Turizm Formları: Terimsel Adlandırma Üzerine Nitel Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 39 - 59, 06.06.2022

Akif Gökçe , Orhan Batman

Öz

Günce büyüyen turizm endüstrisi ile akademik bir topluluk ürünü olarak turizm teorisi çalışmalarının ortak bir söylem zemininde buluşamıyor olması, zayıf teori gelişimi olarak nitelendirilmektedir. Zayıf teori gelişimi ise turizm disiplini için özellikle bilimsel düzlemde terim ve anlam birliğini sağlamada sorun teşkil etmektedir. Turizm teorisindeki bu terim-anlam uyumsuzluğu ve zeminsizlik sorunsalı, bu araştırmanın ana çıkış noktası olmuştur. Özellikle yabancı terimlerden olan turizm formlarının Türkçeye aktarılması noktasında alan yazında var olan sorun, araştırmanın çıkış noktasını oluşturmuştur. Bu kapsamda uluslararası otoriteler tarafından tanımlanan ve İngilizce orijinalleri domestic, inbound, outbound, national, internal ve international tourism olan turizm formlarının Türkçe alan yazında kısmen var olduğu, var olan bu adlandırmaların ise otoritelerin tanımlarını yansıtmadığı bir kavramlaştırma sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda gerçekleştirilen ve nitel veri toplama yöntemlerinden olan yapılandırılmış çevrimiçi mülakat tekniği ile 41 katılımcıdan görüş talep edilmiş, elde edilen görüşler ve alan yazın taramasından sonra tipolojik olarak kavramlaştırılan turizm formlarına Türkçe karşılıklar önerilmiştir. Önerilen terimsel adlandırmalar için çevirme işlemi ile batılı yabancı terim karşılama yöntemi, diller arası (çeviri odaklı) terim oluşturma yöntemlerinden ödünç terim yerine oluşturum yöntemi ve bilim terimlerinin Türkçeleştirilmesinde kullanılan yöntemlerinden tamlamalar oluşturarak terim türetme yöntemleri harmanlanarak kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre domestic tourism için “iç turizm”; inbound tourism için “yurt içine yönelik turizm”; outbound tourism için “yurt dışına yönelik turizm”; internal tourism için “yurt içi turizmi”; national tourism için “ulusal turizm” ve international tourism için “uluslararası turizm” kavramları önerilmektedir. Bu kavramların önerilen karşılıklarıyla içerdiği anlamların daha iyi anlaşılabilmesi için şekilsel modellemeler, araştırmanın elde edilen çıktıları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Turizm formları, Terminoloji, Turizm teorisi

Tourism Forms: A Qualitative Study on Terminology

Öz

The fact that the growing tourism industry and tourism theory studies as a product of the academic community cannot meet on a common discourse base is considered as weak theory development. Furthermore, this weak theory development poses a problem for the tourism discipline, especially in providing the term and meaning unity at the scientific level. This term-meaning mismatch and groundlessness problem in tourism theory has been the main starting point of this research. The problem in the literature, especially in terms of transferring tourism forms to Turkish has constituted the starting point of the research. In this context, it is a conceptualization problem that the tourism forms defined by international authorities and whose English originals are domestic, inbound, outbound, national, internal and international tourism partially exist in the Turkish literature, and the existing denominations do not reflect the definitions of the authorities. In this context, with the structured online interview, which is one of the qualitative data collection techniques, 41 participants are asked for their opinions, and after data are gathered and the literature review, Turkish equivalents are suggested for the typologically conceptualized tourism forms. For the proposed nomenclature, translation process and western foreign term welcome method, interlingual (translation-oriented) term formation methods instead of borrowed terms, and term derivation methods by creating phrases from the methods are used in the Turkishization of scientific terms. According to the results, the Turkish equivalent for aforementioned tourism forms (domestic tourism, inbound tourism, outbound tourism, internal tourism, national tourism, and international tourism) are suggested. In order to better understand the meanings of these concepts, figure modeling is among the outputs of the research.

Anahtar Kelimeler

Tourism forms, Terminology, Tourism theory

Kaynakça

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Bailey, K. D. (2011). Typologies and Taxonomies in Social Sciences. In; Typologies and taxonomies: An introduction to classification techniques (pp. 1-16). Sage University paper series on quantitative applications in the social sciences, series no. 07-102) Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Başkan, Ö. (1974). Terimlerde özleşme sorunu. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı: Belleten, 173-184.
• Baydur, G. (2015). Terimleştirme. U. Al ve Z. Taşkın (Editörler), Prof. Dr. İrfan Çakın’a Armağan içinde (ss. 38-42). Ankara: Atalay Matbaacılık.
• Benckendorff, P. ve Zehrer, A. (2013). A network analysis of tourism research. Annals of Tourism Research, 43, 121-143.
• Benson, M. (1958). English Loanwords in Russian. Slavic and East European Journal. 3, 248-267
• Cabrê, M. T. (1999). Terminology: Theory, Methods and Applications. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Drame, A. (2015). The Social and Organizational Context of Terminology Work: Purpose, Environment and Stakeholders. In; H. J. Kockaert ve F. Steurs (Ed.). Handbook of Terminology (pp. 505-520). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Echtner, C. ve Jamal, T. (1997). The disciplinary dilemma of tourism studies. Annals of Tourism Research, 24(4), 868-883.
• Eker, S. (2013). Modernleşme sürecinde Türkiye’de terimbilim çalışmalarına genel bir bakış. Altaistics and Turkology, 1, 68-95.
• Erkuş, A. (2008). Bilimsel Araştırmaların “Nitel” Olup Olmayacağı Üzerine “Akıl Yürütme”. Prof. Dr. Fermani Maviş Anı Kitabı içinde (s. 479-484). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Franklin, A. ve Crang, M. (2001). The trouble with tourism and travel theory? Tourist Studies, 1(1), 5-22.
• Gibson, H. J. (1998). Sport tourism: a critical analysis of research. Sport Management Review, 1, 45-76.
• Goeldner, C. R. ve Ritchie, J. R. B. (2012). Tourism: Principles, Practices, Philosophies (12. Baskı.). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Gökçe, A. (2020). Turizm taksonomisi: Epistemolojik bir analiz. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya.
• Göktolga, O. (2004). Bilim terimlerinin Türkçeleştirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(8), ss.103-111.
• Gürlek, M. ve M. ŞEN. (2014). Türk Dili çalışmalarında terim sorunu: Bir durum çalışması. International Journal of Social Science, 29(3), 189-200.
• IMF (International Monetary Fund) (2009). Balance of Payments and International Investment Position Manual (6. bs.). IMF Multimedia Services Division, 6th ed. (pp. 371). Washington, D.C.: International Monetary Fund, 2009. Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/bop/2007/pdf/bpm6.pdf).
• Jafari, J. ve Ritchie, B. (1981). Toward a framework for tourism education. Problems and prospects, Annals of Tourism Research, 8(1), 13-34.
• Karaman, B. İ. (2009). Terim oluşturma yöntemleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı: Belleten. 57(2), 45-59.
• Kennedy-Eden, H. ve Gretzel, U. (2012). A taxonomy of mobile applications in tourism. e-Review of Tourism Research, 10(2), 47-50.
• Kozak, N., Akoğlan Kozak, M. ve Kozak, M. (2015). Genel Turizm, İlkeler-Kavramlar (Yenilenmiş 17. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Laws, E. ve Scott, N. (2015). Tourism research: Building from other disciplines. Tourism Recreation Research, 49(1), 48-58.
• Mazanec, J. A. (2009). Unraveling myths in tourism research. Tourism Recreation Research, 34(3), 319-323.
• McKrecher, B. (2016). Towards a taxonomy of tourism products. Tourism Management, 54(2016), 196-208.
• Öter, Z. ve Sarıbaş Ö. (2017). Turizmde temel kavramlar. İçinde A. Akbaba, Z. Öter, M. E. Güler, V. Altıntaş (Ed.), Turizm İşletmeciliği Endüstri ve Yönetsel Boyutlar (s. 1-16). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Öztokat, E. (1991). Dilbilim terimcesi üstüne. Metis Çeviri, 17(Güz), 58-62.
• Pritchard, A. (2012). Critical tourism research. İçinde I. Ateljevic, N. Morgan ve A. Pritchard (Ed.), The Critical Turn in Tourism Studies: Creating an Academy of Hope (s. 11-13). Oxon: Routledge.
• Rey, A. (1995). Essays on Terminology. J. C. Sager (çev.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (orijinal baskı tarihi 1975-1993)
• Sager, J. C. (1990). A Practical Course in Terminology Processing. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Schmitz, K. D. (2015). Terminology and Localization. İçinde H. J. Kockaert ve F. Steurs (Ed.). Handbook of Terminology (ss. 451-463). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Sevil, N. (1991). Terimsel yenilenme ve çeviribilim. Metis Çeviri Dergisi, 17, 27-31.
• Tribe, J. (2006). The truth about tourism. Annals of Tourism Research, 33(2), 360-381.
• United Nations (2010). International Recommendations for Tourism Statistics 2008. United Nations Publication Department of Economic and Social Affairs Statistics Division, Series M No. 83/Rev.1 (pp. 145) Sales No. E.08.XVII.2 New York: 2010 ISBN 978-92-1-161521-0 (Erişim adresi: https://unstats.un.org/unsd/publication/Seriesm/SeriesM_83rev1e.pdf#page=21).
• United Nations (2017). Principles and Recommendations for Population and Housing Censuses. Revision 3. United Nations Publication Department of Economic and Social Affairs Statistics Division, ST/ESA/STAT/SER.M/67/Rev.3 (pp. 316) Sales No. E.15.XVII.10 New York: 2017 ISBN 978-92-1-161597-5 (Erişim adresi: https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/Standards-and-Methods/files/Principles_and_Recommendations/Population-and-Housing-Censuses/Series_M67rev3-E.pdf).
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yurtseven, H. R., Erkul, H. ve Kekeç Morkoç, D. (2013). Örneklerle Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yücelli Ataş, H. T. (2018). Çeviribilim Akademisyenlerinin Üst Alan, Alt Alan, Eylem Ve Meslek Adlarını Kullanma Eğilimleri Üzerine Bir Terminoloji İncelemesi. Basılmamış Yükseklisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Zülfikar, H. (2011). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.