İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun İletişim Araştırmalarına Katkıları

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 383 - 407, 15.01.2021

Zeynep Gültekin Akçay

https://doi.org/10.18094/josc.775271

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, erken Cumhuriyet dönemi entelektüellerinden İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Türkiye’de iletişimin henüz müstakil bir araştırma alanı olarak tanımlanmadığı dönemde yaptığı çalışmalarıyla, iletişim araştırmalarına sunduğu katkıyı konu edinmektedir. Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde toplumbilim alanında çalışmalar yapan pek çok erken dönem entellektüel gibi İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’da kendi uzmanlık alanında düşüncelerini ortaya koyarken iletişim bilimine ve iletişim araçlarına dair yol açıcı fikirler sunmuştur. Baltacıoğlu, yeni toplumun yaratılmasında ananeci ve kültürcü modernleşme üzerinde durmuştur. Kültürcü modernleşmenin özünü medeniyet ve kültür ikiliğiyle açıklamıştır. Toplumun medenileşmesinde kitle iletişim araçlarının kurucu rol oynadığından bahsetmiştir. Kültür üzerine detaylı çalışmalar yapmış, kültürün hızla üretilip tüketilerek yozlaşmasını ‘değer anarşisi’ kavramıyla tanımlamıştır. ‘Değer anarşisi’nin oluşma nedenleri arasına gazete, dergi gibi iletişim araçlarını da dâhil etmiştir. Gazetenin, haber yanında fikirleri de aktarması nedeniyle tarafsız olamayacağından bahsetmiştir. Kültürcü fikirleri içinde dil meselesine önem vermiş, bu noktada gazetelerin okunma oranlarının arttırılabilmesi için, kullandıkları dilin öz Türkçe olması gerektiğini vurgulamıştır. Eğitimci perspektifinden bakarak, gazetelerin saygınlığını sürdürebilmeleri için çalışanlarının eğitimli olması gerektiğine değinmiştir. Türk basın tarihini ‘öğretici, hava atma ve eksperler’ olarak üç döneme ayırmıştır. Ananeci toplum anlayıştan yola çıkarak, folklorun korunması ve geliştirilmesinde yerel basını önemli bir unsur olarak görmüş











ve bu gazeteleri ‘il gazeteleri’ olarak tanımlamıştır. Toplumda süreli yayınının mutlaka olması gerektiğini belirtmiştir. Dergiyi, konulara derinlemesine yoğunlaşmadığı için kitaptan ve günceli kovalamadığı için de gazeteden ayırmıştır. Yukarıda bahsedilen düşüncelerden yola çıkarak, araştırmada, semptomal okumayla İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun iletişim bilimlerine katkıları, ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, değer anarşisi, gazetecilik, il gazeteleri, tematik dergicilik

Kaynakça

• Akgül, M. (2020). Mümtaz Turhan'ın Türk İletişim Araştırmalarına Katkıları. Selçuk İletişim, 13(1), 338-353.
• Akkanat, S. (2017). Kemalist Modernizmin İnşası ve Gelenekçi-Muhafazakarlık: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu ve Terbiye Düşüncesi. Tarih ve Gelecek Dergisi, 3(3), 236-247. Alemdar, K., & Erdoğan, İ. (1998). Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Bilim Sosyal Bilimler: İletişim. Ankara: TÜBA.
• Althusser, L., & Balibar, E. (2007). Kapital'i Okumak. (A. Ergüden, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altın, H. (2014). II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu ve Onun Eğitim ve Eğitimci Kavramları ile İlgili Düşünceleri. Sosyoloji Konferansları, 33(55), 219-252.
• Aytaç, K. (2017). Köy Enstitüleri ve İsmayıl H. Baltacıoğlu'nun Değerlendirmeleri. Sosyoloji Konferansları(55), 351-367.
• Balta Peltekoğlu, F. (1995). Dergiciliğin Gelişimi ve Türkiye'de Kadın Dergileri. Marmara İletişim Dergisi(9), 113-139.
• Baltacıoğlu, İ. (1932a). Mürebbilere. İstanbul: Suhulet Kütüphanesi.
• Baltacıoğlu, İ. (1932b). Terbiye. İstanbul: Suhulet Kütüphanesi.
• Baltacıoğlu, İ. (1936a, Temmuz 2). Öz Türkçe Akını Durdu mu? Yeni Adam(131), s. 2.
• Baltacıoğlu, İ. (1936b, Eylül 3). Türkçesi Olmayan Gazeteciler. Yeni Adam(140), s. 2.
• Baltacıoğlu, İ. (1939). Sosyoloji. İstanbul: Sebat Basımevi.
• Baltacıoğlu, İ. (1942, Ekim 15). Gazete-Dergi Yeni Adam Hangisi. Yeni Adam(407), s. 2.
• Baltacıoğlu, İ. (1943, Aralık 9). Türk Gazeteciliği. Yeni Adam(469), s. 2.
• Baltacıoğlu, İ. (1950a). Halkın Evi. Ankara: Ulus Basımevi.
• Baltacıoğlu, İ. (1950b, Nisan 27). İl gazeteleri. Yeni Adam(647), s. 2.
• Baltacıoğlu, İ. (1967). Kültürce Kalkınmanın Sosyal Şartları. İstanbul: Talim Terbiye Dairesi Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. (1994). Türke Doğru (3. Baskı b.). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Best, S., & Marcus, S. (2009). Surface Reading: An Introduction. Representations, 108(1), 1-21.
• Bourse, M., & Yücel, H. (2012). İletişim Bilimlerinin Serüveni. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulut, S. (2012). Mübeccel Kıray'ın İletişim Alanına Katkıları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(15), 285-309.
• Eraslan, H. (2010). İlk basın kongresi (1935). N. Güngör, & N. Güngör (Dü.) içinde, Cumhuriyet Döneminde İletişim Kurumlar, Politikalar (s. 151-159). Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
• Erdem, B. (2007). 12 Eylül İhtilali'nin Yerel Basının Haber Seçimleri Üzerindeki Etkisi: Hakimiyet Gazetesi Örneği. S. Gezgin içinde, Türkiye'de Yerel Basın (s. 111-138). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Gündüz, U. (2018). Osmanlı'dan Günümüze Basın ve Modernleşme. Ankara: İmge Kitabevi.
• Güngör, M. (2008). Çağının Önünde Koşan bir Aydın: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 54-64.
• Güngör, N. (2011). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Güngör, N., & Tellan, T. (2000). Neo-Liberalizmin İzlerini Dergilerde Sürmek. S. İrvan (Dü.), Medya ve Kültür içinde (s. 161-192). Ankara: İletişim Dergisi Yayınları.
• Gürses, F. (2008). Niyazi Berkes'in Türk Kitle İletişim Tarihine Katkıları. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 39-59.
• Kaçmazoğlu, B. (1999). Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar Öncüleri ve Temelleri Çerçevesinde Yaklaşımlar. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Kadıoğlu Ateş, H., & Akyol, R. (2016). İsmail Hakkı Baltacıoğlu on Education. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Education&Literature Journal(5), 16-23.
• Keleş, Ç. (1999). Behice Boran'ın İletişim Alanına Katkıları. Kültür ve İletişim, 2(1), 15-43.
• Koloğlu, O. (2006). Osmanlı'dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Artı Yayın Dağıtım.
• Özçetin, B. (2018). Kitle İletişim Kuramları Kavramlar, Okullar, Modeller. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özman, A. (2006). İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu'nu Yeniden Okumak: Cinsi Latif'in Ölümü ya da Erkekliğe Methiye. Toplum ve Bilim(107), 190-216.
• Öztürk, S. (2006a). Pertev Nail Boratav'ı İletişim Bilimi Açısından Okumak. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(4), 123-161.
• Öztürk, S. (2006b). Bir iktisatçının Türk İletişim Araştırmalarına Katkıları: Sabri Ülgener Üzerine Notlar. Ekonomik Yaklaşım, 17(58), 89-113.
• Öztürk, S. (2006c). Türkiye'nin Düzenini İletişim Açısından Okumak. Mülkiye, XXX(253), 29-57.
• Öztürk, S. (2008). Türkiye'de İletişim Düşüncesinin Kökenleri. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Kırkıncı Yıl Kitaplığı.
• Özüçetin, Y., & Mutlu , M. (2016). TBMM Müzakerelerinde Ortaya Koyduğu Düşünce ve Fikirleri ile Eğitimci Bir Milletvekili: İsmail Hakkı Baltacıoğlu. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 135-151.
• Pekman, Y. (2003). Türk Tiyatrosunda Çağdaş Bir Kuramcı: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi(3), 59-75.
• Tekerek, N. (2005). Tiyatromuzun modern Tiyatroyla Kesişmesi Yolunda Gelenekselin Önemi ve Baltacıoğlu'ndan Bir Deneme: "Kafa Tamircisi". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 157-172.
• Tokgöz, O. (2000). Temel Gazetecilik (4. Baskı b.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Tokgöz, O. (2003). Türkiye'de İletişim Eğitimi: Elli Yıllık Bir Geçmişin Değerlendirilmesi. Kültür ve İletişim, 6(1), 9-32.
• Uzun, R., & Alemdar, K. (2013). Herkes İçin Gazete-ci-lik. Ankara: Tanyeri Kitap.
• Vergili, A. (2014). Bilinmeyen Bir Yönüyle İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. sosyooloji Dergisi(29), 407-417.