YÖNETİCİ BİR KADIN İSE LİDER PROTOTİPİ FARKLILAŞIR MI?

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 3, 477 - 501, 24.12.2020

Güler Sağlam Arı , Nuray Güneri Tosunoğlu , Berrin Filizöz

https://doi.org/10.22139/jobs.784061

Öz

Amaç: Bu çalışma örtük liderlik teorileri çerçevesinde kadınların ve erkeklerin zihinlerindeki lider ve kadın lider prototiplerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kadınlar ve erkeklerin zihinlerindeki lider prototipleri ile yönetici bir kadın olduğunda lider olarak kabul görmesi için belirledikleri prototip farklılaşmakta mıdır sorusu araştırmanın temel çıkış noktasıdır.
Yöntem: Bu çalışma, çalışanların cinsiyet faktörü göz önüne alındığında lider-kadın lider özelinde örtük liderlik teorilerine ilişkin farklılıkları belirlemek amacıyla gerçekleştirilen karşılaştırmalı nicel bir araştırmadır. Çalışmanın örneklemini Sivas Cumhuriyet Üniversitesi rektörlük yerleşkesinde çalışan 307 idari personel oluşturmaktadır. Araştırmada Tabak, Kızıloğlu ve Türköz’ün (2013) Türkiye için geliştirdiği “örtük liderlik teorisi” ölçeği kullanılmıştır. Yapılan faktör analizi sonucunda lider prototipleri kişisel ahlak, beceriklilik- etkileyicilik, duyarlılık ve güç olmak üzere dört boyut altında toplanmıştır.
Bulgular: Analiz sonuçlarına göre, genel lider prototiplerine ilişkin olarak, katılımcıların cinsiyetleri açısından ortalama değerler arasında bir farklılık bulunmamıştır. Erkek ve kadın personelin, kadın yöneticilerin lider olarak kabul görmesi için bekledikleri özelliklere ilişkin tüm alt boyutlarda ortalama değerler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Kadın personelin bir liderden beklentileri ile yönetici bir kadın olduğunda beklentileri arasında alt boyutların hiçbirinde anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Erkek personelin ise bir liderin özelliği olarak gördükleri ve kişinin lider olarak kabulü için aradıkları özellikler ile yönetici bir kadın olduğunda lider olarak kabul görmesi için önemli buldukları özellikler arasında fark bulunmuştur.
Sonuç: Araştırma sonuçlarına göre, kadın katılımcılar için bir liderin sahip olması ve kabulü için gerekli bulunan özellikler, liderin cinsiyetine göre değişmemektedir. Erkek katılımcıların zihninde ise, lider prototipi ile kadın yöneticilerin liderliğine dair prototip kişisel ahlak ve beceriklilik-etkileyicilik boyutlarında farklılaşmaktadır. Buna göre, göre kadın yöneticilere dair liderlik prototiplerinin, erkeklerin zihnindeki ideal lider özellikleri ile örtüşmediği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

örtük liderlik teorisi, liderlik prototipleri, liderlik, kadın yöneticiler, cinsiyet

Kaynakça

• Altıntaş,F.Ç. ve Kavurmacı Aytaç,C. (2018). Yöneticilik özelliklerine ilişkin algılanan cinsiyet kalıp yargılarının analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73 (2): 527 – 543.
• Aycan,Z.,Bayazit,M., Berkman,Y. ve Boratav,H.B.(2012). Attitudes towards women managers: Development and validation of a new measure with Turkish samples. European Journal of Work and Organizational Psychology, 21 (3): 426–455.
• Brenner‚ O. C.‚ Tomkiewicz‚ J. ve Schein‚ V. E. (1989). The relationship between sex role stereotypes and requisite management characte ristics revisited. Academy of Management Journal‚ 32: 662-669.
• Deal,J.J. ve Stevenson,M.A. (1998). Perceptions of Female and Male Managers in the 1990s: Plus †a change . . . Sex Roles‚ 38 (3/4): 287-300.
• Dubno,P. (1985). Attitudes toward women executives: A longitudional approach. Academy of Management Journal, 28(1): 235-239.
• Dural, U. ve Bayazıt,M. (2015). Kadın liderliğine karşı örtük kalıp düşünceler ve örtük önyargılar: Türkiye’de kadın belediye başkanları bağlamında karşılaştırmalı bir çalışma. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 14-16 Mayıs 2015, Muğla, Bildiriler Kitabı, 656-666.
• Eagly, A.H., Karau, S.J. ve Makhijani, M.G. (1995). Gender and the Effectiveness of Leaders: A Meta-Analysis. Psychological Bulletin, 117 (1): 125-145.
• Epitropaki,O. ve Martin,R. (2004). Implicit Leadership Theories in Applied Settings: Factor Structure, Generalizability, and Stability Over Time. Journal of Applied Psychology, 89 (2): 293–310.
• Foti, R.J., Knee Jr.R.E. ve Backert,R.S.G. (2008).Multi-level implications of framing leadership perceptions as a dynamic process. The Leadership Quarterly, 19: 178–194.
• Gerstner, C. R. ve Day, D. V. (1994). Cross-cultural comparison of leadership prototypes. The Leadership Quarterly, 2: 121 – 134.
• Heilman‚ M. E.‚ Block‚ C. J.‚ Marte ll‚ R. F.‚ ve Simon‚ M. C. (1989). Has anything changed? Current characterizations of men‚ women‚ and managers. Journal of Applied Psychology‚ 74: 935-942.
• Hunt,J.G.,Boal,K.B. ve Sorenson,R.L.(1990). Top management leadership: Inside the black box. Leadership Quarterly, I (1): 41-65.
• Lyness, K. S., ve Terrazas, J.M. B. (2006). Women in management: An update on their progress and persistent challenges. In G. P. Hodgkinson & J. K. Ford (Eds.),International review of industrial and organizational psychology (Vol. 21, 267–294). Chichester, UK: Wiley.
• Lord, R. G., R. J. Foti, ve J. S. Phillips. (1982). A theory of leadership categorization. In Leadership: Beyond establishment views. (Eds) J. G. Hunt, V. Sekaran and C. A. Schriesheim, 104-121. Carbondale, IL: Southern Illinois University Press.
• Lord,R.G.,Foti,R.J. ve De Vader,C.L. (1984). A Test of Leadership Categorization Theory: Internal Structure, Information Processing, and Leadership Perceptions. Organizational Behavior and Human Performance, 34: 343-378.
• Lord, R.G., Brown,D.J.,Harvey,J.L. ve Hall,R.J. (2001). Contextual constraints on prototype generation and their multilevel consequences for leadership perceptions. The Leadership Quarterly, 12: 311 – 338.
• Massengil‚ D. ve Di Marco‚ N. (1979). Sex-role stereotypes and requisite manage ment characteristics: A current replication. Sex Roles‚ 5: 561-576.
• Paris, L.D. (2004). The Effects Of Gender And Culture On Implicit Leadership Theories: A Cross-Cultural Study. Academy of Management Best Conference Paper.
• Paris, L.D., Howell,J.P. Dorfman,P.W. ve Hanges,P.J.(2009). Preferred leadership prototypes of male and female leaders in 27 countries. Journal of International Business Studies, 40(8): 1396-1405.
• Powell,G.N. ve Butterfield,D.A. (1989). The ‘Good Manager’: Did androgyny fare better in the 1980s. Group & Organization Studies, 14 (2): 216-233.
• Schein‚ V. E. (1973). The relationship between sex role stereotypes and requisite management characteristics. Journal of Applied Psychology‚ 57: 95-100.
• Shondrick, S.J. ve Lord, R.G. (2010). Implicit leadership and follwership theories:Dynamic structures for leadership perceptions,memory, and leader-folllower processes. International Review of Industrial and Organizational Psychology, Volume 25, Edited by Gerard P. Hodgkinson and J. Kevin Ford, 1-33.
• Singer,M. (1990). Implicit leadership theory: Are results generalizable from student to professional samples?. The Journal of Social Psychology,130 (3): 407-408.
• Sümer,H.C. (2006). Women in Management: Still Waiting to be Full Members of the Club, Sex Roles, 55: 63–72.
• Tabak, A., Kızıloğlu,A. ve Türköz,T. (2013). Örtülü liderlik ölçeği geliştirme çalışması. ODTÜ Gelişme Dergisi, 40: 97-138.
• Türetgen, İ.Ö. ve Cesur,S. (2010). İş yaşamındaki yönetici liderliği ve siyasi liderliğe yönelik örtük liderlik teorilerinin karşılaştırılması. Yönetim, İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, 21 (67): 52-66.
• Yancey,G.B. ve Watanabe,N. (2009). Differences in perceptions of leadership between U.S. and Japanese workers. The Social Science Journal, 46: 268–281.