Yaşlılarda, Kadınlarda ve Adölasanlarda Kişilik Algısı Değişimi ve Nedenleri

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 431 - 449, 26.05.2020

Sevda Uzun

Öz

Kişilik bir bireyi diğerlerinden farklı kılan kendine ait tüm
özellikleri temsil eder. Bu anlamda kişilik, yüzyıllardan beri insanların en
çok ilgi gösterdiği ve birçok bilim adamının üzerine çalışmalar yaptığı
konuların başında gelir. Kişiliğin oluşumunda kalıtımsal ve çevresel faktörler
oldukça etkili olmaktadır. Kişilik gelişirken sürekli olarak içten ve dıştan
gelen uyarıcıların etkisi altındadır; kalıtım, aile yaşamı, aile dışındaki
yaşam koşulları, toplumun beklentileri ve gerektirdikleri, öğrenilmiş
özellikler gibi çok faklı etmenler de kişilik gelişimi üzerinde rol
oynamaktadır. Kişilik alanında yapılan araştırmalar 20. yüzyılın ilk yıllarında
başlamış ve psikologlar tarafından birçok kişilik kuramları geliştirilmiştir. Kişilik
algısı; bireyselliğin doğrusal bir birleşimi, bireyin kendisi hakkında uygun
bulduğu ya da bulmadığı bir değerlendirme tutumu, kişinin kendine has özellik,
yetenek ve davranışları ile kendisini sevmesi, takdir etmesi ve onaylamasıdır. Yaşlı
bireyin kendisini diğer insanlar arasında değerli bir varlık olarak görmesi,
yaşlılığın getirdiği değişimleri kabul etmesi ve bu değişimlere uyum
sağlamasında kişilik algısı önemli bir belirleyicidir. Ergenlerdeki kişilik
algısı bireyin gelecekteki hayatının şekillenmesini sağlayan ve yaşantısına yön
veren bir unsurdur. Kişilik algısı adölesanlarda oldukça önemli olup bireyin öz
güveninin artmasını ve benlik saygısının yükselmesini sağlar. Etkili ve
sağlıklı bir birey yapısı oluşturmak, bireyin her yönüyle sağlıklı olmasına
bağlıdır. Kişilik algısı konusu üzerinde daha fazla çalışılarak, bu konunun
başka konular ile çeşitli çalışmalar yapılarak kişilik algısının gelişimini
etkileyen faktörler ve nedenleri belirlenmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, kadın, adölesan, kişilik algısı

Kaynakça

• Adasal, R. (1980). Kişilik ve Karakter Portreleri. (2. Basım). İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
• Alaphilippe, D. (2008). Self-esteem in theelderly. Journal of Psychology and Neuropsychiatry Vieil, 6(3), 167-176.
• Altuntuğ, N. (2009). Sürdürülebilir Müşteri Değerinin Psikolojik ve Sosyolojik Boyutu: Bireysel ve Toplumsal Karakter. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2), 1-17.
• Arslan, A. (2004). Medyanın Birey, Toplum ve Kültür Üzerine Etkileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-12.
• Ashcraft, D. (2009). Kişilik Vaka İncelemeleri. (1.Basım), A. Akman, (Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bahar, H. İ. (2009). Sosyoloji. (3. Baskı). Ankara: Usak Yayınları.
• Bayat, B. (2003). Bireylerin Benlik Algısı Sistemi ve Bu Sistemin Davranışları Üzerindeki Rolü, Kamu-İş, 7(2), 2-11.
• Baymur, F. (2014). Genel Psikoloji. (22. Baskı). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Blacovich, J. &Tomako, J. (1991). Measures of self-esteem. InJ.P. RobinsonP. R. Shaver ve L.S. Wrightsman (Eds), Measures of PersonalityandSocialPsychologicalAttitudes, San Diego C.A. Academic Press,1,1-15.
• Bracken, B. A. &Crain, R. M. (1994). Children'sandadolescents' interpersonalrelations: Do age, race, andgender define normalcy? Journal of Psychoeducational Assessment, 12(1), 14-32.http://dx.doi.org/10.1177/073428299401200102.
• Burger, Jerry M. (2006). Kişilik. (1. Basım), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyükkaragöz, S., Savaş, M., Yılamz, H., Muammer M. ve Önder P. (1998). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Konya: Mikro Yayınları.
• Caspi, A., ve Brent W. R. (2001). Personality Development Acrossthe Life Course: The Argumentfor Changeand Continuity. UK: Taylor& Francis Ltd,12(2), 49-66.
• Coon, D., ve Mitterer, J. O. (2008). Personality. IntroductiontoPsychology: Gateways to Mindand Behavior. Wadsworth: Cengage Learning: 388-425.
• Coopersmith, S. (1981). SEI- The Self Esteem Inventories. Palo Alto: Consulting Psychologists Press.
• Corey, G. (2005). Psikolojik Danışma, Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları. Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Corwyn, R.F. ve Bradley, R.H. (1999). Determinants of Paternal and Maternal Investment in Children. Infant Mental Health Journal 20 (3) 238-256.
• Costa, P.T, McCrae, R. R ve Dye, D. A. (1991). Facet Scalesfor Agreeableness and Conscientiousness: A Revision of the Neo Personality Inventory. Personality and Individual Differences 12(9): 887-898.
• Cüceloğlu, D. (2011). İnsan ve davranışı: psikolojinin temel kavramları (22. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çiftçi M.C. (2018). Spora Katılım Motivasyonlarının Kişilik Özellikleriyle İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• De La Ronde, C., ve Swann, WB, Jr. (1998). İş ortağı doğrulaması: Intimatlarımızın parçalanmış görüntülerini geri yükleme. Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi, 75 (2), 374-382. http://dx.doi.org/10.1037/0022-3514.75.2.374.
• Eren, E. (2011). Yönetim ve Organizasyon:(Çağdaş Ve Küresel Yaklaşımlar). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Erwin, P. (2000). Çocuklukta ve ergenlikte arkadaşlık. (Çev. Osman Akınhay). İstanbul: Alfa Kitabevi.
• Gill, D.L., Dowd, D.A., Williams, L., Beaudoin, C.M., & Martin, J. J. (1996). Competitive orientations and motives of adult sport and exercise participants. Journal of Sport Behavior, 19(4), 307-318.
• Gillespie, NA., Heath AC., Martin, NG. (2004). Perceived Social Support in A Large Community Sample: Age and Sex Differences. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 39(8), 625-636.
• Griffin-Shirley N. & Nes, S. L. (2005). Self- esteemandempaty in sightedandvisuallayimpairedpreadolescents. Journal of Visual Impairment&Blindless, 99 (5), 276–285.
• Guindon, M. H. (2002). Towardaccountability in theuse of theselfesteemconstruct. Journal of Counselingand Development, 80(2), 204-214.
• Güney, S. (2000). Davranış Bilimleri. (2.Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güney, S. (2008). Davranış Bilimleri. (4. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güney, S. (2011). Örgütsel davranış. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Horney, K. (2012). İçsel Çatışmalarımız. (1. Baskı). (Z, Koçak. Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Houston, J. P., Bee, H., ve Rimm, D. C. (2013). Personality Theory. Essentials of Psychology. Florida: Academic Press. 332 - 346.
• İçli, G. (2016). Sosyal Statü ve Rol Bağlamında Yaşlılık. (H, Ceylan. (Ed.), Yaşlılık Sosyolojisi, (41-55). Ankara, Nobel Yayıncılık.
• İnanç, B. ve Yerlikaya, E. (2011). Kişilik Kuramları, Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kaplan, L. S. (1995) Self-Esteem Is Not Our National Wonder Drug. School Counselor, 42 (5), 341–345.
• Karakaş, S. ve Arkar H. (2012). Depresyon ve kaygının yordayıcısı olarak mizaç ve karakter boyutları. Türk Psikoloji Dergisi, 27:21- 30.
• Köknel, Ö. (2005). Kaygıdan Mutluluğa Kişilik. (17. Baskı). Stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. 19.
• Kurt, İ. (2008). Yetişkin Psikolojisi. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Lindsay. P., Lansdale, C., Owen, T. (1987). MaternalEmployment in a Family Context: Effects on Infant Mother andI nfant-FatherAttachments. Child Development, 58(6), 1505-1512.
• Morgan, Clifford T. (1991). Psikolojiye Giriş. Çev. S. Karataş. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Psikoloji Bölümü Yayınları.
• Murray, S. L., & Holmes, J. G. (1994). Story-telling in closerelationships: Theconstruction of confidence. Personality and Social Psychology Bulletin, 20, 663-67.
• Nairne, J. S. (2009). Psychology. Wadsworth: Thomson.
• Özabacı, N. (2000). Öğrencilerin kişisel özellikleri okuldaki başarısını belirler mi? Yaşadıkça Eğitim, 65, 27–28.
• Özdemir, O, Özdemir, P, Kadak, M., Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (4), 566-589. DOI: 10.5455/cap.20120433
• Özen, Ş. Antar, S. ve Özkan, M. (2007). Çocukluk Çağı Travmalarının Umutsuzluk, Sigara ve Alkol Kullanımı Üzerine Etkisi: Üniversite Son Sınıf Öğrencilerini inceleyen Bir Çalışma. Düşünen Adam, 20(2), 79–87.
• Özer M, Karabulut Ö. (2003). Yaşlılarda Yaşam Doyumu, Türk Geriatri Dergisi, 6 (2), 72-74.
• Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2004). Örgütsel Davranış. Eskişehir: Anadolu Üni. Yayınları.
• Özkan, H.G. (2014). Bireyin Kişilik Özelliklerini Oluşturmasında Etkili Olan Faktörler, Univerus Türk ve Rus Genç Akademisyenler Birliği Yayınları Portalı.http://www.univerus.net/tr/bireyin-kisilik-ozellikleriniolusturmasinda-etkili-olan-faktorler/(10.06.2019).
• Pişkin, M. (1999). Özsaygıyı geliştirme eğitimi. (Ed: Y. Kuzgun) İlköğretimde Rehberlik. Ankara: Nobel Yayınları Dağıtım.
• Plotnik, R. (2009). Psikolojiye Giriş, (Çev. Tamer Geniş), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2012). Organizational behavior (14 b.). (İ. Erdem, Çev.) Ankara: Nobel yayınevi.
• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton: Princeton UniversityPress.
• Rosenfield, S. (1999). Splittingthedifference: gender, the self, andmentalhealth. İn C. S. Aneshensel, & J. C. Phelan (Eds.). Handbook of sociology and mental health (pp. 209-224). New York. KluwerAcademic.
• Rothmann, S. Coetzer, E. (2003),“The Bıg Fıve Personalıty Dımensıons And Job Performance”, SA Journal Of Industrial Psychology, 29 (1), 68-74.
• Sanford, L. T. &Donovan, M. E. (1999). Kadınlar ve Benlik Saygısı (1. Basım). Ankara: HYB yayıncılık.
• Sayıl, M., Uçanok, Z. & Güre, A. (2002), Erken ergenlik döneminde duygusal gereksinimler, aileyle çatışma alanları ve benlik kavramı: betimsel bir inceleme, Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9, 155-166.
• Sevil, H. T. (2005), Yaşlılığın Sosyal Anatomisi. Ankara: Sabev Yayınları.
• Shavelson, R. J., Hubner, J. J. andStanton, G. C. (1976) Self-Concept: Validation of Construct Interpretations. Review of Educational Research, 46, 407-441. https://doi.org/10.3102/00346543046003407.
• Slocum, J. ve Hellriegel, D. (2009). Organizational Behavior. South-Western: Cengage Learning.
• Somer, O., Korkmaz, M., ve Tatar, A. (2002). Beş Faktör Kişlilik Envanteri’nin Gelişltirilmesi-I: Ölçek ve Alt Ölçeklerin Oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21-36.
• Swann, W. B., De La Ronde, C, &Hixon, J. G. (1994). Authenticityandpositivestrivings in marriageandcourtship. Journal of Personality and Social Psychology, 66, 857-869.
• Şahin, N. H., Basım, H. N. ve Çetin, F. (2009). Kişiler Arası Çatışma Çözme yaklaşımlarında Kendilik Algısı ve Kontrol Odağı. Türk Psikiyatri Dergisi, 20 (2), 151–163. Tatlılıoğlu, K. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Beş Faktör Kişilik Kuramı’na Göre Kişilik Özellikleri Alt Boyutlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 939-971.
• Tezcan, M. (1987). Kültür ve Kişilik. Ankara: Bilim Yayınları.
• Tuna, M. (2017), Türkiye’de ve Dünyada Yaşlanma, Gerontoloji Disiplinlerarası İşbirliği Cilt 1 (İç.), (Edit.: İsmail Tufan, Mithat Durak), Nobel Yayınları, Ankara, ss. 5-11.
• Tuttle, D. W. ve Tuttle, N. R. ( 2004). Self-esteemandadjustingwithblindlees. (3rd ed.). Springfield IL: Charles C Thomas.
• Ünlü, S. (2001). Sosyal Psikoloji. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
• Wehrli, S. (2008), “Personality on Social Network Site: An Application of theFiveFactor Model, ETH Zurich Sociology Working Paper No. 7, September, 5.
• Weiten, W. (2007). Psychology: ThemesandVariations. USA: Cengage Learning.
• Woolfolk, A. (2001). Educational Psychology (8th ed.) NeedhamHeights, MA: Allyn&Bacon.
• Yıldızoğlu, H. (2013). Okul Yöneticilerinin Beş Faktör Kişilik Özellikleriyle Çatışma Yönetimi Stili Tercihleri Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2): 295-310.
• Yörükoğlu, A. (1986). Çocuk Ruh Sağlığı Çocuğun Kişilik Gelişimi, Yetiştirilmesi ve Ruhsal Sorunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yurtsever, H. (2009). Kişilik Özelliklerinin Stres Düzeyine Etkisi ve Stresle Başa Çıkma Yolları: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zel, U. (2001). Kişilik ve liderlik. (1. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.