İgnimbiritlerdeki Kılcal Su Emme Özelliğinin Ahlat Selçuklu Mezar Taşlarının Bozunmasındaki Rolü

Yıl 2016, Cilt: 40 Sayı: 2, 149 - 166, 15.12.2016

Mutluhan Akın , İsmail Dinçer , Ali Özvan , Vural Oyan , Mücip Tapan

https://doi.org/10.24232/jeoloji-muhendisligi-dergisi.295428

Öz

Selçuklular dönemine ait Ahlat
Selçuklu mezar taşları, dünya üzerindeki bilinen en büyük Müslüman Mezarlığı
olması ve taşıdığı tarihsel önem nedeniyle UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası Geçici
Listesi’nde yer almaktadır. Mezar taşı olarak, bölgede oldukça yaygın olarak
bulunan ve piroklastik bir kaya türü olan ignimbiritler kullanılmış olup, yumuşak
olmaları ve kolay işlenebilmelerini nedeni ile üzerlerine çeşitli motifler ve
yazıtlar işlenmiştir. Ancak söz konusu mezar taşları, yaklaşık 800 yıllık süreç
içerisinde bozunma etkilerine maruz kalmıştır. Mezar taşları incelendiğinde
dikkati çeken en önemli unsur, birçok mezar taşının orta bölgelerine yakın kısımlarından
kırılmış olmasıdır. Bu çalışma kapsamında Ahlat Selçuklu mezar taşlarının
bozunmasına neden olan unsurların açığa çıkarılması amacıyla taze ignimbirit
örnekleri üzerinde deneysel çalışmalar yapılmış ve özellikle kılcal su emmenin
bozunma üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Buna göre, ignimbiritlerin yüksek
gözenekliliği ve kılcal su emme özelliği mezar taşlarının bozunmasındaki en
önemli etkendir.

Anahtar Kelimeler

Ahlat Taşı, Bozunma, Ignimbirit, Kılcal Su Emme, Selçuklu

Kaynakça

• Akbaş, B., Akdeniz, N., Aksay, A., Altun, İ., Balcı, V., Bilginer, E., Bilgiç, T., Duru, M., Ercan, T., Gedik, İ., Günay, Y., Güven, İ.H., Hakyemez, H. Y., Konak, N., Papak, İ., Pehlivan, Ş., Sevin, M., Şenel, M., Tarhan, N.,Turhan, N., Türkecan, A., Ulu, Ü., Uğuz, M.F., Yurtsever, A. ve diğerleri, 2015. Türkiye Jeoloji Haritası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, Türkiye.
• Akın, M., Özsan, A., 2011. Evaluation of the long-term durability of yellow travertine using accelerated weathering tests. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 70 (1), 101–114.
• Arino, X., Ortega-Calvo, J. J., Gomez-Bolea, A., Saiz-Jimenez, C., 1995. Lichen colonization of the Roman pavement at Baelo Claudia (Cadiz, Spain): biodeterioration vs. bioprotection. Science of the Total Environment, 167, 353–363.
• Aydar, E., Gourgaud, A., Ulusoy, I., Digonnet, F., Labazuy, P., Sen, E., Bayhan, H., Kurttas, T., Tolluoğlu, A. U., 2003. Morphological analysis of active Mount Nemrut stratovolcano, eastern Turkey: evidences and possible impact areas of future eruption. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 123, 301– 312.
• Benavente, D., García Del Cura, M. A., Bernabéu, A., Ordóñez, S., 2001. Quantification of salt weathering in porous stones using an experimental continuous partial immersion method. Engineering Geology, 59, 313-325.
• Cardenes, V., Mateos, F. J., Fernandez-Lorenzo, S., 2014. Analysis of the correlations between freeze–thaw and salt crystallization tests. Environmental Earth Sciences, 71, 1123-1134.
• Carter, N., Viles, H., 2005. Bioprotection explored: the story of a little known earth surface process. Geomorphology, 67, 273–281.
• Cueto, N., Benavente, D., Martínez-Martínez, J., García-del-Cura, M. A., 2009. Rock fabric, pore geometry and mineralogy effects on water transport in fractured dolostones. Engineering Geology, 107, 1-15.
• Deere, D. U., Miller, R. P., 1966. Engineering classification and index properties of intact rock. Technical Report No: AFNL-TR-65-116, Kirtland Air Force Base Weapons Laboratory, New Mexico.
• Dent, B. B., 2002. The hydrogeological context of cementery operations and planning in Australia. PhD Thesis, vol. 1., The University of Technology, Sydney, 453 p.
• Elmastaş, N., 2001. Ahlat yöresinin turizm potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi, 3 (1), 153-182.
• Garcia-Valles, M., Gimeno-Torrente, D., Martínez-Manent, S., Fernandez-Turiel, J. L., 2003. Medieval stained glass in a Mediterranean climate: typology, weathering and glass decay, and associated bio-mineralization processes and products. American Mineralogist, 88, 1996-2006.
• Garty, J., 1992. The postfire recovery of rock-inhabiting algae, microfungi and lichens. Canadian Journal of Botany, 70, 301–312.
• ISRM, 2007. The Complete ISRM Suggested Methods for Rock Characterization, Testing and Monitoring: 1974-2006. In: Ulusay, R., Hudson, J. A., editors, 628 p.
• Karamağaralı, B., 1992. Ahlat Mezar Taşları. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sanat Tarihi Yayınları.
• Karaoğlu, Ö., Özdemir, Y., Tolluoğlu, A. Ü., Karabıyıkoğlu, M., Köse, O., Froger, J. L., 2005. Stratigraphy of the volcanic products around Nemrut Caldera: Implications for reconstruction of the caldera formation. Turkish Journal of Earth Science, 14, 123-143.
• Keskin, M., 2007. Eastern Anatolia: A hot spot in a collision zone without a mantle plume. GSA Special Paper, 430, 695-722.
• Korkanç, M., 2013. Deterioration of different stones used in historical buildings within Niğde province, Cappadocia. Construction and Building Materials, 48, 789-803.
• Le Bas, M. J, Le Maitre, R. W, Streckeisen, A., Zanettin, B., 1986. A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkali–silica diagram. Journal of Petrology, 27, 745–750.
• Lisci, M., Monte, M., Pacini, E., 2003. Lichens and higher plants on stone: a review. International Biodeterioration and Biodegradation, 51, 1–17.