ARAP-İSRAİL SORUNU ve BÖLGESEL YANSIMALARI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 127 - 144, 10.01.2019

Nigar Neşe Kemiksiz

https://doi.org/10.26809/joa.2018548623

Öz

Arap-İsrail sorunu, Birleşmiş Milletler’in Filistin’i taksim kararının ardından 1948’de kurulan İsrail devletine karşı Arap ülkelerinin savaş açmasıyla başlamış görünmekle birlikte, temeli 1917’de Balfour Deklarasyonu’yla Filistin’de bir “Yahudi milli yurdu” kurmayı taahhüt eden İngiltere’nin Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki Ortadoğu politikalarına dayanmaktadır.

Filistin sorununun ilk evresi, Yahudilerin Yahudi milli yurdunu kurma, Arapların da bunu engelleme mücadelesi etrafında 1948’e kadar sürmüş ve İsrail devletinin kurulmasıyla neticelenmiştir. 1948’den sonraki evre ise İsrail ile Arap devletleri arasındaki savaşlar ve sonuç getirmeyen barış girişimleriyle şekillenmiştir.

Arap-İsrail sorunu; 1948, 1967 ve 1973’te üç büyük savaşa, Filistin ve Arap topraklarının işgaline, yurtlarını kaybeden Filistinlilerin mülteci durumuna düşmesine yol açmış, bölgede kamplaşmalar yaratmış, silahlanmayı arttırmış, radikalizmi güçlendirmiş, büyük güçlerin bölgeyi nüfuz alanlarına bölmesine zemin hazırlamıştır.

Bu çalışmada, Arap-İsrail sorununun temellerinin ve barışçı çözüme ulaşılamamasının nedenlerinin ortaya konması amaçlanmakta ve 1917’den günümüze kadarki tarihi süreç, uluslararası ve bölgesel arka plan da dikkate alınmak suretiyle incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İsrail, Filistin, Ortadoğu, Balfour Deklarasyonu

THE ARAB-ISRAEL PROBLEM and ITS REGIONAL REFLECTIONS

Öz

Although the Arab-Israel problem seems to start as a result of the declaration of war by Arab states against the state of Israel founded in 1948 following the United Nations partition resolution for Palestine, its origins go back to the post World War I Middle East policies of the Britain, which committed, with the Balfour Declaration of 1917, to establish “a National Home for the Jewish People” in Palestine.

The first stage of the Palestinian problem lasted in the form of the efforts by the Jews for establishing for the National Home for the Jewish people and the struggle by Arabs to prevent this from happening until 1948, which resulted in the foundation of the state of Israel. The stage after 1948 was shaped by the wars between Israel and Arab states and futile peace initiatives.

The Arab-Israel problem brought about three major wars in 1948, 1967 and 1973, as well as the occupation of the Palestinian and Arab territories, resulted in Palestinians losing their homeland and thus becoming refugees, created polarizations, increased armament, strengthened the radicalism in the region and paved the way for the great powers to divide the region into spheres of influence.The present study aims to find out the roots of the Arab-Israel problem and the reasons why no peaceful solution has been able to be found for the problem, and it examines the historical period from 1917 until today by taking the international and regional background into consideration as well.

Anahtar Kelimeler

Israel, Palestine, Middle East, Balfour Declaration

Kaynakça

• ADIBELLİ, B., 2017, Pax Persica: İran Jeopolitiği, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• ARI, T., 2007, “Filistin’de Kalıcı Barış Mümkün mü?”, Akademik Orta Doğu, 2 (1), 11-34.
• ARMAOĞLU, F., Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• ARMAOĞLU, F., 1991, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt:I 1914-1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• ARURİ, N.H., 1972, Jordan: A Study in Political Development (1921-1965),Martinus Nijhoff, The Hague.
• BEST, A., JUSSİ, M.H., JOSEPH, A.M., KİRSTEN, E.S., 2012, 20. Yüzyılın Uluslararası Tarihi(Çev. Taciser Ulaş Belge), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• BYMAN, D.,2011, “Israel’s Pessimistic View of the Arab Spring”, The WashingtonQuarterly, 34 (3).
• DEEB, M., 2013, Syria, Iran, and Hezbollah: The Unholy Alliance and its War on Lebanon, Hoover Institution Press, Stanford.
• DESSİ, A., 2012, “Israel and Palestinians After the Arab Spring: No Time for Peace”, Instituto Affari Internazionali, IAI Working Papers 12/16-May 2012, pubblicazioni.iai.it/pdf/DocIAI/iaiwp1216.pdf
• CLEVELAND, W.L., 2015, Modern Ortadoğu Tarihi(Çev. Mehmet Harmancı),Agora Kitaplığı, İstanbul.
• ELPELEG, Z., 1993, The Grand Mufti: Haj Amin Al-Hussaini, Founder of the Palestinian National Movement, Psychology Press.
• FAHREDDİN, M. ve Çalışkan, K., 2000, “Yeni İntifada ve Filistin Sorununun Kısa Tarihi”, Birikim, (140): 20-35.
• JONES, C., 2010, “Introduction”, Jones, C. ve Catignani, S. (Eds.),Israel and Hezbollah: An Asymmetric Conflict in Historical and Comparative Perspective, Routledge.
• KHALAF, I., 1991, Politics in Palestine: Arab Factionalism and Social Disintegration, 1939- 1948, State University of New York Press, New York.
• KHALİDİ, R., 2006, The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood, Beacon Press, Boston.
• KHOURİ, F.J., 1985,The Arab-Israeli Dilemma, Syracuse University Press, New York.
• KİMMERLİNG, B. ve Migdal, J.S., 2003, The Palestinian People: A History, Harvard University Press, Cambridge.
• KÖPRÜLÜ, N., 2009, “Arabizmden Teritoryal Kimliğe Geçiş: 1989 Sonrası Ürdün’de Kimlik Politikaları ve Demokratikleş(eme)me Çabaları”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (41): 195-214.
• KUMARASWAMY, P.R., 2009, The A to Z of the Arab-Israeli Conflict, Scarecrow Press, Maryland.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ö., 1982, Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• LEWİS, B., 2015, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi(Çev.Selen Y. Kölay), Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• RABİNOVİCH, I. ve BRUN, I., 2017, Israel Facing a New Middle East: In Search of a National Security Strategy, Hoover Institution Press, Stanford.
• SAYİGH, Y., 1997, Armed Struggle and the Search for State: The Palestinian National Movement, 1949-1993, Clarendon Press, Oxford,
• SHEMESH, M., 1996, The Palestinian Entity1959-1974, Arab Politics and the PLO, Frank Cass, London.
• SHLAİM, A., 2007, Lion of Jordan. The Life of King Hussein in War and Peace, Penguin Books, London.
• SUSSER, A., 1994, “Jordan, the PLO and the Palestine Question”, Nevo, J. ve Pappé,I.(Eds.), Jordan in the Middle East 1948-1988, The Making of a Pivotal State, Frank Cass, 212- 228.
• YEŞİLYURT, N., 2013, “Orta Doğu’yla İlişkiler”, Oran, B.(Ed.),Türk Dış Politikası-Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt III. 2001-2012), İletişim Yayınları, Ankara,401-462.
• YILMAZ ŞAHİN, T., 2016, Uluslararası Politikada Orta Doğu, Barış Kitap, Ankara.