Kafkas Adının Etimolojisi [On the Etymology of the Caucasus]

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 15, 61 - 74, 31.05.2024

Nusaba Yaqubova

https://doi.org/10.21488/jocas.1421205

Öz

From a historical and geographical point of view, the Caucasus region is bordered by three seas, that is, the Azov and Black seas in the west, and the Caspian sea in the east, moreover covers the area from the Taman peninsula intersected by the Great Caucasus mountain range to the south - the Absheron peninsula. The Greater Caucasus mountain range, with a length of up to 1200 km², divides this region into two parts both geographically and politically: South Caucasus and North Caucasus, which includes Azerbaijan, Georgia and Armenia.
As it is known, the fact that the Caucasus has a position connecting three continents with transit trade routes has caused it to become one of the most noticeable regions in the world from a geopolitical and geostrategic point of view. There have been many assumptions about the origin of the name Caucasus in different historical periods. The name "Caucasus" was first mentioned by the Greek thinker Aeschylus in the written texts of ancient periods and this name has survived to this day with various changes. This article contains information about the origin of the Caucasus and the origin of this name. Accordingly, many ancient sources, myths of different peoples, medieval sources, different and similar approaches of 19th century travelers, writers, philologists and historians are classified and investigated.

Anahtar Kelimeler

Caucasus, “Kaf”, “Qazliq Mountains”, Caucasus, Kabk Mountain

Kafkas Adının Etimolojisi [On the Etymology of the Caucasus]

Öz

Tarihsel ve coğrafi açıdan Kafkasya bölgesi, batıda Azak ve Karadeniz, doğuda Hazar Denizi olmak üzere üç denizle sınırlanmıştır ve Büyük Kafkas dağ silsilesi ile kesişen Taman Yarımadası'ndan güneye-Abşeron yarımadasına kadar olan alanı kapsamaktadır. Uzunluğu 1200 km²'yi bulan Büyük Kafkas dağ silsilesi bu bölgeyi hem coğrafi hem de politik olarak iki kısma ayırmaktadır: Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'ı kapsayan Güney Kafkasya ve Kuzey Kafkasya.Bilindiği üzere Kafkasya'nın üç kıtayı transit ticaret yolları ile birbirine bağlayan bir konuma sahip olması, onu jeopolitik ve jeostratejik açıdan dünyanın en ilgi çekici bölgelerinden biri haline getirmiştir.
Farklı tarihi dönemlerde Kafkasya isminin kökeni hakkında birçok hipotez ortaya atılmıştır.Antik yazılı metinlerde "Kafkasya" ismi ilk kez Yunan düşünürü Aeschylus tarafından anılmış ve bu isim çeşitli değişikliklerle günümüze kadar gelmiştir.Bu yazıda Kafkasya'nın kökeni ve bu ismin ortaya çıkışı hakkında bilgiler yer almaktadır.Buna göre birçok antik kaynak, farklı halklara ait mitler, ortaçağ kaynakları ve 19. yüzyıl seyyahlarının, yazarlarının, filologlarının ve tarihçilerinin farklı ve benzer yaklaşımları sınıflandırılarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, “Kaf”, “Kazlık dağları”, Kavkas, “Kabk dağı”

Kaynakça

• Ançabadze, Georgi. Vaynahi. Sulakauri, Tiflis, 2001.
• Avtorhanov, Abdurrahman. “Kavkaz- tron bogov”, Jurnal Kavkaz, № 1, Baku, 1997.
• Ayan, Ergin. “Kafkasya: Bir Etno-Kültürel Tarih Çözümlemesi”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1 (2), Ordu, Aralık 2010.
• Ayyıldız, Fatih. Sosyo-Kültürel Açıdan Kafkasya. Crab Publishing, 2021.
• Bakıhanov, Abbasgulu-ağa. Gülistani-İrem, Azerbaycan SSC İA, Baku, 1951.
• Balbi, Adrian. “O yazıkah stranı Kavkazskoy”, – V кn.: Kavkaz Vıpusk VIII. Plemena, nravı, yazık, Nalçik, 2011.
• Bayramukov, Umar. Etimologiya nekotorıh toponimov i etnonimov narodov Karaçaevo-Çerkesii. Karaçaevsk, 2000.
• Baysun, Cavit. Cevdet Paşa Tezakir 1-12, TTK, Ankara, 1991.
• Berje, Adolf. Kratkiy obzor gorskih plemen na Kavkaze, Tipografiya Kantselyarii namestnika kavkazskogo, Tiflis, 1858.
• Çelahsayev, Ruslan. “K voprosu o toponime Kavkaz”, Vestnik Vladikavkazskogo Nauçnogo Tsentra. 15. 3 Vladikavkaz, 2015.
• Çelahsayev, Ruslan. “O nazvanii Kavkaz”, Daryal (Literaturno-chudojestvennıy jurnal), №5, 2018. https://www.darial-online.ru/material/2018_5-chelahsaev
• Duma, Aleksandr. Kavkaz. Çev. M. Buyanova, Merani, Tiflis, 1988.
• Halidov, Aysa. Yazıki i narodı Kavkaza: Voprosı istorii i tipologii, sotsio-etno-i ekolingvistiki. ALEF, Mahaçkala, 2019.
• Herodot. Tarih, çev. Müntekim Ökmen, Türkiye İş bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019.
• Janaydarov, Oljas. Mifı Drevnevo Kazahstana, Aruna, Almatı, 2006.
• Karatay, Osman. “Kafkas Kelimesinin Köken ve Anlamı Hakkında”, Prof.Dr. İlker Alp’e Armağan Kitabı. Yay. Güner Y.-Vatansever. E– H. Şallı, Çanakkale, 2021.
• Klaproth, J. Henrich. Opisaniye poyezdok po Kavkazu i Gruzii v 1807 i 1808 goda po prikazaniyu Russkogo Pravitelstva Juliusom von Klaprothom, pridvornım sovetnikom Yevo Veliçestva imperatora Rosii, çlenom Akademii Sankt-Peterburga i t.d., El-Fa, Nalçik, 2008.
• Horenski, Moisey. İstoriya Armenii. Moskva, 1858.
• Latışev, Vasili. “İzvestiya drevnih pisateley o Skifii i Kavkaze”, Vestnik Drevney İstorii, № 2, RAN, Moskva, 1949.
• Otkupşçikov, Yu.V. Oçerki po etimologii, Çast III. İzd-vo Sankt-Peterburgskogo universiteta, Sankt-Peterburg, 2001.
• Puşkin, Aleksandr. Erzurum Yolculuğu. Çev. Eyüp Karakuş, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul, 2021.
• Sosnina, Katerina. Yan Pototski i ego “Puteşestviye v astarhanskiye i kavkazskiye stepi”. Spetspeçat, Pyatigorsk, 2003.
• Strabon. Coğrafya. Çev. Betül Kalender, Ankara: Gece Kitaplığı, 2023.
• Uslar, Pyotr. Drevneyşaya skazaniya o Kavkaze, Tipografiya Molinova, Tiflis, 1881.