Güney Kafkasya’ya Dair Kaynaklarda Roma-Albanya İlişkileri [Rome-Albanian Relations in Sources About The South Caucasia]

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 15, 43 - 60, 31.05.2024

Gunay Aliyeva

https://doi.org/10.21488/jocas.1447117

Öz

From the 3rd millennium BC to the present day, the Caucasus has been a region where the peoples of the Ancient East, Asia Minor, the peoples of the Eastern Mediterranean, Mesopotamia and the peoples of South-Western Europe have had close cultural relations, acting as a bridge between East and West. Especially since ancient times, the South Caucasus is a region with a rich history, where colourful cultures and various peoples have left deep traces. The favourable geographical position of the Caucasus has caused the region to be attacked by various tribes and peoples since ancient times, and active political processes have had a serious impact on the historical and ethnic structure of the region. As one of the great states of the ancient world, Rome was always interested in the far eastern regions of Albania and neighbouring Iberia, and these countries began to occupy an important place in the military plans of the Romans in the 1st century BC.
In this respect, ancient sources are considered as important written sources reflecting the history of the Caucasian peoples. These sources, especially Greek sources, systematically record information about the peoples of the Caucasus from the 6th century BC. As for political processes, we can use the works of Roman historians as a rich source on the relations of the two Caucasian states (Albania and Atropatena) with Rome as a result of Alexander the Great's advance to the East in the 4th century BC and the dissolution of his empire.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Byzantium, Dagestan, İberia, İran, Pers, Caspian sea

Римско-албанские отношения в источниках по Южному Кавказу

Öz

С III тысячелетия до нашей эры и по сей день Кавказ является регионом, где народы Древнего Востока, Малой Азии, Восточного Средиземноморья, Месопотамии и Юго-Западной Европы поддерживают тесные культурные связи, выступая в качестве моста между Востоком и Западом. Особенно с древних времен Южный Кавказ - регион с богатой историей, где яркие культуры и различные народы оставили глубокий след. Выгодное географическое положение Кавказа привело к тому, что регион с древних времен подвергался нападениям различных племен и народов, а активные политические процессы оказали серьезное влияние на историческую и этническую структуру региона. Рим, как одно из великих государств древнего мира, всегда интересовался дальневосточными регионами Албании и соседней Иберии, и эти страны стали занимать важное место в военных планах римлян уже в I веке до нашей эры.
В связи с этим античные источники считаются важными письменными источниками, отражающими историю кавказских народов. Эти источники, особенно греческие, систематически фиксируют информацию о народах Кавказа, начиная с VI века до нашей эры. Что касается политических процессов, то мы можем использовать труды римских историков как богатый источник о взаимоотношениях двух кавказских государств (Албании и Атропатены) с Римом в результате продвижения Александра Македонского на Восток в IV веке до н.э. и распада его империи.

Anahtar Kelimeler

Азербайджан, Дагестан, Иберия, Византия, Персы, Иран, Каспийское море

Güney Kafkasya’ya Dair Kaynaklarda Roma-Albanya İlişkileri [Rome-Albanian Relations in Sources About The South Caucasia]

Öz

Kafkasya, M.Ö. 3. binyıldan günümüze kadar, Antik Doğu halkları, Küçük Asya halkları, Doğu Akdeniz halkları arasında, Mezopotamya ve Güney-Batı Avrupa halklarının yakın kültürel ilişkiler yaşadığı, Doğu ile Batı arasında köprü görevi gören bir bölge olmuştur. Özellikle çok eski çağlardan bu yana Güney Kafkasya, renkli kültürlerin ve çeşitli halkların derin izler bıraktığı, zengin bir tarihe sahip bir bölgedir. Kafkasya'nın elverişli coğrafi konumu, bu bölgelerin eski çağlardan beri çeşitli kavim ve halkların saldırılarına uğramasına neden olmuş, aktif siyasi süreçler bölgenin tarihi ve etnik yapısı üzerinde ciddi etkiler yaratmıştır. Antik dünyanın büyük devletlerinden biri olan Roma'nın uzak doğu bölgeleri sayılan Albanya ve komşusu İberya her zaman ilgi odağı olmuş ve bu ülkeler M.Ö. 1. yüzyılda Romalıların askeri planlarında önemli bir yer tutmaya başlamıştır.
Bu bakımdan antik kaynaklar Kafkas halklarının tarihini yansıtan önemli yazılı kaynaklar olarak değerlendirilmektedir. Bu kaynaklar, özellikle Yunanca kaynaklar, M.Ö 6. yüzyıldan itibaren Kafkasya halkları hakkındaki bilgileri sistemli bir şekilde kayıt altına alır. Siyasi süreçlere gelince, Büyük İskender'in M.Ö 4. yüzyılda Doğu'ya ilerlemesi ve imparatorluğunun dağılması sonucunda, Kafkasya'daki iki devletin (Albanya ve Atropatena) Roma ile ilişkileri konusunda Romalı tarihçilerin eserlerinden zengin bir kaynak olarak yararlanabiliriz.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Bizans, Dağıstan, Hazar Denizi, İberya, İran, Pers

Kaynakça

• Aliyev, Kemal. Kavkazskaya Albaniya I v. do n.e.–I v.n.e, Elm, Baku, 1974.
• Aliyev, Kemal. Antiçnıe istoçniki po istorii Azerbaydjana, Elm, Baku, 1984.
• Bais, M. ve Dum-Tragut, J. Caucasian Albania, University of Salzburg, Austria, 2003.
• Batlamyus , Klaudyos. The Geography (çev. Stevenson E.L.), Public Library, New York, 1991.
• Dio, Cassius. Roman History, Volume IX: Books 71-80. (Çev. Earnest Cary, Herbert B. Foster), Harvard University Press, Cambridge, MA, 1927.
• Kalankaturklu, Musa. Albaniya Tarihi, (çev. Ziya Bünyadov), Avrasiya Press, Baku, 2006.
• Qasanov, Mirza. K voprosu o vzaimootnoşeniyah qosudarstv i obşestv Kavkaza (I tıs. do. n.e. – naçalo I tıs. n.e.), Nauçnaya mısl Kavkaza, Moskova, 2006.
• Latışev, Vasili. İzvestiya drevnih pisateley qreçeskih i latinskih o Skifii i Kavkaze, T.1-2, Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk, Sankt-Peterburg, 1983.
• Livius, Titus. Roma Tarihi. Ab Urbe Condita - Şehrin Kuruluşundan İtibaren, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002.
• Melikişvili, George. K istorii drevney Gruzii, izd. AN Gruz. SSR, Tbilisi, 1959.
• Mxitar, Qoş. Alban Salnamesi, Avrasiya Press, Baku, 2006. Perevalov, Sergey. M. Rim i Kavkaz v drevnosti: vraqi ili partnerı? Moskova: Vestnik. 2010. X/1
• Pliniy, Starşiy. Еstestvennaya istoriya, (çev. V.V. Latışeva),Vestnik Drevney İstorii, II. 271-356, Moskva, 1949.
• Plutarx. Sravnitelnıe jizneopisaniya, T. 2, (per. Y. M.Borovskoqo), Pravda, Moskva, 1990.
• Preud’Homme, Nicolas. Ancient Iberia and the Gatekeepers of the Caucasus, İberia Colchis, XVI: 155-171, Tiblisi, 2021.
• Satsayev, Elivaen. Yujniy Kavkaz: etniçeski sostav naseleniya, Vestnik, X/4, Moskva, 2010.
• Smışlyayev, Aleksandr. Latinskaya nadpis iz azerbaidjana: problem i isteriya interpretaçii, Vestnik Drevney İstorii, VII/3: 581-610, Moskva, 2018.
• Strabon. Geografiya v 17 kniqah, (per.: Q.A. Stratanovskogo), Tipogarfiya İmperatorskoy Akademii Nauk, Sankt-Peterburg, 1964.
• Tacitus, Cornelius. Malıye proizvedeniya, 1. Cilt (çev. A.S. Boboviç, Y.M. Borovski, M.E. Sergeyenko), Tipogarfiya İmperatorskoy Akademii Nauk, Leningrad, 1970.
• Trever, Kamilla. Oçerki po istorii i kulture Kavkazskoy Albanii (IV v. do n.e.-VII v. n.e.), izd. AN SSSR, Moskva, 1959.
• Yampoliski, Zelik. Drevnyaya Albaniya III-I vv. do.n.e, izd-vo AH Azerbaycan SSR, Baku, 1962.
• Yanovski, Alexander. O drevney Kavkazskoy Albanii, LII/4. 97-136, 161-203, Moskva, 1846.