Türkiye'deki İllerin Çevresel Etkinliğinin Ölçülmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 12, 47 - 57, 07.07.2021

Halil Tunca

Öz

Çevresel koşulların korunması ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi sürdürülebilir ekonomik büyümenin temel unsurunu oluşturmaktadır. Bunun yanında bireysel ya da toplumsal refah düzeyini bir başka deyişle yaşam kalitesini belirleyen en temel faktörlerin başında da çevresel koşullardaki kalite gelmektedir. Özellikle ekonomik gelişme ile birlikte çevresel koşullardaki niteliklerin iyileştirilmesi talep edilen temel refah kriterlerin başında gelmektedir. Bu nedenle ulusal ya da bölgesel düzeyde geliştirilen çevre politikaları önemini giderek arttırmakta ve ulusal ya da uluslararası ekonomik aktörler tarafından dikkatle takip edilmektedir. Ampirik çalışmalarda ise çevresel sürdürülebilirlik çevresel etkinlik düzeylerinin hesaplanması ile ölçülmektedir. Bu çalışmada Türkiye’deki illerin çevresel etkinlik düzeyleri Veri Zarflama Analizi yardımı ile 2018 yılı için hesaplanmıştır. Veri zarflama analizi farklı ekonomik karar birimleri arasında karşılaştırma yapmaya imkân veren indeks sayısının elde edilmesinde kullanılan son derece popüler bir yaklaşım olmasına rağmen hesaplanan etkinlik skorlarının istatistiksel anlamlılıklarının test edilememesinden dolayı da eleştirilmektedir. Bu eleştiriden kurtulmak amacıyla çalışmada illerin çevresel etkinlik düzeyleri Bootstrap Veri Zarflama analizi yardımıyla hesaplanmıştır. Çalışmada çevresel baskı değişkeni olarak partikül madde (PM10), Kükürt Dioksit (SO2), katı atık ve atık su miktarı kullanılmıştır. Bu değişkenlerden ilk ikisi hava kirliliği göstergesi olarak son ikisi ise su ve toprak kirliliği göstergesi olarak kullanılmıştır. GSYİH, nüfus yoğunluğu ve taşıt sayısı değişkenleri ise çevre koşulları üzerinde baskı yaratacağı düşünülen sosyal ve ekonomik değişkenler olarak modele dâhil edilmiştir. Elde edilen bulgular ekonomik gelişmişlik düzeyi ile çevresel etkinlik arasında sıkı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bir başka deyişle Türkiye’nin göreceli gelişmiş bölgeleri daha düşük çevresel etkinlik düzeylerine sahiptir.

Anahtar Kelimeler

çevresel performans, etkinlik, Türkiye, İİBS-3, Bootstrap Veri Zarflama Analizi

Kaynakça

• Arı, E.S., Özköse, H. ve Gencer, C. (2016). “Ranking Turkish Cities and Regions for Air Quality Using a Multi-Criteria Decision-Making Method”, Pol. J. Environ. Stud., 25(5), 1823-1830
• Cooper, W.W., Seiford, L.M. ve Tone, K. (2007). “Data Envelopment Analysis-A Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software”, Springer, NY USA, ISBN-10:0-387-45281-8
• Çakın, E. ve Ayçin, E. (2019). “Ülkelerin Çevresel Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Bulanık Mantık Tabanlı Bir Yaklaşım ile Bütünleşik Olarak Değerlendirilmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(3), 631-656.
• Daraio C. ve Simar L. (2007). Advanced Robust and NonparametricMethods in Efficiency Analysis-Methodology and Applications, Springer, NY USA, ISBN-10: 0-387-35155-8
• Ervural, B.C., Ervural, B. ve Zaim, S. (2016). “Energy efficiency evaluation of provinces in Turkey using data envelopment analysis”, 12th International Strategic Management Conference, 21-23 July, Podgorica, Montenegro.
• Halkos, G.E. ve Tzeremes, N.G. (2011). “Does the Kyoto Protocol Agreement matters? An environmental efficiency analysis”, MPRA Paper No: 30652
• Köne, A.Ç. (2014). “Veri Zarflama Analizi ile Türkiye’nin Bölgesel Eko-Etkinliğinin Araştırılması”, TİSK Akademi, 9(16), 138-156.
• Köne, A.Ç. ve Büke, T. (2012). “A comparison of Turkish provinces’ performance of urban air pollution”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 16, 1300-1310.
• Li, M. ve Wang Q. (2014). “International environmental efficiency differences and their determinants”, Energy, 78, 411-420.
• Moutinho, V., Madaleno, M. ve Robaina, M. (2017). “The economic and environmental efficiency assessment in EU cross-country: Evidence from DEA and quantile regression approach”, Ecological Indicators, 78, 85-97.
• Simar, L. ve Wilson, P.W. (1998). “Sensitivity Analysis of Efficiency Score: How to Bootstrap in Nonparametric Frontier Models”, Management Science, 44(1), 49-61.
• Simar, L. ve Wilson, P.W. (2000). “Statistical Inference in Nonparametric Frontier Models: The State of the Art”, Jurnal of Productivity Analysis, 13, 49-78.
• Simar, L. ve Wilson, P.W. (2002). “Non-parametric Test of Return to Scale”, European Journal of Operational Research, 139, 115-132.
• Sözen, A., Karık, F. ve Çiftçi, E. (2016). “Türkiye’nin Çevresel Performansının OECD ve BRICS Ülkeleri ile Karşılaştırılması”, 3rd International Symposium on Environment and Morality, 4-6 November, Alanya, Turkey
• Şimşek, N. (2011). “Türkiye’nin Çevresel Enerji Etkinliği ve Toplam Faktör Verimliliği: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Ege Akademik Bakış, 11(3), 379-396.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://www.havaizleme.gov.tr/, erişim tarihi: 10-10-2019
• Taşdoğan, C., Mollavelioğlu, M.Ş. ve Mıhcı, H. (2014). “Türkiye’nin Kentsel Çevresel Sürdürülebilirliğinin Kategorik Veri Zarflama Analiziyle Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69(1), 141-164.
• TÜİK (2020), Türkiye İstatistik Kurumu, Bölgesel İstatistikler Veri tabanı, https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/# , erişim tarihi: 03-03-2020
• Üstün, A.K. (2015). “Evaluating Environmental Efficiency of Turkish Cities by Data Envelopment Analysis”, Global NEST Journal, 17(2), 281-290.