Çocuklar İçin Finansal Okuryazarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 100 - 111, 02.11.2022

Eyüp Yılmaz , Soner Aladağ , Gamze Kaya

Öz

Bu çalışmanın amacı, çocuklar için geçerli ve güvenilir bir “Finansal Okuryazarlık Ölçeği” geliştirmektir. Ölçeğe ilişkin veriler, ilkokul dördüncü sınıfta öğrenim gören ve ölçek formunu eksiksiz dolduran 408 öğrenciden (Yaş ort=10,04, ss=.526) toplanmıştır. Katılımcı yaşları 9 – 12 arasında değişiklik göstermekte ve yaklaşık yarısı (n= 200, %49) kız öğrencilerden oluşmaktadır. Örneklem seçkisiz olarak iki gruba (örneklem 1, n = 204; örneklem 2, n = 204) ayrılmıştır. Örneklem 1 grubu açımlayıcı faktör analizi (AFA) için, örneklem 2 grubu ise elde edilen yapının doğrulanması amacıyla kullanılmıştır. AFA sonucunda 24 maddeden oluşan iki faktörlü (finansal yönetim ve bilinçli tüketim) bir yapı elde edilmiştir. Her iki faktör birden toplan varyansın %58.24’ünü açıklamaktadır. Ölçeğin güvenirlik hesaplaması için Cronbach’s Alpha iç tutarlık katsayısı hesaplanmış ve test yarılama yönteminden faydalanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda Cronbach’s Alpha iç tutarlılık katsayısı .95, Guttman katsayısı .91 ve Spearman-Brown katsayısı ise .92 olarak hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile kurulan modelden mükemmel ve mükemmele yakın uyum indeks değerlerine ulaşılmıştır. Elde edilen tüm bu sonuçlar, geliştirilen “Çocuklar İçin Finansal Okuryazarlık Ölçeğinin” geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu ve çocukların finansal okuryazarlık becerilerinin değerlendirilmesinde kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Finansal okuryazarlık, ilkokul çocukları, ölçek geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları

Development of Financial Literacy Scale for Children: Validity and Reliability Studies

Öz

The aim of the present study was to develop a valid and reliable “Financial Literacy Scale” for children. Data were derived from 408 grade four students (Mage=10.04, sd=.526) who completed the scale form completely. Participants ages were ranging from 9 to 12, and almost half of them (n= 200, 49%) were girls. The sample was randomly split into two different sub-samples (sample 1, n = 204; sample 2, n = 204). Sample 1 was used to perform exploratory factor analysis (EFA) while sample 2 used for confirming the structure obtained. As a result of EFA, a two-factor structure (financial management and conscious consumption) comprising 24 items was obtained. Both factors explain 58.24% of the total variance. To ensure reliability of the scale, Cronbach’s Alpha internal consistency coefficient was calculated, and the half-split reliability method was utilized. As a result of the analysis, the Cronbach's Alpha internal consistency coefficient was calculated as .95, the Guttman coefficient as .91 and the Spearman-Brown coefficient as .92. Perfect and near-perfect fit index values were obtained from the model established by confirmatory factor analysis (CFA). These results show that the developed “Financial Literacy Scale for Children” is a valid and reliable measurement tool and can be used to evaluate children's financial literacy skills.

Anahtar Kelimeler

Financial literacy, primary school children, scale development, validity and reliability studies

Kaynakça

• Akhan, N. E. (2013). Adım adım ekonomi okuryazarlığı: Sosyal bilgiler dersleri için alternatif yollar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 1-36.
• APEC (2014). APEC guidebook on financial and economic literacy in basic education: Human sources development working group (Project Number: HRD 06 2012A). Asia-Pacific Economic Cooperation.
• Atkinson, A. & F. Messy (2012), "Measuring financial literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) Pilot StUDY", OECD working papers on finance, ınsurance and private pensions (No. 15). Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5k9csfs90fr4-en
• Batty M, Collins J. M., & Odders-White E. (2015). Experimental evidence on the effects of financial education on elementary school students' knowledge, behavior, and attitudes. Journal of Consumer Affairs, 49(1), 69-96.
• Biçer, E. B. ve Altan, F. (2016). Üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık ile ilgili tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 1501-1517.
• Braunstein, S. & Welch, C. (2002). Financial literacy: An overview of practice, research, and policy. Federal Reserve Bulletin, 88, 445-457.
• Chen, H., & Volpe, R. P. (2002), Gender differences in personal financial literacy among college students, Financial Services Review, 11(3), 289-307.
• Çarıkçı, O. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin finansal farkındalık düzeyinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 133-157.
• Çelikten, L. ve Doğan, M. C. (2020). Marmara finansal okuryazarlık tutum ve davranış ölçeğinin geliştirilmesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi (HAYEF), 17(2), 199-221.
• Erişen, M. A. ve Yılmaz, F. Ö. (2021). Finansal Yönetim Davranışı Ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Journal of Academic Value Studies, 7(3), 194-202.
• Ertoğrul, D. (2020). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyleri ve bu düzeyleri etkileyen demografik faktörler (Muğla örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Eskici, Y. (2014). Seçilmiş ülke örnekleriyle finansal okuryazarlığın önemi ve tasarruflar üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Fabris, N., & Luburic, R. (2016). Financial education of children and youth. Journal of Central Banking Theory and Practice, 5(2), 65-79.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using SPSS for Windows (fourth ed.). Sage.
• Grody, A. D., Grody, D., Kromann, E., & Sutliff, J. (2008). A financial literacy and financial services program for elementary school grades - Results of a pilot study. Retrieved from http://ssrn.com/abstract=1132388
• Güleç, S., ve Hüdavendigar, M. N. (2020). Sosyal bilgiler eğitimi alanında okuryazarlık becerisi başlığında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(3), 24-36.
• Güvenç, H. (2016). Lise öğrencileri için finansal okuryazarlık ölçeği geliştirme çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 847-863.
• Güvenç, H. (2017). Öğretim programlarımızda finansal okuryazarlık. İlköğretim Online, 16(3), 935-948.
• Hayta, A. B. (2011). Aile finans sistemi ilişkileri: Finansman yönetimi finansal okuryazarlık. Gazi Kitapevi.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
• Hung, A., Parker, A. M., & Yoong, J. (2009). Defining and measuring financial literacy. Working Paper Series. Retrieved from https://papers.ssrn.com/Sol3/Papers.Cfm?Abstract_Id=1498674
• Kaiser, H. F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39, 31–36.
• Karaaslan, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasu-Avcı, E. ve İbret, B. Ü. (2018). Toplumsal kimliğin oluşumunda sosyal bilgiler dersinin rolünün incelenmesi: Sosyal bilgiler öğretim programları (1968, 1998, 2005). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 336-376.
• Kılcan, B., & Ergür, Ş. (2019). Finansal tutum ölçeğinin (FTÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 3(3), 58-67.
• Köroğlu, H. (2021). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Mammadova, G., Gökalp, M., ve Hatunoğlu, B. Y. (2021). İlkokul ve ortaokul öğretim programlarındaki kazanımlarda finansal okuryazarlıkla ilgili öğrencilerin tutum ve görüşleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(39), 589-626.
• Mandell, L. (2008). Financial literacy of high school students. In J. J. Xiao (Ed.) Handbook of Consumer Finance Research, (pp. 63-183). Springer Publishing.
• Miles, J., & Shevlin, M. (2007). A time and a place for incremental fit indices. Personality and Individual Differences, 42(5), 869–874.
• MEB (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Basım Evi.
• Onur, N. ve Nazik, M. H. (2014). Öğretmenler için bireysel finans alanında finansal tutum ölçeğinin geliştirilmesi (FTÖ): Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. E-Journal of New World Science Academy- Vocational Education, 9(4), 90-99.
• Özkale, A. (2018). Finansal okuryazarlık ve matematiksel okuryazarlık perspektifinde Türkiye ve Kanada (Ontario) öğretim programlarının incelenmesi ve bir model önerisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi.
• Saraç, E. (2014). Finansal okuryazarlık ve dumlupınar üniversitesi öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin ölçülmesi üzerine bir araştıma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarıgül, H. (2015). Finansal okuryazarlık tutum ve davranış ölçeği: Geliştirme, geçerlik ve güvenirlik. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 200-218.
• Tabachnick, B. G., & ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). New York: Allyn and Bacon.
• Temizel, F. ve Bayram, F. (2011). Finansal okuryazarlık: Anadolu üniversitesi iktisadi idari bilimler fakültesi (İİBF) öğrencilerine yönelik bir araştırma, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 73-86.
• Ünlüer, G. (2021). Sosyal bilgiler dersinde finansal okuryazarlık becerisinin etkinlikler yoluyla kazandırılmasına ilişkin eylem araştırması. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 7(15), 277-303.
• Yalçınkaya, E. ve Er, T. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde finansal okuryazarlık, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 1-24.
• Yıllar, M. B. (2019). Sosyal bilgiler eğitimi ve ekonomi ilişkisi. C. Kara (Ed.) Sosyal Bilgilerin Temelleri içinde (ss. 168-195). 341. Ankara: Pegem Akademi.
• Yiğitbaş, Ş., Temeloğlu, E. ve Şimşek, A. (2020). Ortaöğretim çağındaki gençlerde finansal eğitimin finansal okuryazarlık üzerindeki etkisi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 2020 Special Issue, 411-432.