TÜRKİYE İMALAT SANAYİİNDEKİ ALT SEKTÖRLERİN FİNANSAL RİSK DERECELENDİRMESİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2023

Mehmet Fatih Bayramoğlu , Gültekin Topaloğlu

https://doi.org/10.24013/jomelips.1259548

Öz

Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinin en önemli sektörü olan imalat sanayii altında bulunan alt sektörlerin finansal risk düzeylerinin Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla CRITIC Temelli PROMETHEE II Yöntemi geliştirilmiştir. Geliştirilen model, imalat sanayiin 9 alt sektörüne uygulanmıştır. Literatür incelemesine göre, veri seti olarak 12 adet mali oran belirlenmiş ve Veri Analiz Platformu (VAP) veri tabanından alınmıştır. Bu veri tabanından, mali oranların 2016-2020 yıllarına ait 5 yıllık sektör ortalama verisi elde edilmiştir. Çalışma sonucunda, “Diğer İmalat” sektörünün en düşük finansal riske, “Ana Metal Sanayi”nin ise en yüksek finansal riske sahip olduğu görülmüştür. Alt sektörlerle ilgili önemli finansal risklerin kısa vadeli borçların yönetiminden, işletme varlıklarının yönetiminden veya karlılıktan kaynaklanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Alt sektörlerin risk düzeyleri arasında önemli farklılıkların olduğu, bu nedenle finansal risklerin alt sektörler bazında ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Finansal Risk, İmalat Sanayii, ÇKKV, CRITIC Ağırlıklandırma Yöntemi, PROMETHEE II Yöntemi

Kaynakça

• Adalı, E. A. ve Işık, A. T. (2017). CRITIC and MAUT methods for the contract manufacturer selection problem. European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), 88-96.
• Akkaya, G. C. ve Demireli, E. (2010). Finansal kararların verilmesinde PROMETHEE sıralama yöntemi. Ege Akademik Bakış, 10(3), 845-854.
• Altman, E. I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), 589-609.
• Amorim, A. L. G. C., Lima, I. S. ve Murcia, F. D. R. (2012). Analysis of the relationship between accounting information and systematic risk in the Brazilian market. Revista Contabilidade & Finanças, 23, 199-211.
• Athawale, V. M., Chatterjee, P. ve Chakraborty, S. (2012). Decision making for facility location selection using PROMETHEE II method. International Journal of Industrial and Systems Engineering 1, 11(1-2), 59-64.
• Baydaş, M. ve Elma, O. E. (2021). Finansal performans ölçümünde ÇKKV ve ağırlıklandırma yöntemlerinin karşılaştırılması için objektif bir kriter önerisi: Borsa İstanbul'da bir uygulama. Karar Verme: Yönetim ve Mühendislik Uygulamaları, 4 (2), 257-279.
• Beaver, W., Kettler, P. ve Scholes, M. (1970). The association between market determined and accounting determined risk measures. The Accounting Review, 45(4), 654-682.
• Brans, J. P. ve Vincke, P. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method: (The PROMETHEE Method for Multiple Criteria Decision-Making). Management Science, 31(6), 647-656.
• Bulğurcu, B. (2019). Çok nitelikli fayda teorisi ile CRITIC yöntem entegrasyonu: Akıllı teknoloji tercih örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 1930-1957.
• Demirci, S.N. (2017). İmalat Sanayi Sektöründe Üretim ve Banka Kredileri İlişkisi: Türkiye için Eş bütünleşme ve Nedensellik Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Makalesi 19(1),35-61.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Emhan, A. (2009). Risk yönetim süreci ve risk yönetmekte kullanılan teknikler. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 209-220.
• Faez, A. ve Eslam, B. (2013). The effect of financial ratios on systematic risk index. Management Science Letters, 3(11), 2775-2780.
• Hosseinpour, A. ve Saeidi, P. (2016). The relationship between financial ratios and systematic risk in cement industry in Tehran stock exchange. Research Journal of Management Reviews, 2(2), 80-84.
• Kaplan, S. ve Garrick, B. J. (1981). On the quantitative definition of risk. Risk Analysis, 1(1), 11-27. Kaygın, C. Y. ve Güngör, B. (2019). Finansal Oranlar ile Risk (Beta) Arasındaki İlişki: BİST Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1883-1896.
• Kazan, H. ve Özdemir, O. (2014). TOPSIS ve CRITIC yöntemleri ile büyük ölçekli holdinglerin finansal performans değerlendirmesi. Uluslararası Yönetim ve Sürdürülebilirlik Dergisi, 3(4), 203-224. Keskin, D. A. (2010). İşletmelerin sürekliliğini sağlamada kritik öneme sahip risk yönetimi ve risk odaklı denetim yaklaşımı. Denetişim, (4), 38-46.
• Korkmaz, K. ve Öztel A. (2020), BIST ana metal sanayi endeksinde faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının Entropi tabanlı PROMETHEE yöntemiyle ölçülmesi: 2014-2018 dönemi. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(2), 57-85.
• Apan M. ve Öztel, A. (2020). Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının CRITIC-PROMETHEE bütünleşik karar verme yöntemi ile finansal performans değerlendirmesi: Borsa İstanbul'da bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , (63), 54-73.
• Özkan, T. ve Ağ, A. (2021). Corporate sustainability performance assessment: CRITIC-ARAS integrated model. OPUS International Journal of Society Researches, 18(42), 5208-5229.
• Polat, H. (2011). Türkiye Ekonomisinde İmalat Sanayi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi1.2, 24-39.
• Rowe, T., ve Kim, J. (2010). Analyzing the relationship between systematic risk and financial variables in the casino industry. UNLV Gaming Research & Review Journal, 14(2), 47-57.
• Şenkayas, H. ve Hekimoğlu, H. (2013). Çok kriterli tedarikçi seçimi problemine PROMETHEE yöntemi uygulaması. Verimlilik Dergisi, (2), 63-80.
• Tanrıöven, C. ve Aksoy, E. E. (2011). Sistematik riskin belirleyicileri: İMKB’de sektörel karşılaştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (51), 119-138.
• TÜİK (2022). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2021-45834, Erişim Tarihi: 20.11.2022.
• TÜİK (2023a). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Girisim-Ozelliklerine-Gore-Dis-Ticaret-Istatistikleri-2020-37408, Erişim Tarihi: 02.03.2023.
• TÜİK (2023b). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Girisim-Ozelliklerine-Gore-Dis-Ticaret-Istatistikleri-2021-45583, Erişim Tarihi: 02.03.2023
• TÜİK (2023c). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-ve-Hizmet-Istatistikleri-2020-37190, Erişim Tarihi:02.03.2023.
• TÜİK (2023d). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-ve-Hizmet-Istatistikleri-2021-45836, Erişim Tarihi: 02.03.2023.
• VAP (2022). https://www.vap.org.tr/donemsel-finansal-oranlar, Erişim Tarihi: 20.11.2022.
• VAP (2022). https://www.vap.org.tr/2016-2021-ortalama-finansal-oranlar, Erişim Tarihi: 20.11.2022.
• Tüminçin, K., Öztel, A. ve Korkmaz, K. (2022). Entropi tabanlı PROMETHEE yöntemi ile Covid-19 pandemisinin finansal performans üzerindeki etkisinin araştırılması: Bilişim sektörü örneği. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 7(2), 49-92.
• Yanartaş, M. (2010). Firmaların finansal riskliliğinin belirlenmesine yönelik bir model önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kadir Has Üniversitesi, İstanbul.
• Yücel, A. T., Mandacı, P. E. ve Kurt, G. (2007). İşletmelerin finansal risk yönetimi ve türev ürün kullanımı: İMKB 100 endeksinde yer alan işletmelerde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (36), 1-9.
• Uyar, U. ve Çağlak, E. (2019). Çimento sektörü açısından sistematik risk–finansal oran ilişkisi: Ana çimento üreticisi ülkeler karşılaştırması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 231-248.