TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİĞİ UYGULAMASI: WASPAS ve TOPSIS TEKNİKLERİ İLE BİR SIRALAMA

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 98 - 112, 30.06.2021

Ayhan Demirci

Öz

Üretim faaliyetlerinin ilk basamağında tedarik ve tedarikçiler yer almaktadır. Her türlü üretim faaliyetinde bulunan tüm karar vericiler, kendi faaliyet koluna uygun diledikleri tedarikçilerle iş birliği yapabilmektedirler. Ancak doğru tedarikçilerle sürdürülebilir ilişkilerin kurulması, rekabetçi koşulların en önemli kuvvet çarpanlarından birisidir ve bu ilk adımda birlikte iş yapılacak doğru tedarikçilerin seçimi son derece önemlidir.
Tedarikçilerin seçiminde kararı etkileyen; kalite, konum, fiyat gibi birçok kriter bulunmaktadır. Üretim sürecinin niteliğine göre kriter sayısının artması ve bu kriterlerin her birinin karar vericiler için farklı ağırlıklarda göz önüne alınması kararı daha da karmaşık hale getirmektedir. Bununla birlikte kararda önemli olan tüm bu kriterleri sağlayabilecek alternatiflerin sayısının fazlalığı durumun daha da karmaşıklaşmasına ve karar vericilerin daha da zorlanmasına ve yansızlıktan uzaklaşmasına neden olmaktadır. Bu noktada kararın rasyonelliği açısından önemli bir yardımcı olan çok kriterli karar verme tekniklerinden yararlanmak kaçınılmaz olmaktadır.
Çok kriterli karar verme teknikleri son yıllarda literatürde hızla yaygınlaşan ve birbirinden farklı ağırlıklardaki çok sayıda kriterin etki ettiği karmaşık karar problemlerinin çözümünde sıklıkla başvurulan teknikleridir.
Çalışmada üretim konusu ne olursa olsun tedarikçi seçiminde önemli olan ve bu konudaki literatürde yaygın olarak kullanılan 7 kriter belirlenmiş ve bu kriterlere göre tedarikçi seçimi yapılmıştır. 9 farklı tedarikçi alternatifi arasından en uygun tedarikçinin seçimi probleminde, çok kriterli karar verme tekniklerinden WASPAS ve TOPSIS teknikleri kullanılmış ve alternatifler sıralanarak en uygun tedarikçinin seçimi sağlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Lojistik, Tedarikçi Seçimi, Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri, WASPAS Tekniği, TOPSIS Tekniği

MULTI-CRITERIA DECISION-MAKING TECHNIQUE IN SUPPLIER SELECTION: RANKING WITH WASPAS AND TOPSIS METHODS

Öz

Supply and suppliers are included in the first step of production activities. All decision-makers involved in all kinds of production activities can cooperate with suppliers of their choice, in line with their field of activity. However, establishing sustainable relations with the right suppliers is one of the most important factors of competitive conditions and the selection of the right suppliers to work with is very important in this first step.
There are many criteria such as quality, location, price that effects the decision of supplier selection. Increasing the number of criteria according to the types of the production process and considering each of these criteria with different weights for decision makers makes the decision even more complicated. However, the high number of alternatives that can meet all these criteria, which is important in the decision, causes the situation to become more complicated and decision makers to be equally challenged and to avoid neutrality. At this point, it is inevitable to make use of multi-criteria decision-making techniques, which are an important support in terms of the rationality of the decision.
Multi-criteria decision-making techniques have become widespread in the literature in recent years and they are frequently used in the solution of complex decision problems which are effected by many different criteria that have different weights.
In the study, a total of 7 criteria have been determined and supplier selection has been made according to these criteria, which is important in the selection of suppliers regardless of the types of production. In the problem of choosing the most suitable supplier among 9 different supplier alternatives, WASPAS and TOPSIS techniques, which are multi-criteria decision-making techniques, were used and alternatives were listed and the most suitable supplier was selected.

Anahtar Kelimeler

Logistics, Supplier Selection, Multi-Criteria Decision-Making Techniques, WASPAS Method, TOPSIS Method

Kaynakça

• Ackoff, R.L. (1978). The Art of Problem Solving, John Wiley & Sons.Inc., New York, USA.
• Aguezzoul, A., Rabenasolo, B. ve Jolly-Desodt A.M. (2006). Multicriteria Decision Aid Tool for Third-Party Logistics Providers’ Selection, International Conference Service Systems and Service Management (ICSSSM), Oct 2006, Troyes, France.
• Aladağ, Z. (2016). Yöneylem Araştırması, Umuttepe Yayın No.: 171, Mühendislik Dizisi: 22, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Aladağ, Z. (2014). Karar Teorisi, Umuttepe Yayın No.: 45, Mühendislik Bilimleri Dizisi: 2, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Alkan, S. (2009). Analitik Ağ Süreci, Aksiyomatik Tasarım ve Ağırlıklandırılmış Aksiyomatik Tasarım Yaklaşımları ile Tedarikçi Seçimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Kocaeli.
• Aktaş, R., Doğanay, M.M., Gökmen, Y., Gazibey, Y. & Türen, U. (2015). Sayısal Karar Verme Yöntemleri, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Ayçin, E. (2019). Çok Kriterli Karar Verme – Bilgisayar Uygulamalı Çözümler, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Aytaç Adalı, E. & Tuş Işık A. (2017). Bir Tedarikçi Seçim Problemi İçin SWARA ve WASPAS Yöntemlerine Dayanan Karar Verme Yaklaşımı, International Review of Economics and Management, Volume: 5, Number: 4.
• Baynal, K. ve Yüzügüllü, E. (2013). Tedarik Zinciri Yönetiminde Analitik Ağ Süreci ile Tedarikçi Seçimi ve Bir Uygulama, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 42, Sayı: 1.
• Bibekananda, N., Sriparma, P., Abhishek, B., Siddharth, J. & Dilip, K.B. (2019). Fabrication and Strength Analysis of Hybrid Jute-Glass-Silk Fiber Polymer Composites Based on Hybrid Taguchi-WASPAS Method, International Journal of Management, Technology and Engineering, Volume: IX, Issue: IV.
• Bid, S. & Siddique, G. (2019). Human Risk Assessment of Panchet Dam in India Using TOPSIS and WASPAS Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) Methods, Elsevier, Heliyon 5, e01956.
• Cengiz Toklu M., Çağıl, G., Pazar, E. & Faydalı, R. (2018). SWARA-WASPAS Metodolojisine Dayalı Tedarikçi Seçimi: Türkiye’de Demir-Çelik Endüstrisi Örneği, Academic Platform Journal of Engineering and Science, 6-3.
• Çelikbilek, Y. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri – Açıklamalı ve Karşılaştırmalı Sağlık Bilimler Uygulamaları İle, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Dağdeviren, M. ve Eraslan, E. (2008). PROMETHEE Sıralama Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi, Gazi Üniversitesi Mühendislik, Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, No.: 1.
• Daldır, I. & Tosun, Ö. (2018). Bulanık WASPAS ile Yeşil Tedarikçi Seçimi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 4.
• Demirci, A. (2020). Sağlık Hizmetleri Yönetiminde Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Demirci, A. (2019). Sağlık Kurumlarında Karar Verme Teknikleri, İçinde: Ed. Demirci A. ve Manavgat G., Sağlık Kurumları Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Demirci, A. (2018). Teori ve Uygulamalarla Veri Zarflama Analizi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Dickson, G.W. (1966). An Analysis of Supplier Selection: Systems and Decisions, Journal of Purchasing, Vol. 2, No. 1.
• Dinçer, E. (2019). Çok Kriterli Karar Alma, Gece Akademi, Ankara.
• Erbaşı, A. (2012). Kamu İdarelerinin Mal Alımı İhalelerinde En Uygun Tedarikçinin Analitik Hiyerarşi Proses Yaklaşımı ile Belirlenmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 9.
• Jahan, A. (2018). Developıng WASPAS-RTB Method For Range Target-Based Criteria: Toward Selection For Robust Design, Technological and Economic Development of Economy, Volume: 24, Issues: 4.
• Madić, M., Gecevska, V., Radovanović, M. & Petković, D. (2014). Multi-Criteria Economic Analysis of Machining Processes Using The WASPAS Method, Journal of Production Engineering, Vol.: 17, No.: 2.
• Özbek, A. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü, Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, Ankara.
• Özçalıcı, M. (2017). MATLAB İle Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Özden, K. (1989). Yöneylem Araştırması, Hava Harp Okulu Yayınları, İstanbul.
• Özgüven, C. (2008). Doğrusal Programlama ve Uzantıları – Model Kurma Örnekleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Öztürk, A. (2009). Yöneylem Araştırması, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Eskişehir.
• Özüdoğru, A.G. ve Görener, A. (2018). Sağlık Yönetiminde Karar Verme – I, Çok Kriterli Karar Verme Uygulamaları İle. İçinde E. Önder ve B.F. Yıldırım (Eds.). Hastane Yeri Seçiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Kullanımı, Doya Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Paksoy, S. (2017). Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar, Karahan Kitabevi, Adana.
• Rehaman, S., Venkataramaiah, P., Kiran K.A. & Sreenivasulu, R.A. (2018). Optimization of Process Parameters in Heat Assisted Turning of Inconel 718 by WASPAS Method and Simulation Using ABAQUS Software, International Journal of Emerging Technologies in Engineering Research (IJETER), Volume: 6, Issue: 3.
• Rençber, Ö.G. & Avcı, T. (2018). BIST’te İşlem Gören Bankaların Sermaye Yeterliliklerine Göre Karşılaştırılması: WASPAS Yöntemi ile Uygulama, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (ICEESS’18).
• Supçiller, A.A. ve Çapraz, O. (2011). AHP-TOPSIS Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi Uygulaması, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi (12. Uluslararası Ekonometri, İstatistik ve Yöneylem Araştırması Sempozyumu Özel Sayısı), Ekonometri ve İstatistik Sayı: 13.
• Tesic, D., Bozanic, D. & Jankovic, D. (2019). The Use of The WASPAS Method and Fuzzy Theory For Assessing The Flood Hazard, IV. International Scientific Conference Safety and Crisis Management – Theory and Practise Safety For The Future – BekMen 2018.
• Weber, C.A., Current J.R. ve Benton W.C. (1991). Vendor Selection Criteria and Methods, European Journal of Operational Research, (50), North-Holland.
• Yaralıoğlu, K. (2010). Karar Verme Yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yaralıoğlu, K. (2004). Uygulamada Karar Destek Yöntemleri, İlkem Ofset, İzmir.