ve sözcüksel
işlev olarak bilinen üstdil kategorileri ile anlamların sözcükselleştirilmesini
betimleyen  yakalaşımdan yola çıkarak
eşdizimliliğe yönelik bir betimleme örneği sunulmuştur. Betimlemede Rusçada
“конфликт” (çatışma, anlaşmazlık, kavga vs.) birimi ile sözcükselleştirilen
olgu ele alınmıştır. Eşdizimlilere yönelik karşılaştırmalı dilbilimsel
betimlemelerin yabancı dil ve çeviri öğretim uygulamalarına dahil edilmesinin,
öğrencinin eşdizimlilere yönelik farkındalığını arttıracağı vurgulanmıştır.

Anahtar
sözcükler: eşdizimlilik, yabancı dil, çeviri, Melçuk,
Rusça

Anahtar Kelimeler

eşdizimlilik, yabancı dil, çeviri, Melçuk, Rusça

Kaynakça

• Adalar, D. (2000). Arapça Ve Türkçe Ders Kitaplarındaki “Yardımlaşma” Ve “Arkadaşlık” Konulu Metinlerin Karşılaştırılması: Bir Eşdizimsel Örüntüleme Çözümlemesi Örneği. Dil Dergisi, 129, 63-84.
• Ağca, M. (2018). Tarihi Türk Dili Alanlarında “Gülmek” Fiili ve Eşdizimlileri. E. G. Naskali (Ed.) içinde, Gülmek (ss. 277-317). İstanbul: Libra.
• Aksan, Y., Mersinli, Ü., Altunay, S. (2016). Colligational Patterns of Turkish Multi-Word Units. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 13 (2), 71-108.
• Altıkulaçoğlu, S. (2010). Yabancı Dil Sınıflarında Eşdizimli Sözcük Öğretimi ve Anadilinin Rolü. Dil Dergisi, 148, 37-52.
• Ayabakan, M. & Elmas, N. T. (2017). Yabancı Dil Öğretimi Kitaplarında Eşdizimli Sözcüklerin Sunumu. 30. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (ss. 163-168). Ankara: Dilbilim Derneği Yayınları.
• Babenko, L. (2002). Russkiye Glagolnıye Predlojeniya: Eksperimentalnıy Sintaksiçeskiy Slovar. Moskova: Flinta-Nauka.
• Bakırlı, Ö.C., Düzdemir, Ş. (2010). E. Hemingway’in “Farewell to Arms” Adlı Romanında “Savaş” Olgusuna Bakış Açısını “Eşdizimlilik” Çerçevesinde Saptamaya Yönelik Bir Uygulama Çalışması. C. Ü. Sosyla Bilgiler Dergisi, 34(2), 76-80.
• Biryuk, O., Gusev, V., Kalinina, E. (2008). Slovar Glagolnoy Soçetayemosti Nepredmetnıh İmen Russkogo Yazıka. http://dict.ruslang.ru/abstr_noun.php?
• Borisova, E. (1995). Kollokatsii. Çto EtoTakoye I Kak İh İzuçat. Moskova: Filologiya.
• Çalışkan, N. (2014). Yüksek Sıklıktaki Adlar: Zaman Sözcük Birimi Üzerine Derlem Temelli Bir İnceleme. Ankara: Pegem Akademi.
• Çıkrıkçı, S., Arıca-Akkök, E. (2014). Yazınsal Metinlerde Boyut Sıfatlarının Eşdizimsel Görünümleri. Dil ve Edebiyat Dergisi, 11 (2), 1-20.
• Eken, N.T. (2016). Eşdizimlilerin Saptanmasına ve Betimlenmesine Yönelik Kuram ve Açıklama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (33), 28-47.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karadağ, B. M. (2018).Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Eşdizimlilik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kozan, O. (2014). Kültürdilbilim Nedir? O. Kozan (Ed.) içinde, Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar (ss.1-9).
• Kozan, O. (2016). Sopostavitelnıy Podhod v Prepodavanii RKİ Turkoyazıçnım Studentam-Filologam. Russkiy Yazık Za Rubejom, 1, 87-92.
• Kozan, O. (2017). Yabancı Dil/Çeviri Eğitiminde Karşıtsal Çözümleme: Biçim-İşlev-Anlam Üçlüsü. Dil Dergisi, 168 (2), 65-81.
• Kozan, O. (2019). Dillerin Bilişsel Haritası: Türkçe-Rusça Dil Çİfti. E. İnanır, O. Köse, Y. Ulutürk (Ed.) içinde, Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya I (ss. 11-30). Ankara: Berikan.
• Krıştaleva, V. (2016). K Voprosu ob Opredelenii Ponyatiya “kollokatsiya” v Oteçestvennoy I Zapadnoy Lingvistiçeskih Traditsiyah. Vestnik NGU. Seriya: İstoriya, Filologiya, 15(9), 34-41.
• Kumanlı, M. S. (2016). Türkçe Sözlük’te Eşdizimliliklerin Gösterilişi. Gazi Türkiyat, Bahar, 18, 195-204.
• Kurnova, S., Karaoğlan, B. (2010). Collocation Extraction ın Turkish Texts Using Statistical Methods. In H. Loftsson, E. Rögnvaldsson, S. Helgadóttir (Eds.), Advances in Natural Language Processing. NLP 2010. Lecture Notes in Computer Science, Vol. 6233. Berlin, Heidelberg: Springer.
• Kurt, M. (2015). Arapça Eşdizimsel İfadelerin Yazılı Basında Yer Alan Spor Metinleri Yoluyla Örneklendirilmesi. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 4, 515-524.
• Kurtoğlu, Ö. A. (2016). Öğretim Düzleminde Bütünleyici Bir Yaklaşım Savunusuyla Eşdizimliliğe Kuramsal Bir Bakış. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 13 (1), 39-70.
• Kurtoğlu, Ö. A. (2017). Türkçede Ad-Eylem Eşdizimliliği İçin İstatistiksel ve Anlamsal Ölçütler Temelinde Derlem Çıkışlı Bir Ulamlama. 30. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (ss. 219-226). Ankara: Dilbilim Derneği Yayınları.
• Lewis, M. (1993). The Lexical Approach: The State of ELT and a Way Forward. Hove, UK: Language Teaching Publications.
• Mersinli, Ü., Demirhan, U. (2012). Çok Sözcüklü Kullanımlar ve İlköğretim Türkçe Ders Kitapları. M. Aksan (Ed.) içinde, Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar (ss. 113-122). Mersin: Mersin Üniversitesi.
• Melçuk, İ., Jolkovski, A. (1984). Explanatory Combinatorial Dictionary of Modern Russian. Semantico-Syntactic Studies of Russian Vocabulary. Vienna
• Mustayoki, A. (2006). Teoriya Funktsional’nogo Sintaksisa: Ot Semantiçeskih Struktur k Yazıkovım Sredstvam. Moskova.
• Mutlu, G., Kaşlıoğlu, Ö. (2016). Turkish EFL Teachers’ and Learners’ Perceptions of Collocations. Sakarya University Journal of Education, 6 (3), 81-99.
• Onal, O.İ. (2018). Kollokatsıya kak Obyekt İzuçeniya v Oteçestvennoy i Zarubejnoy Nauke: Diahroniçeskiy Aspekt. İçinde, Voprosı Yazıkoznaniya v Multikulturnom Prostranstve (ss.169-191). Novosibirsk: TRNS
• Özkan, B. (2012). Türkiye Türkçesinin Eşdizim Sözlüğü. M. N. Önal (Ed.) içinde, Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, 22-24 Aralık 2011, II Cilt. (ss. 93-102). Ankara.
• Sinclair, J. (1991). Corpus, Concordance, Collocation. Oxford: Oxford University Press.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Vasmer, M. (1986). Etimologiçeskiy Slovar Russkogo Yazıka. Moskova: Progress.
• Zalevskaya, A. (2011). Nekotorıye Spornıye Voprosı Teorii Dvuyazıçiya. S. Tseytlin, M. Yeliseeyva (Ed.) içinde, Put v Yazık. Odnoyaziçiye i Dvuyazıçiye (ss. 33-48). Moskova: Yazıki Slavyanskoy Kulturı.