On dokuzuncu Yüzyıl Başı Anadolu’da Sayısal Okur-Yazarlık Düzeyleri: Ekonometrik Bir Analiz

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 349 - 359, 30.06.2023

Kazim Baycar , Yasemin Asu Çırpıcı , Selin Erdoğan

Öz

Beşeri sermayenin bir vekil göstergesi olarak sayısal okur-yazarlık düzeyi, iktisat tarihçiliğinin son dönemlerde öne çıkan konularından biridir. Bu makale 1830’lu yıllarda tutulan nüfus tahrirlerinden hareketle erken on-dokuzuncu yüzyıl Osmanlı toplumundaki sayısal okur-yazarlık düzeyini tahminlemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca bu çalışma Osmanlı nüfus tahrirlerinden çıkarılan/derlenen verilere dayanarak bireylerin sayısal okuryazarlık düzeyini belirleyen olası faktörleri ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Çalışma çarpıcı sonuçları da beraberinde getirmiştir. İlk olarak Osmanlı’daki Hristiyan cemaatinin okur yazarlık düzeyi Müslümanlardan daha yüksekken; Yahudilerin okuryazarlık düzeylerinin Müslümanların seviyesinin bir miktar altında olduğu tespit edilmiştir. İkinci olarak lojistik regresyon analizi çiftçilikle uğraşan toplum kesiminin ticaret ve/veya zanaatla uğraşanlara kıyasla okur-yazar olma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Sayısal Okur-yazarlık, Osmanlı İmparatorluğu, Kliometri, Yaş Yuvarlama

Destekleyen Kurum

Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon

Proje Numarası

SBA_2021_4282

Teşekkür

Bu çalışma Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SBA_2021_4282 kodu ile desteklenmektedir.

The Level of Quantitative Literacy in the Early 19th Century Anatolia: An Econometric Analysis

Öz

The quantitative literacy level as a proxy indicator of human capital has become one of most important topics in economic history that came to the fore recently. This article attempts to estimate the level of quantitative literacy in the early nineteenth century Ottoman society relying on the population censuses that were held during the 1830s. In addition, relying on the extracted/compiled data from the Ottoman census, this study tries to find out the possible determinants of the quantitative literacy level of the Ottoman individuals. Striking outcomes came out in this study. First of all, the level of literacy in Christian community was higher than the Muslims, while the Jewish literacy was slightly beneath the Muslim’s level. Secondly, the logistic regression analysis showed that the people engaged in agriculture and/or farming were more likely to be literate compared to those who were engaged in trade or craftsmanship.

Anahtar Kelimeler

Quantitative Literacy, Ottoman Empire, Cliometrics, Age Heaping

Proje Numarası

SBA_2021_4282

Kaynakça

• A’Hearn, B, Baten, J., and Crayen, D., (2009) Quantifying quantitative literacy: age heaping and the history of human capital. Journal of Economic History, 69 , 783–808.
• Arıkan, R. (2019). 1840-1841 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Bilecik. İstanbul: Babıali Kültür Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (2000) Osmanlı devletinin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Tetkikler ve Makaleler. Cilt1, İstanbul: İstanbul Üniversitesi rektörlük Yayınları.
• Baten, J., Crayen, D., ve Voth, H. J..(2014). Numeracy and the impact of high food prices in industrializing Britain, 1780–1850. Review of Economics and Statistics, 96, 418–30.
• Bingöl, S. (2004). 1829 İstanbul Nüfus Sayımı ve Tophane Kasabası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Blum, M. ve Krauss, K.-P. (2018) Age heaping and numeracy: looking behind the curtain. The Economic History Review, 71, 464-479
• Bottocini, M. ve Eckstein, Z. (2005). Jewish Occupational Selection: Education, Restrictions or Minorities. The Journal of Economic History, 65, 4, 922-948.
• Çadırcı, M. (1980). 1830 Genel Sayımına Göre Ankara Şehir Merkezi Nüfusu Üzerine Bir Araştırma. Osmanlı Araştırmaları, I, 100-132.
• Çadırcı, M. (2000). 1830 Sayımında Ankara. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediye Yayınları.
• Demir. E. (2016). 3736 Numaralı Mardin Kazası Nüfus defterlerinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Batman Üniversitesi.
• Duncan-Jones, R. (1990). Structure and scale in the Roman economy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Güran, T. (2000). 19. Yüzyıl Temettuat Kayıtları. Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Halil İnalcık, Şevket Pamuk (ed.) Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• Güran, T. (2013). 19. Yüzyıl Osmanlı ekonomisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Karal, E. Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı, 1831. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Kırlı, C. ve Başaran, B. (2015) Some Observations on Istanbul’s Artisans During the Reign of Selim III (1789-1808). Bread from the Lion's Mouth: Artisans Struggling for a Livelihood in Ottoman Cities (ed.) Suraiya Faroqhi New York, Oxford: Berghahn, 259-277
• Koltuk, N. (2017). Nüfus Defterlerinde Çorlu. Tekirdağ: Çorlu Belediyesi Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (2010) Menteşe sancağı 1830. Ankara:TTK Yayınları.
• Mokyr, J. (1983) Why Ireland starved: a quantitative and analytical history of the Irish economy, 1800–1850. London: Allen& Unwin.
• O’Grada, C. (2006) Dublin Jewish demography a century ago, Economic & Social Review, 37, 2, 123-147.
• Şahin, H. H. (2012). Çorum Nüfus Defterleri. Çorum: Çorum Belediyesi Yayınları.
• Zengin, A. (2014). Karapınar Sultaniye Nüfus ve Temettuat Defterleri. Konya: Karapınar Ticaret Borsası.
• Ang, S. H., Leong, S. M., & Kotler, P. (2000). The Asian Apocalypse: Crisis Marketing for Consumers and Businesses. Long Range Planning, 33(1), 97-119. DOI:10.1016/S0024-6301(99)00100-4