Eğin Mânilerine Biçimsel Açıdan Bir Bakış

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2024

Ezgi Öztürk , Sertan Demir

Öz

Mâni, anonim Türk halk edebiyatı nazım biçimlerindendir. Dört dizeden oluşur ve hece ölçüsü ile yazılır. Genellikle hecenin yedili kalıbıyla yazılan mâniler; 8’li, 11’li, 13’lü hece kalıpların da olabilirler. Dört dizeden oluşan diğer nazım biçimlerinde olduğu gibi mânilerde de az sözle çok şey ifade eden özlü bir yapı görülmektedir. Mâniler halk edebiyatı ile ilgili incelemelerde genellikle söylendikleri yöreden ziyade içerikleriyle öne çıkarlar. Eğin’de söylenen mânilerin ise bu duruma istisna oluşturacak biçimde yörenin ismi ile öne çıktığı; yörenin coğrafi, kültürel ve sosyolojik özelliklerini yansıtarak kendine özgü mâni geleneğini oluşturduğu görülmektedir. Eğin diğer ismiyle Kemaliye Doğu Anadolu bölgesinin Yukarı Fırat bölümünde bulunan Erzincan iline bağlı bir ilçedir. Daha önce Diyarbakır, Sivas, Malatya, Elazığ’a da bağlı olan ilçe; kültürel bir kesişim noktası oluşturmuştur. İlçenin arazi yapısının dağlık ve engebeli oluşu ulaşımı son derece güçleştirirken bu durum ekonomik faaliyetlerin kısıtlı olması sonucunu doğurmuştur. Memleketlerinde iş bulamayan Eğinliler çareyi çalışmak için başka yerlere, özellikle de İstanbul’a, gitmekte bulmuştur. Osmanlı’nın son dönemlerinde sarayın et ve odun kethüdalığı Eğinlilere verilmiştir. Fermanla kadınların Eğin dışına çıkmaları yasaklanmıştır. Eğinli erkekler eşlerini ve çocuklarını bırakarak İstanbul’a çalışmaya gitmişlerdir. Eşini gurbete gönderen, yıllarca onun yolunu hasretle gözleyen Eğinli kadınlar ise bu duygularını mâni söyleyerek dile getirmişlerdir. Çalışmamızda doksan iki adet Eğin mânisi biçimsel açıdan incelenmiştir. Hece ölçüsü, durak kalıbı, uyak çeşidi, uyak örgüsü ve konuları itibarıyla yapılan incelemeler sonucunda Eğin mânilerinin sahip olduğu genel özellikler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mâni, Eğin, Anonim Halk Edebiyatı, Nazım Biçimi

A Stylistic Perspective on Eğı̇n Mâni

Öz

Mâni is a verse form of anony mous Turkish folk literature. It consists of four linesand is written in syllabicmeter. Mânis are usually written in the seventh pattern of syllable; they can also be in eight, 11, 13 syllable patterns. As in other verse forms consisting of four lines, mânis also have a concises tructure that expresses a lot with few words. In studies on folk literature, mânis are usually emphasized with their content rather than the region in which they are sung. It is seen that the mânis sung in Eğin stand out with the name of there gion as an exception to this situation; reflecting the geographical, cultural and sociological characteristics of there gion and forming it sow nunique mâni tradition. Eğin, also known as Kemaliye, is a district of Erzincan province in the Upper Euphratessection of the Eastern Anatolia region. The district, which was previously connected to Diyarbakır, Sivas, Malatya, Elazığ, has been a cultural intersection point. While the mountain ous and rugged terrain of the district makes transportation extremely difficult, this has resulted in limited economic activities. The people of Eğin, who could not find a job in their home towns, found the solution by going too ther places, especially to Istanbul, to work. In the last periods of the Ottoman Empire, the palace's meat and fire wood coffee house was given to the people of Eğin. By edict, women were forbidden to leave Eğin. Men from Eğin left their wive sand children and went to work in Istanbul. The women of Eğin, who sent their husbands abroad and longed for him for years, expressed the sefeelings by singing mâni. In our study, ninety-two Eğin mânis were analyzed stylistically. As a result of the examinations made in terms of syllable meter, stop pattern, rhyme type, rhyme pattern and subjects, the general characteristics of the mânis of Eğin were revealed.

Anahtar Kelimeler

Mâni, Eğin, Anonymous Folk Literature, Verse Form

Kaynakça

• Akpınar, E. (2012). Eğin türkülerinin coğrafi analizi. İnternatiolPeriodicalfortheLanguages, LiteratureandHistory of TurkıshorTurkie , 4 (7), 253-274.
• Albayrak, N. (2010). Ansiklopedik halk edebiyat sözlüğü (Vol. 200). Kapı Yayınları.
• Çalka, M. S. (2022). Türk edebiyatının tek dörtlük nazım şekillerine dair tespitler: mâni, tuyuğ ve rubâî. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(2), 41-56.
• Demir, S. (2007) Kemaliye (Eğin) yöresi halk müziğinin incelenmesi [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Dilçin,C. (2009). Örnekleriyle Türk şiir bilgisi. TDK Yayınları.
• Durna, F. ve Durna, K. (2021). Eğin’de söylenen mâniler. Can Yayınları.
• Şimşek, E. (2011). Eğin(Kemaliye) "Elagözlüleri"nde gurbet veya İstanbul. Türk Halk Bilimi , 952-966.
• Ü. S. Şen, Y. Şen ve Ş. Ö. Akçay, (Ed.). (2022). Müzik araştırmalarında bilimsel yöntem ve yaklaşımlar. Nobel Yayınları.