KURULUŞ YERİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİNİN KULLANILMASI: İZMİR’DE GERÇEK BİR GIDA İŞLETMESİ ÜZERİNDE UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 22, 21.09.2023

Aygülen Kayahan Karakul , Ayşegül Arslan

https://doi.org/10.54472/jobig.1211705

Öz

Değişimin hızlı yaşandığı günümüz dünyasında rekabetin her geçen gün giderek arttığı ve değişime uyum sağlayamayan işletmelerin faaliyetlerini sürdürme konusunda zorlandığı söylenebilir. İşletmelerin piyasada varlıklarını sürdürebilmeleri için yönetimin doğru kararlar alması çok önemlidir. Kuruluş yeri seçimi de işletmelerin verdiği önemli ilk temel kararlardan birisi olup işletme kurulduktan sonra değiştirilmesi zor olan, kârı doğrudan etkileyen ve içinde birçok kriteri ve alternatifi içeren bir problemdir. Çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme tekniklerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Prosesi Yöntemi ile İzmir ilinde faaliyet gösteren bir gıda firmasına yeni bir satış ofisi için en uygun yerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Alternatifler İzmir Ticaret Odasının verileri arasındaki olası çarşılardan kuruluşun faaliyetlerine göre belirlenmiş, kriterler ve alt kriterler ise hem literatürden hem de işletmedeki çalışan personelle yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Çalışmada nitel kriterler Analitik Hiyerarşi Prosesindeki ikili karşılaştırma ölçekleri sayesinde başarı ile sayısallaştırılmıştır. Kuruluş yeri seçim kararına etki eden en önemli ana kriterin pazar faktörü olduğu sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre alternatifler arasındaki sıralama Bostanlı Çarşısı 1. sırada, Karşıyaka Çarşısı 2. sırada, Kemeraltı Çarşısı 3. sırada, Bornova Meydan ve Çevresi 4. sırada ve Alsancak Kıbrıs Şehitleri Caddesi ise son sırada yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, Analitik Hiyerarşi Prosesi, Kuruluş Yeri

USING ANALYHTICAL HIERARCHY PROSESS IN THE SELECTION OF FACILITY LOCATION: AN APPLICATION ON A REAL FOOD ENTERPRISE IN IZMIR

Öz

In the rapidly changing world of today, competition is increasing day by day, and businesses face with many difficulties while maintaining their activities if they do not fit the change. The managers must make true decisions for sustainability of entrepreneurs in the market. The choice of facility location is also one of the important first basic decisions and it is very difficult to change this decision after the establishment of facility location. This selection problem effects the profit directly and consist of multi criteria and many alternatives. In this study, it is aimed to determine the most suitable place for a new sales office of a food company operating in Izmir province with the Analytical Hierarchy Process Method, which is one of the Multi-Criteria Decision-Making techniques. Alternatives were determined according to the activities of the organization from the possible markets among the data of the Izmir Chamber of Commerce, and the criteria and sub-criteria were obtained both from the literature and from interviews with personnel in the company. The qualitative data are successfully quantified by the help of the Pairwise Comparison Scale of Analytical Hierarchy Process. As a result, it is obtained that the most important main criterion affecting the decision of the facility location is the market factor. Bostanlı Bazaar is found as the best alternative and the ranking of the other ones are obtained as follows: Karşıyaka Bazaar, Kemeraltı Bazaar, Bornova Square and its Surround, Alsancak Kıbrıs Şehitleri Street.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, Analitik Hiyerarşi Prosesi, Kuruluş Yeri

Kaynakça

• Akbay, C., Bilgiç, A. ve Miran, B. (2008). Türkiye'de Önemli Gıda Ürünlerinin Talep Esneklikleri. Tarım Ekonomisi Dergisi, 14(1 ve 2), 55-65.
• Aktepe, A. ve Ersöz, S. (2014). AHP-VIKOR ve Moora Yöntemlerinin Depo Yeri Seçim Probleminde Uygulanması. Endüstri Mühendisliği, 25(1), 2-15.
• Altuntaş, B. (2021). Sığır Yetiştiriciliği İşletmelerinin Tesis Yeri Seçimi İçin Bir Ahp Karar Modeli: Kırşehir İli Örneği. Ahi Evran International Conference of Scientific Research. ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-3714-7570
• Ar, İ. M., Baki, B. ve Özdemir, F. (2014). Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık AHS-VIKOR Yaklaşımının Kullanımı: Otel Sektöründe Bir Uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (13), 93-114.
• Aruldoss, M., Lakshmi, M., ve Venkatesan, P. (2013). A Survey on Multi Criteria Decision Making Methods and Its Applications. American Journal of Information Systems, Vol. 1, No. 1, 31-43
• Aydemir-Karadag, A. (2019). Katı Atık Depolama Tesisi Yer Seçimi İçin Birleştirilmiş Hedef Programlama ve AHP Yaklaşımı. International Journal of Engineering Research and Development, 11(1), 211-225.
• Aytemiz, T. ve Cingöz, K. (2020). Kuruluş Yeri Seçiminde Analitik Hiyerarşi Süreci: Kayseri’de Bir Fast-Food Zinciri Uygulaması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 248-261.
• Başaran, S. (2019). Bulanık Todım Yöntemiyle Tedarikçi Seçimi: Gıda Sektöründe Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/İşletme Anabilim Dalı).
• Beyhan, H. C., Gizem, E ve Aktuğ, B. (2020). Perakende Market Lokasyonları için CBS tabanlı Çok Kriterli AHP Yöntemi ile Optimal Yer Seçimi Analizi: İstanbul Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(6), 1032-1050.
• Boran, F.E. (2011). An Integrated Intuitionistic Fuzzy Multi Criterıa Decisıon Making Method For Facility Location Selection. Mathematical and Computational Applications, Vol. 16, No. 2, pp. 487-496.
• Cömert, S. E. ve Yener, F. (2017). Bir Gıda Firması İçin Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Depo Yeri Seçimi. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 161-177.
• Çoşkun, İ. T. (2022). Eczane Kuruluş Yeri Seçimini Etkileyen Faktörlerin Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerinden WINGS ve DEMATEL Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 295-310.
• Eğilmez, G., Yıldız, M. S. Ve Abdulhamit, E. Ş. (2019). AHP Tabanlı VIKOR Yöntemiyle Optimum Stadyum Kuruluş Yerinin Belirlenmesi: Bolu ili Örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4), 1043-1067.
• Eleren, A. (2007). Kuruluş yeri seçiminin Fuzzy TOPSIS: Deri Sektörü Örneği. Akdeniz İİBF Dergisi, 7(13), 280-295.
• Esen, T. E. Ç. ve Çırpın, B. K. (2022). Bir Hizmet İşletmesinin Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık TOPSIS Yönteminin Kullanımı. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 18-33.
• Güler, D., Böl, E., Adanacıoğlu, H., Saner, G. ve Azak, Ş. (2010). Promethee Yöntemi ile Gıda Sanayi İşletmesinin Kuruluş Yeri Seçiminin Belirlenmesi: Kuru Domates İşletmesi Örneği. Türkiye 9. Tarım Ekonomisi Kongresi 22 (24), 143-150.
• Ishizaka, A. ve Labib, Ashraf (2011). Review of the main developments in the Analytic Hierarchy Process. Expert Systems with Applications, 38(11), 14336-14345
• İmren, E. (2011). Mobilya Endüstrisinde Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Yöntemi ile Kuruluş Yeri Seçimi (Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• İnce, Ö., Bedir, N. ve Eren, T. (2016). Hastane Kuruluş Yeri Seçimi Probleminin Analitik Hiyerarşi Süreci ile Modellenmesi: Tuzla İlçesi Uygulaması. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 08-21.
• İzmir Ticaret Odası (2022). İç Ticaret http://www.izto.org.tr/tr/tg/ic-ticaret Adresinden 18.10.2022 tarihinde alınmıştır.
• İzmir Valiliği (2022). İstatistiklerle İzmir. http://www.izmir.gov.tr/istatistiklerle-izmir Adresinden 28.10.2022 tarihinde alınmıştır.
• Kayacan, T. ve Yirmibeşoğlu, F. (2017). Site Selection Criteria for Sports Retail Sector: Istanbul Case. Current Urban Studies, 5(3), 290-304.
• Korucuk, S. ve Memiş, S. (2018). Tedarik Zinciri Yönetimindeki Risk Faktörlerinin AHP ile Ölçülmesi: Erzurum İli Örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1036-1051.
• Kuruüzüm, A ve Atsan, N. (2001). Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları. Akdeniz IIBF dergisi, 1(1), 83-105.
• Kuyrukçu, Z. ve Alkan, A. (2020). Üniversitelerin Kuruluş Yeri Seçiminin AHP ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 625-638.
• Küçük, O. (2014). Girişimcinin Kuruluş Yeri Kararını Etkileyen Farklı Faktörlerin Belirlenmesi: Bir Alan Araştırması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 161-190.
• Oral, N., Yumuşak, R. ve Eren, T. (2021). AHP ve ANP Yöntemleri Kullanılarak Tehlikeli Madde Depo Yeri Seçimi: Kırıkkale İlinde Bir Uygulama. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10(1), 115-124.
• Organ, A. ve Tekin, B. (2017). Şehı̇r Hastanesı̇ Kuruluş Yerı̇ Seçı̇mı̇ İçı̇n Grı̇ İlı̇şkı̇sel Analı̇z Yaklaşimi: Denı̇zlı̇ İlı̇ Örneğı̇. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 256-278.
• Ömürbek, N., Üstündağ, S. ve Helvacıoğlu, Ö. C. (2013). Kuruluş Yeri Seçiminde Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Kullanımı: Isparta Bölgesinde Bir Uygulama. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 101-116.
• Önel, F. (2014). Kuruluş yeri seçiminin çok kriterli karar verme yöntemleriyle uygulanması (Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı/Sayısal Yöntemler Bilim Dalı).
• Özdemir, B., Özcan, B. ve Aladağ, Z. (2017). Güneş Enerjisi Santrali Kuruluş Yerinin AHS ve VIKOR Yöntemlerine Dayalı Bütünleşik Yaklaşım ile Değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 33(2), 16-34.
• Özel, H. B., Karayılmazlar, S., ve Demirci, A. (2014). Bartın Havzasında Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Yöntemiyle Akdeniz Çam Türleri (Pinus Brutia Ten. Ve Pinus Pinea L.) Kullanılarak Yapılacak Ağaçlandırma Çalışmaları İçin Yer Seçimi. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu “Akdeniz Ormanlarının Geleceği: Sürdürülebilir Toplum ve Çevre, 22(24), 104-110.
• Palcic, I. ve Lalic, B. (2009). Analytical Hierarchy Process as A Tool for Selectıng and Evaluating Projects. International Journal of Simulation Modelling, Vol 8. ss. 16-26.
• Pekkaya, M., ve Bucak, U. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Bölgesel Liman Kuruluş Yeri Seçimi: Batı Karadeniz’de Bir Uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 253-268.
• Saaty, T. L. (2008). Decision Making with The Analytic Hierarchy Process. International journal of services sciences, 1(1), 83-98.
• Safari, H., Faghih, A. ve Fathi, M. R. (2011). Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Method for Facility Location Selection. African Journal of Business Management Vol. 6(1), ss. 206-212.
• Sandıkcı, M. ve Pamukçu, H. (2014). Turizm Sektöründe Teşvik Veren Kurumların AHP Yöntemi ile Belirlenmesi: Kastamonu Örneği. İşletme Bilimi Dergisi, 2(2), 87-103.
• Serdar, T. M. (2015). Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Süpermarket Kuruluş Yeri Seçimi (Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi).
• Şahin, Y., ve Hazırcı, M. (2019). Geçici İskân Alanlarının Seçimi İçin Ahp Temelli P-Medyan Modeli: Burdur Örneği. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(2), 403-417.
• Şengör Özegeli, A. D. (2016). Alışveriş Merkezleri Geliştirme ve Pazarlamasında Kuruluş Yerinin Rolü ve Önemi; İzmir Kent Ölçeğinde Bir Uygulama. (Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi).
• Triantaphyllou, E. (2000). Multi-Criteria Decision Making Methods. Multi-criteria Decision Making Methods: A Comparative Study İçinde. Applied Optimization, vol 44. Springer, Boston, MA. ss.5-21
• Tuncel, B. (2008). Türkiye’de Çiğ Süt Piyasasının Oluşumu, Sektörün Mevcut Durumu ve Organizasyon Yapısı: Batı Akdeniz Bölgesi (BAB) örneği. (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ İktisat Anabilim Dalı Gıda Ekonomisi ve İşletmeciliği Yüksek Lisans Programı).
• Turğut, M. ve Şahin, A. Y. (2019). Analitik Hiyerarşi Prosesi Yöntemi ile Yaş Sebze ve Meyve Depo Yeri Seçimi: Mersin İli Uygulaması. Mersin Üniversitesi Denizcilik ve Lojistik Araştırmaları Dergisi, 1(1), 42-59.
• Üçüncü, T. ve Bayram, B. Ç. (2016). Kastamonu Orman Ürünleri Endüstrisinde Kuruluş Yeri Seçimini Etkileyen Faktörlerin AHP Metodu ile İncelenmesi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2), 599-606.
• Vaidya, O.S. ve Kumar, S. (2016). Analytic Hierarchy Process: An Overview of Application. European Journal of Operational Research. Vol 169. Issue 1. ss. 1-29.