Türk Kamu Yönetiminde planlama ve plan-bütçe ilişkisi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 53 - 69, 28.12.2020

Mahmut Güler , Bilge Hakan Agun

Öz

Modern anlamda planlama 1917 Sovyetler Birliği deneyiminden sonra 1945’li yıllardan sonra Batılı ülkelerde de uygulanan yönetsel bir araç olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Türkiye’de de planlama çalışmaları başlamış ve Batı’dan farklı olarak Türkiye’de planlama sadece ekonomik faktörlerle değil sosyal yönleriyle ele alınmıştır. 1960 yılında kurulan Devlet Planlama Teşkilatı ile planlama kurumsal planlı kalkınma bu bağlamda yapılan beş yıllık kalkınma planları merkezi düzeyde hazırlanarak kamu kurumları için bağlayıcı özel sektör için yol gösterici olmuştur. 1980’den sonra devletin değişen yapısı planlama anlayışını da değiştirmiş ve planlar kurumsal düzeyde ele alınmıştır. Bununla birlikte beş yıllık planlar yapılmaya devam edilirken buna koşut olarak alt ölçekli planlar da oluşturulmuştur. Planlama hiyerarşisi içinde kurumsal düzeye kadar inen planların en önemli özelliği bütçe ile olan ilişkileri olmuştur. Yeni liberal devletin gereği olarak kamu kurumlarının planlarını bütçe ile birlikte ele alıp ona göre harcamalar oluşturulmasını öngörmüştür. Nitekim kurumsal düzeyde hazırlanan stratejik plan, kurumsal performansa birlikte ele alınmış bu bakımdan stratejik plan, performans programı ve faaliyetlerin tamamının bütçe ile ilişkilendirilmiş olması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe, Kamu Yönetimi, Performans, Planlama, Stratejik Plan

Planning and plan-budget relationship in Turkish Public Administration

Öz

In the modern sense of the term, planning started with the experience of the Soviet Union in 1917 and became an administrative tool applied in Western countries after 1945. As for Turkey, planning activities have existed since the early years of the Republic and unlike the practice in the West, have been approached not only from an economic perspective but also from a social perspective. With the State Planning Organization established in 1960, planning, institutional planned development, and five-year development plans made in this context were prepared at the central level and became binding for public institutions and a guideline for the private sector. The changing structure of the state after 1980 caused also a change in the way planning was approached and plans were started to be handled at an institutional level. Moreover, while the five-year plans were continued, sub-scale plans were also prepared in parallel with this. The most important feature of the plans that descended to the institutional level within the planning hierarchy has been their relationship with the budget. As a requirement of the new liberal state, it was envisaged that public institutions should consider their plans together with the budget and create expenditures accordingly. he strategic plan prepared at the institutional level has been handled together with the institutional performance, and in this respect, it has become necessary that both the strategic plan, performance program, and all the related activities should be associated with the budget.

Anahtar Kelimeler

Budget, Performance, Planning, Public Administration, Strategic Plan

Kaynakça

• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003). Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 24/12/2003 Sayı: 25326. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5018.pdf (Erişim Tarihi: 01.11.2020)
• Aksoy, Ş. (2003). Yeni sağ ve devletin değişimi. B. Aykaç, Ş. Durgun, H. Yayman (Eds.), Türkiye’de Kamu Yönetimi (ss. 595-606) içinde, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Badem, A. C., Kılınç, Y., & Kavas, T. (2013). Türkiye'de uygulanan performans esaslı bütçeleme süreci: Kocaeli Üniversitesi örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (26), 77-104.
• Barclay, D.J., van Schalkwyk, A., & Pauw, J.C. (2011). The relationship between strategic planning and budgeting within the mining qualifications authority in South Africa. Administratio Publica 19(4), 43-62.
• Bayraktar, G. (2003). Yeni sağ düşüncesinin kamu yönetimindeki yansıması olarak ‘yeni kamu yönetimi’ anlayışı. B. Aykaç, Ş. Durgun, H. Yayman (Eds.), Türkiye’de Kamu Yönetimi (ss. 595-606) içinde, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Boyne, G. (2001). Planing, performance and public services. Public Administration 79(1), 73-88.
• Boyne, G., & Gould-Williams, J. (2003). Planning and Performance in Public Organizations an empirical analysis. Public Management Review 5(1), 115-132.
• Çelebican, G. (1974). Sosyalist planlama kavramı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 31(1), 587-601.
• Dinçer, Ömer (2004), Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, 7. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• DPT (2006), Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu, 2. Sürüm.
• Eadie, D. C. (1983). Putting a powerful tool to practical use: the application of strategic planning in the public sector. Public administration review, 43(5), 447-452. Edizdoğan, N. (1991). Kamu bütçesi(2. Baskı). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Edizdoğan, N, & Çetinkaya, Ç. (2019). Kamu bütçesi (9. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Egeli, H. & Karakoyun, F. (2019). Kamu maliyesi (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ekiz, C. & Somel, A. (2007). Türkiye'de planlama ve planlama anlayışının değişimi. Mülkiye Dergisi 31(256), 97-136.
• Fedai, R. (2018). Tarihsel süreç içinde kamu yönetimi disiplininin gelişimi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3(5), 119-133.
• Frederickson, H.G. (2016). Yeni bir kamu yönetimine doğru. J.M. Shafritz, & A.C. Hyde, Kamu yönetimi klasikleri (Çev. M. Kara) içinde, Ankara: Global Politika ve Strateji Yayınları.
• Günsoy, B. (1977). Değişen dünya koşullarında kalkınma planlaması ve türkiye’de planlama uygulaması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Hagen, J. (1968). Program budgeting, Center For The Study Of Evaluation Report No. 7, UCLA Graduate School of Education Los Angeles, California.
• Hamitoğulları, B. (1966). İktisaden az gelişmiş ülkeler için nasıl bir plan gereklidir?. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 21(3), 91-124.
• Hamitoğulları, B. (1979). “Karma ekonomi, planlama ve büyümeye ilişkin bazı yanılgılar üzerine. Türkiye Ekonomisi Sempozyumu, Türkiye Ekonomi Kurumu, İstanbul. Işık, A. (2014). Kamu maliyesi(3. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Karasu, K. (2001). Profesyonelleşme olgusu ve kamu yönetimi. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Kaya, A.Ö. (1961). İktisaden geri kalmış memleketlerde planlama. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 16(1), 36-61.
• Koçel, T. (2020). İşletme yöneticiliği (18. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Köseoğlu, Ö., & Mustafa, Şen (2014). Kamu sektöründe performans yönetimi: Politikalar, uygulamalar ve sorunlar. Akademik İncelemeler Dergisi 9(2), 113-135.
• Leblebici, D.N., & Erkul, E (2008). Planlı kalkınma deneyiminden stratejik planlamaya geçiş: Türkiye örneği. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 26(1), 269-285.
• Maliye Bakanlığı (2017). Program yapısı ve program gerekçesi rehberi, Taslak II. Sürüm, Ankara.
• Maliye Bakanlığı (2018). 2017 yılı genel faaliyet raporu, Ankara, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/111922017-genel-faaliyet-raporupdf.pdf, (Erişim Tarihi: 01.11.2020)
• Mıhçı, H. (2002). Göreli geri kalmışlıktan kurtulma “hamlesi” ve Türkiye’de planlı kalkınma deneyimi (1963-1983). Mülkiye Dergisi, 25(231), 149-156.
• Moğol, T. (2002). “Analitik bütçe sınıflaması içerisinde kamu harcamalarının ekonomik sınıflaması. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 125-137.
• Mucuk, İ. (2013). Modern işletmecilik(18. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Neumark, F. (1947). Devr-i bütçe (Çev. O.F. Okyar). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 9(1-2), 16-29.
• Nohutçu, A. (2008). “Yerel Yönetimlerde Stratejik Plan Uygulama Girişimleri. 1.Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu, Sakarya.
• Övgün, B. (2009). “Kalkınma Planlamasından Stratejik Planlamaya. Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No: 598, 145-163.
• Övgün, B. (2010). Devlet ve Planlama, Siyasal Kitabevi, 1. Baskı, Ankara.
• Övgün, B., Özkal Sayın İ., & Zengin, O. (2018). Türk kamu yönetiminde performans değerlendirmesi ve denetimi mümkün mü?. Sosyal Bilimler Metinleri 2018(2), 74-92.
• Özen, A. (2008). Performans esaslı bütçeleme sistemi ve Türkiye’de uygulanabilirliği, Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları.
• Öztürk, N. (2018). Kamu maliyesi (4. Baskı), Bursa: Ekin Yayınevi.
• Özuğurlu, Y. (2002). Rusya’da kapitalist dönüşüm ve istikrar sorunu. VI. ERC/ODTÜ Uluslararası Ekonomi Kongresi (11-14 Eylül), Ankara.
• Sezen, S. (1999). Devletçilikten özelleştirmeye Türkiye’de planlama. Ankara: Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını.
• Somel, A., & Ekiz, C. (2010). Bir Planlama Bibliyografyası. E. Türkcan (Der.), Atilla Sönmez’e Armağan Türkiye’de planlamanın yükselişi ve çöküşü 1960-80 (ss. 545-567), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversirtesi Yayını.
• Tüğen, K (2007). Devlet Bütçesi (6. Baskı). İzmir: Bassaray Matbaası.
• Tüleykan, H. (2009). Kamu bütçeleme sistemleri ve çok yıllı bütçeleme. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-23.
• Uzunkayai Ş. S. (2020). Türkiye ekonomisi’nde 1923-1977 yılları arasındaki sanayi ve kalkınma planlarının değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19(Temmuz, Özel Ek), 14-30.
• Volkan, E. (2008). Kamu kuruluşlarında stratejik planlama. Yayın No: 2759, Ankara, DPT Yayınları.
• Yılmaz, C. (1999). Piyasa ekonomilerinde ulusal planlama ve çeşitli planlama yaklaşımları. Amme İdaresi Dergisi 32(1), 85-101.
• Yüzbaşıoğlu, N. (2004). İşletmelerde stratejik yönetim ve planlama açısından stratejik maliyet yönetimi ve enstrümanları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (12), 387-410.