Çevre Gazeteciliği Bağlamında Termik Santrallerle İlgili Haberlerin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 3, 1213 - 1258, 25.07.2021

Göksel Basmacı

https://doi.org/10.18094/josc.938621

Cited By: 1

Öz

Çevresel konuların haberleştirilme biçimleri; çevre farkındalığı oluşturmada ve çevre bilinci yaratmada önemli bir role sahiptir. Bu çalışmada çevre ve insan hayatı üzerinde ciddi sorunlara neden olan termik santrallerle ilgili haberler çevre gazeteciliği bağlamında incelenmiştir. Bu doğrultuda; Cumhuriyet, Hürriyet ve Sabah isimli gazeteler örneklem olarak seçilmiş ve bu gazetelerin internet sayfalarında 25.11.2020-28.02.2021 tarihleri arasında yayınlanan haberler analiz edilmiştir. Termik santrallerle ilgili haberlerin nasıl sunulduğu, haberler üzerinden nasıl bir gerçekliğin üretildiği ve bu doğrultuda belirginleşen söylem biçimlerini ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalışmada haberler eleştirel söylem analizi çerçevesinde incelenmiştir. Çalışma verileri değerlendirildiğinde Cumhuriyet gazetesinin termik santrallerle ilgili çevre odaklı bir habercilik anlayışı içerisinde olduğu ve çevre haklarının gözetilmesinin yanı sıra politik ve ideolojik tavrının çevre haberciliğine yansıdığı söylenebilir. Hürriyet ve Sabah gazetelerinde ise termik santrallerin ülke ekonomisine katkısı olduğu yönünde bir söylem geliştirildiği ve ekonomi politik unsurların belirleyiciliğinin çevre ile ilgili haberlerin üretim sürecine yansıdığı görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Gazetecilik, Çevre Gazeteciliği, Çevre Sorunu, Termik Santraller, Söylem Analizi

Analysis of News about Thermal Power Plants in the Context of Environmental Journalism

Öz

Forms of communication of environmental issues have an important role in creating environmental awareness. In this study, the news about thermal power plants that cause serious problems on the environment and human life was examined in the context of environmental journalism. In this direction, Cumhuriyet, Hürriyet and Sabah newspapers were selected as examples. The news published between 25.11.2020 and 28.02.2021 was analyzed on the internet pages of these newspapers. It is aimed to reveal how news about thermal power plants is presented, how reality is produced through news and the forms of discourse that become evident in this direction. In this study, the news was examined within the framework of critical discourse analysis. Considering the data of the study, it can be said that Cumhuriyet has an understanding of environmental journalism related to thermal power plants and that its political and ideological attitude is reflected in environmental journalism as well as its observance of environmental rights. In Hürriyet and Sabah, a discourse has been developed that thermal power plants contribute to the country’s economy and the determinants of economic and political elements are reflected in the production process of environmental news. 

Anahtar Kelimeler

Journalism, Environmental Journalism, Environmental Problem, Thermal Power Station, Discourse Analysis

Kaynakça

• Abbas, H. H., & Ogadimma, E. (2015). Environmental journalism: a content analytical study of Omani newspaper coverage of environmental issues. International Journal of Arts and Commerce, 4(6), 69-82.
• Accountable Journalism. (2020, Kasım 26). Asian Federation of Environmental Journalists Code of ethics: https://accountablejournalism.org/ethics-codes/international-asian-federation-of-environmental-journalists adresinden alındı.
• Adıgüzel, Y. (2016). Medyanın eleştirel ekonomi politiği: Avrupa'da eleştirel ekonomi politik yaklaşım. B. Kılınç (Dü.) içinde, Medyada eleştirel yaklaşımlar (s. 118-135). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Akbay, C., & Bılgıç, A. (2020). Afşin ve Elbistan ilçelerinde toplumun termik santrallerin çevreye ve insan sağlığına etkileri konusundaki görüşleri. Tarım ve Doğa Dergisi, 23(6), 1587-1597.
• Akman, B. Y. (2018). Türkiye’de ulusal basında çevre haberciliği üzerine eleştirel bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Althusser, L. P. (2003). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Archibald, E. (1996). How environmental reporters on daily newspapers construct news of the environment (PhD dissertation). Atina: Georgia University.
• Arsan, E. (2004). Medya-güç-ideoloji ekseninde Merve Kavakçı haberlerinin iki farklı sunumu. Ç. Dursun (Dü.) içinde, Haber, hakikat ve iktidar ilişkisi (s. 151-182). Ankara: Elips Kitap.
• Avcı, S. (2012). Türkiye'de termik santraller ve çevresel etkileri. Coğrafya Dergisi, (13), 1-27.
• Baker, J. M. (2008). Environmental journalism and Utah's National Parks, 1919-1971. Utah: University of Utah.
• Bal, H. (2016). Nitel araştırma yöntem ve teknikleri. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Barret, O. B. (2006). Ekonomi politik yaklaşım. L. Yaylagül (Dü.) içinde, Kitle iletişimin ekonomi politiği (s. 1-16). Ankara: Dalbaz Yayıncılık.
• Başaran, F. (2014). Giriş: Marx, medya, meta ve sermaye birikimi. F. Başaran (Dü.) içinde, M@rx geri döndü: Medya, meta ve sermaye birikimi (s. 11-20). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Baykan, B. G. (2009). 2008’de medyada çevre. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi.
• Bodker, H., & Neverla, I. (2013). Environmental journalism. New York: Routledge.
• Boykoff, M. (2011). Who speaks for the climate? Making sense of mass media reporting on climate change. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bunsha, D. (2010). Lost in the smog. K. Acharya, & F. Noronha (Dü) içinde, The green pen environmental journalism in India and South Asia (s. 72-78). New Delhi: Sage.
• Büyükbaykal, A. I. (t.y.). Gazetecilik türleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Yayınları.
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2012). Söylem incelemelerinde eleştirel dilbilimsel boyut: Eleştirel söylem çözümlemesi ve ötesi. Ö. Özer (Dü.) içinde, Haberi eleştirmek (s. 161-197). Konya: Literatürk Yayınları.
• Cengiz, A., & Çağlar, Ş. (2003). Anlatı olarak haber. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (18), 167-176.
• Chan, K. (1999). The media and environmental issues in Hong Kong 1983-95. Internatioanl Journal of Public Opinion Research, 11(2), 135-151.
• Chomsky, N., Edward, H., Peterson, D., & Podor, J. (2004). Medyanın kamuoyu imalatı, medyanın tekelleşmesi kitlelerin yönlendirilişi ve zorunlu itaat. (A. Köymen, E. Kalak, H. Alpmen, Ö. İnciler, & I. Esendir, Çev.) İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Cox, R. (2006). Environmental communication and the public sphere. Caroline: Sage.
• Cox, R. (2007). Natures crisis disciplines: does environmental communication have an ethical duty? Environmental Communication: A Journal of Nature and Culture, (1), 5-20.
• Çam, Ş. (2008). Medya çalışmalarında ideoloji epistemolojik ve metodolojik sorunlar. Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Çaplı, B. (2002). Medya ve etik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Dağlı, N. (2001). Çevreye katılımın sağlanmasında bilgiye erişimin önemi ve basının rolü (Doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, S. D. (2014). Dünyada ve Türkiye’de çevre iletişimi ve çevre haberciliği eğitimi (Yüksek lisans tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, C. (2009). Ermeni soykırım tasarısı: yazılı basının söylemi üzerine bir deneme. İ. Parlak (Dü.) içinde, Medyada gerçekliğin inşası (s. 281-331). Konya: Çizgi Kitapevi.
• Duman, K. (2012). Çevre gazeteciliğinin gelişimi ve mesleki örgütlenme çabaları. S. Kırlı, & Ü. Sarı (Dü) içinde, Medya ve gündelik yaşamda çevre gerçeği (s. 49-64). İstanbul: Aya Yayıncılık.
• Duman, K. (2016). Haber televizyonlarında çevre bilinci: Türkiye’de yeşil odaklı programların yer alma sıklığı. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 5(9), 133-155.
• Dursun, Ç. (2001). TV haberlerinde ideoloji. Ankara: İmge Kitabevi.
• Dursun, Ç. (2004). Haberde gerçekliğin inşa edilmesi ne demektir. Ç. Dursun (Dü.) içinde, Haber, hakikat ve iktidar ilişkisi (s. 37-66). Ankara: Elips Kitap.
• Dursun, Ç. (2004a). Televizyon haberlerinde siyasal İslamcı partinin temsili: 1999 seçimlerinde Fazilet Partisi. Selçuk İletişim, 3(3), 5-20.
• Dursun, Ç. (2007). Haklar haberciliğinin doğası ve olanağı. Felsefelogos, (33), 129-139.
• Fairclough, N. (2001). Language and power. London: Longman.
• Fairclough, N., & Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. T. A. van Dijk (Dü.) içinde, Discourse studies: a multidisciplinary introduction (s. 258-284). London: Sage.
• Fiske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. (S. İrvan, Çev.) Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Flor, A. (2004). Environmental communication: principles, approaches and strategies of communication applied to environmental management, Diliman, Quezon City. Philippines: University of the Philippines-Open University.
• Fowler, R. (1991). Language in the news: Discourse and ideology in the press. London: Routledge.
• Friedman, S. (2004). And the beat goes on: the third decade of environmental journalism. S. Senecah, S. Depoe, M. Neuzil, & G. Walker içinde, The environmental communication yearbook (s. 175-187). London: Lawrence Erlbaum.
• Frome, M. (1998). Green ınk: An ıntroduction to environmental journalism. Salt Lake City: University of Utah Press.
• Frome, M. (2003). Environmental movement and the media. D. Johnston (Dü.) içinde, Encyclopedia of international media and communications (s. 543-552). Elsevier.
• Garnham, N. (1979). Contribution to a political economy of mass communication. Media, Culture & Society, (1), 123-146.
• Garnham, N. (2011). The political economy of communications revisited. J. Wasko, G. Murdock, & H. Sousa (Dü) içinde, The handbook of political economy of communications (s. 41-61). Oxford: Blackwell Publishing.
• Gibson, B. (2008). The Americans are coming! The Americans are coming! Framing the Great Lake Water debate in the North American press (Master dissertation). Ottawa: Carleton University Journalism and Communication.
• Girgin, A. (2003). Yazılı basında haber ve habercilik etiği. İstanbul: İnkılap Yayıncılık.
• Golding, P., & Murdock, G. (2008). İdeoloji ve kitle iletişim araçları: Belirlenim sorunu. L. Yaylagül (Dü.) içinde, Medya, popüler kültür ve ideoloji (s. 59-75). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Golding, P., & Murdock, G. (2014). Kültür, iletişim ve ekonomi politik. S. İrvan (Dü.) içinde, Medya, kültür, siyaset (B. Kejanlıoğlu, Çev.). (s. 49-75). Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Gümüşel, D., & Stauffer, A. (2015). Ödenmeyen sağlık faturası-Türkiye’de kömürlü termik santraller bizi nasıl hasta ediyor? Sağlık ve Çevre Birliği HEAL Raporu.
• Gürbüz, M., & Özdemir, Y. (2016). Afşin-Elbistan termik santrallerinin çevre kirliliği üzerindeki etkilerinin mesafe tabanlı algı analizi. Doğu Coğrafya Dergisi, 21(36), 95-118.
• Herman, E., & Chomsky, N. (1988). Manufacturing consent: The political economy of the mass media. New York: Pantheon Books.
• Herman, E., & Chomsky, N. (2012). Rızanın imalatı: Kitle medyasının ekonomi politiği. (E. Abadoğlu, Çev.) İstanbul: BGST Yayınları.
• Hutchins, B., & Lester, L. (2006). Environmental protest and tap-dancing with the media in the information age. Media, Culture & Society, (28), 433-451.
• İnal, A. M. (1996). Haberi okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• İnamoğlu, G. (2018). Yeni medyada yurttaş gazeteciliğinin yeniden üretimi: Çevre gazeteciliği bağlamında: Yeşil gazete örneği (Yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İşkar, E. (2014). İspanya ile ETA arasında yürütülen terör müzakerelerinin yazılı basında ele alınış biçiminin söylem analizi (Yüksek lisans tezi). Ankara: Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü.
• Jorgensen, K., & Hanitzsch, T. (2009). The handbook of journalism studies. New York: Routledge.
• Jorgensen, M., & Phillips, L. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage.
• Karaca, Z. (2019). Termik santrallerin çevresel etkileri üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Karasinir, H. (1991). Basın ve çevre: Gazetelerde 1982- 1989 dönemlerinde yayınlanan çevre haberlerinin niceliksel incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kepenek, E. (2018). Medyanın ekolojik yalanları. S. Çoban (Dü.) içinde, Medya ve yalanlar (s. 177-190). İstanbul: Siyah Beyaz Yayınları.
• Kırlı, S., & Sarı, Ü. (2012). Gündelik yaşamda çevre gerçeği. İstanbul: Aya Yayıncılık.
• Koçak, S. (2006). Çevre sorunları ve ulusal yazılı basın (Doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köker, E. (1998). Politikanın iletişimi iletişimin politikası. Ankara: Vadi Yayınları.
• Kuyucu, M. (2013). Türkiye'de çapraz medya sahipliği: Medya ekonomisine olumsuz etkileri ve bu etkilerin önlenmesine yönelik öneriler. Selçuk İletişim, 8(1), 144-163.
• Loftis, R. L. (2007). Roots of environmental journalism. Enviromental journalism curriculum as an imperative of democrcy: a philosophical exploration (Master dissertation). Denton: University of North Texas.
• Luedecke, G., & Boykoff, M. (2017). Environment and the media. D. Richardson, N. Castree, M. Goodchild, A. Kobayashi, & W. Liu (Dü) içinde, The international encyclopedia of geography (s. 1827-1835). New Jersey: Wiley-Blackwell.
• Madra, Ö. (2009). İklim krizi bir adalet sorunudur. B. Doğru (Dü.) içinde, Umudu yeşertenler (s. 174-190). İstanbul: Optimist Kitap.
• Marx, K. (1993). Ekonomi politiğin eleştirisine katkı. Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K., & Engels, F. (2018). Alman ideolojisi. (O. Geridönmez, & T. Ok, Çev.) İstanbul: Kor Kitap.
• McChesney, R. W. (2006). Medyanın sorunu. (Ç. Çidamlı, E. Coşkun, & E. Usta, Çev.) İstanbul: Kalkedon.
• Miller, M., & Riechert, B. P. (2000). Interest group strategies and journalistic norms: news media framing of environmental issues. B. Adam, S. Allan, & C. Carter (Dü) içinde, Environmental risks and the media (s. 45-55). London: Routledge.
• Mosco, V. (2009). The political economy of communication: rethinking and renewal. London: Sage.
• Murdock, G. (1982). Large corporations and the control of communication industries. T. Bennett, J. Curran, M. Gurevitch, & J. Wollacott (Dü) içinde, Culture, society and the media (s. 118-149). London: Routledge.
• Murdock, G. (2006). Büyük şirketler ve iletişim endüstrilerinin kontrolü. L. Yaylagül (Dü.) içinde, Kitle iletişimin ekonomi politiği (s. 61-126). Ankara: Dalbaz Yayıncılık.
• Narain, S. (2010). The most serious news. K. Acharya, & F. Noronha (Dü) içinde, The green pen environmental journalism in India and South Asia (s. 35-37). New Delhi: Sage.
• Oskay, Ü. (2014). Kitle iletişiminin kültürel işlevleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özer, Ö. (1999). Haber söylemi: Türk-Yunan ilişkilerine yönelik haberlerin Türk basınında sunumu. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (1), 121-150.
• Özer, Ö. (2001). Haber söylem ideoloji: Eleştirel haber çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2010). Liberal basın. İstanbul: Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2018). Gökyüzüne çığlık. Konya: Literatürk Yayınları.
• Özmen, Ş. Y. (2011). Çevre iletişimi: Çevre haberlerinin yapısal analizi ve okuyucu farkındalığı (Doktora tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pedro, J. (2011). The propaganda model in the early 21st century. International Journal of Communication, (5), 165-1954.
• Phillips, N., & Hardy, C. (2002). Discourse analysis: investigating process of social. London: Sage.
• Pompper, D. (2001). Framing the public policy issue of environmental risk, 1983-1997 (PhD dissertation). Philadelphia: Temple University Mass Media & Communication.
• Sarıkaya, T. (2013). Ulusal yazılı basında çevre duyarlılığı: Meksika körfezi petrol sızıntısı olayının incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schiller, H. (1989). Culture, inc: The corporate takeover of public expression. Oxford: Oxford University Press.
• Schiller, H. (1996). Information inequality: the deepening social crisis in America. New York: Routledge.
• Sert, Y., & Yurteri, C. (1990). Kömür yakıtlı termik santrallerde başlıca çevre sorunları ve önlemler. Elektrik Mühendisliği, (376), 267-268.
• Sharma, K. (2010). Good journalism, that’s all. K. Acharya, & F. Noronha (Dü) içinde, The green pen, environmental journalism in India and South Asia (s. 59-64). New Delhi: Sage.
• Shoemaker, P., & Reese, S. (2014). İdeolojinin medya içeriği üzerindeki etkisi. S. İrvan (Dü.) içinde, Medya kültür siyaset (s. 97-132). Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Simon, J. (2009). Unnatural disaster: the crisis of environmental journalism. World Policy Journal, 26(1), 87-94.
• Sırma, S., & Kırlı, S. (2014). Ekolojik kriz ve iletişim çalışmaları. İstanbul: Aya Yayıncılık.
• Sümer, G. Ç. (2012). Türkiye’de çevre süreli yayıncılığının gelişimi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(10), 415-429.
• Tokgöz, O. (2000). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Toruk, İ. (2008). Gutenberg’den dijital çağa gazetecilik. Konya: Literatürk.
• Uluç, G. (2003). Küreselleşen medya: iktidar ve mücadele alanı-olanaklar-sorunlar-tartışmalar. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Ülkü, G. (2004). Söylem çözümlemesinde yöntem sorunu ve van Dijk yöntemi. Ç. Dursun (Dü.) içinde, Haber, hakikat ve iktidar ilişkisi (s. 371-391). İstanbul: Elips Kitap.
• van Dijk, T. A. (1983). Discourse analysis: its development and application to the structure of news. Journal of Communication, 33(2), 20-43.
• van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
• van Dijk, T. A. (1991). The interdisciplinary study of news as discourse. K. B. Jensen, & N. W. Jankowski (Dü) içinde, A handbook of qualitative methodologies for mass communication research (s. 108-120). London: Routledge.
• van Dijk, T. A. (2004). Ideology and discourse: a multidisciplinary introduction. Barcelona: Universitat Pompeu Farba.
• van Dijk, T. A. (2008). Discourse & power. New York: Palgrave Macmillan.
• Wasko, J. (2005). Critiquing Hollywood: The political economy of motion pictures. C. Moul (Dü.) içinde, A concise handbook of movie industry economics (s. 5-31). Cambridge: Cambridge University Press.
• Weiss, G., & Wodak, R. (2003). Introduction: Theory, interdisciplinarity and critical discourse analysis. G. Weiss, & R. Wodak (Dü) içinde, Critical discourse analysis: Theory and interdisciplinarity (s. 1-32). Basignstoke: Palgrave Macmillan.
• West, B., Sandman, P., & Greenberg, M. (1995). The reporter's environmental . New Jersey: Rutgers University Press.
• Whitlock, R. (2020). Environmental journalism-the British experience. D. Sachsman, & J. M. Valenti (Dü) içinde, The routledge handbook of environmental journalism (s. 179-187). New York: Routledge.
• Wittel, A. (2014). Sayısal Marx: Dağıtık medyanın ekonomi politiğine doğru. V. Mosco, & C. Fuchs (Dü) içinde, M@rx geri döndü: Medya, meta ve sermaye birikimi (Ö. Dinçer, Çev.). (s. 389-433). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Yaylagül, L. (2014). Kitle iletişim kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yaylagül, L. (2019). Eleştirel ekonomi politik bakış açısından medyada tekelleşme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (2), 404-418.
• Yılmaz, H. (2009). Her yönüyle gazetecilik. İstanbul: Literatürk Yayınları.