Aestheticization of Material Culture in the Transformation Process of Gastronomy Culture in Postmodern Urban Space

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 4, 1879 - 1909, 25.10.2021

Cem Tutar , Durmuş Durukan

https://doi.org/10.18094/josc.983216

Öz

While the urban life in the modern period has been organized on the basis of industrial production relations, the consumption activity has come into the forefront in postmodern cities since the 1970s. The culture and space interactions of postmodern cities that respond to the requirements of post-industrial social life began to shape with the facilities provided by information and communication technologies, especially with the acceleration of globalization in the 1980s. The postmodern cities become apparent in the geographies they are located and become brands in this process. The spatial practices of cities as the centers of capital accumulation processes of the new era have also structurally changed the formation process of material culture. Transforming the lifestyles, the information technologies of the new era also influenced the gastronomy. The gastronomy culture involves the craftsmanship structured through the master-apprentice relationship in the process of learning and transferring the knowledge about food. With the postmodern period, the expertise in the field of gastronomy has replaced craftsmanship, and the integrity of material culture has been fragmented and started to be managed and controlled by the capitalist system. The social media contents of the chefs who have worked in the field of gastronomy for many years were discussed through the relevant theoretical literature using the qualitative content analysis method within the scope of the study. Accordingly, it was found that the capitalism defines the expertise of gastronomy with a commercial approach in new media environments. While the field of gastronomy established within digital ecosystems makes eating and drinking practices a part of an eclectic and synthetic global space by detaching it from local cultural elements, gastronomy has become a part of a holistic show discourse within aestheticized presentations.

Anahtar Kelimeler

postmodern city, consumption society, gastronomy, craftsmanship, social media

Postmodern Kentsel Mekânda Gastronomi Kültürünün Dönüşümü Sürecinde Maddi Kültürün Estetikleştirilmesi

Öz

Modern dönemdeki kent yaşamı endüstriyel üretim ilişkileri temelinde örgütlenirken, 1970’li yıllardan itibaren postmodern kentlerde tüketim etkinliği ön plana geçmiştir. Sanayi sonrası toplumsal yaşamın gereklerine cevap veren postmodern kentlerin, kültür ve mekân etkileşimleri, özellikle 1980’li yıllarda küreselleşmenin hız kazanmasıyla birlikte bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı olanaklarla çeşitlenerek bulundukları coğrafyaların içerisinde görünürlük kazanarak markalaşmaktadır. Yeni dönemin sermaye birikim süreçlerinin merkezleri olarak kentlerin mekânsal pratikleri, aynı zamanda maddi kültürün oluşum sürecini de yapısal olarak değiştirmiştir. Yaşam biçimlerini dönüştüren yeni dönemin bilgi teknolojileri, gastronomi kültürünü de etkilemiştir. Gastronomi kültürü içerisinde yemeğe ait bilginin öğrenilmesi ve aktarılmasında usta çırak ilişkisi içerisinde yapılandırılan mesleki bir zanaatkârlık söz konusudur. Postmodern dönemle birlikte gastronomi alanında uzman bilgisi zanaatkârlığın yerini alırken, maddi kültürün bütünselliği de parçalanarak kapitalist sistem tarafından yönetilip denetlenmeye başlamıştır. Çalışma kapsamında gastronomi alanına uzun yıllardır emek vermiş aşçıların sosyal medya içerikleri nitel içerik analizi yöntemi kullanılarak ilgili kuramsal literatür üzerinden tartışılmıştır. Buna göre kapitalizmin gastronomi alanına ait uzmanlık bilgisini yeni medya ortamları içerisinde ticari bir yaklaşımla tanımladığı görülmüştür. Dijital ekosistemler içerisinde yaratılan gastronomi alanı, yeme-içme pratiklerini yerel kültürel öğelerinden kopararak, eklektik ve sentetik bir küresel alanın parçası haline getirirken, gastronomi estetikleştirilmiş sunumlar içinde bütünsel bir gösteri söyleminin parçası haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

postmodern kent, tüketim toplumu, gastronomi, zanaatkârlık, sosyal medya

Kaynakça

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin Sosyolojisi, Orta Sınıfların Yeme İçme ve Eğlence Örüntüleri. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Aslan, M. (2018). Bir Aşçının Dünlüğü Bir Tutam Mutfak, Bir Tutam Hayat. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Aslan, M. (2021). Şef Mi Olacaksın Sen? İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Arendt, H. (2012). İnsanlık Durumu. (Çev. B. S. Şener). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baudrillard, J. (2004). Tüketim Toplumu. (Çev. H. Deliceçaylı ve F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beardsworth, A. ve Keil, T. (2011). Yemek Sosyolojisi – Yemek ve Toplum Çalışmasına Bir Davet. (Çev. A. Dede). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Belge, M. (2016). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beşirli, H. (2021). Yemek Sosyolojisi Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bourdain, A. (2021). Mutfak Sırları, Aşçılık Dünyasından Mahrem Maceralar. (Çev. D. Körpe). İstanbul: Domingo Yayıncılık.
• Braudel, F. (2004). Maddi Uygarlık Ekonomi ve Kapitalizm XV.-XVIII. Yüzyıllar Mübadele Oyunları. (M. A. Kılıçbay Çev.). Ankara: İmge Yayınları.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Corvo, P. (2015). Food Culture, Consumption and Society London: Palgrave Macmillan.
• Chaney, D. (1996). Lifestyles. London: Routledge.
• Castells, M. (2008). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, Birinci Cilt Ağ Toplumunun Yükselişi. (Çev. E. Kılıç). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Debord, G. (2006). Gösteri Toplumu ve Yorumları. (Çev. A. Ekmekçi ve O. Taşkent). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. (Çev. M. Küçük). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Özne ve İktidar. (Çev. I. Ergüden ve O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fuchs, C. (2020). Sosyal Medya Eleştirel Bir Giriş. (Çev. D. Saraçoğlu ve İ. Kalaycı). İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Giddens, A. (2000). Tarihsel Materyalizmin Çağdaş Eleştirisi. (Çev. Ü. Tatlıcan). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Giddens, A. (2001). Modernliği Anlamlandırmak. (Çev. S. Uyurkulak ve M. Sağlam). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Goody, J. (2013). Yemek, Mutfak, Sınır, Karşılaştırmaları Sosyoloji Çalışması. (Çev. M.G. Güran). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Gürsoy, D. (2019). Tarihin Süzgecinde Mutfak Kültürümüz. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Gürsoy, D. (2018). Deniz Gürsoy’un Gastronomi Tarihi. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Gürsoy, D. (2019). Yiyelim İçelim, Tarihini Bilelim, Dünden Bugüne Gastronomi. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Güneş, F. (2019). Kent Kuramları. Güneş, F. (Der.), Kent Sosyolojisi içinde 2.Bölüm. (s.30). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Harvey, D. (2021). Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz İkinci Cilt, (Çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin Durumu. (Çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Huberman, L. (2012). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla. (Çev. M. Belge). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İki Yıllık Şeflik Yolu. (09.03.2020). Milliyet Cadde. 01. Haziran 2021 tarihinde, https://www.milliyet.com.tr/cadde/iki-yillik-seflik-yolu-6161334 adresinden erişildi.
• İnce, R. (2019). Chef. İstanbul: A7 Kitap Yayıncılık.
• Işın Mary, P. (2019). Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Jenkins, H. (2006). Convergence Culture Where Old and New Media Collide. New York: New York University.
• Katznelson, I. (2019). Marksizm ve Kent. (Çev. C. Gögüş). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Konak, N. (2019). Küresel Kent Kuramları. Güneş, F. (Der.), Kent Sosyolojisi içinde 3.Bölüm. (s.55). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Marks, K. ve Engels, F. (1976). Seçme Yapıtlar Birinci Cilt. (Çev. M. Ardos, S. Belli, A. Kardam ve K. Somer). Ankara: Eriş Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. O. Akınhay, D. Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Manovich, L. (2001). The Language of New Media. London: The MIT Press Cambridge, Massachusetts.
• Mehmet Yalçınkaya Biyografi, 01. Haziran. 2021 tarihinde, https://www.biyografi.info/kisi/mehmet-yalcinkaya , adresinden erişilmiştir.
• Mehmet Yalçınkaya, Ürün lezzetsizse hiçbir şef mucize yaratamaz. (22 Mayıs 2021). Posta. 29 Mayıs 2021 tarihinde, https://www.posta.com.tr/yazarlar/mehmet-yalcinkaya/urun-lezzetsizse-hicbir-sef-mucize-yaratamaz-2332075 adresinden erişildi.
• Murat Aslan. 03 Haziran 2021 tarihinde, https://www.gurmemag.com/roportaj-murat-aslan-bigchefs/ adresinden erişildi.
• Mumford, L. (2019). Tarih Boyunca Kent Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. (Çev. G. Koca ve T. Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ömür Akkor kimdir? MasterChef’e konuk olan şef Ömür Akkor kaç yaşında ve nerelidir? (22.12.2020). Habertürk. 30 Mayıs 2021 tarihinde, https://www.haberturk.com/omur-akkor-kimdir-masterchef-e-konuk-olan-sef-omur-akkor-kac-yasinda-ve-nerelidir-2912312 adresinden erişildi.
• Postone, M. (2018). Çağdaş Dünyayı Kuramsallaştırmak: Robert Brenner, Giovanni Arrighi, David Harvey. Albritton, R., Jessop, B., Westra, R. (Der.), Siyasi İktisat ve Küresel Kapitalizm 21. Yüzyıl, Bugün ve Yarın (s. 26). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rafet İnce, web sitesi, 05. Mayıs. 2021 tarihinde, https://chefrafetince.com/chef-biyografi/ adresinden erişildi.
• Savarin, B. (2020). Lezzetin Fizyolojisi ya da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler. (Çev. H. Bucak). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Schiller, D. (1999). Digital Capitalism Networking the Global Market System. London: The MIT Press Cambridge, Massachusetts.
• Sennett, R. (2019). Zanaatkar. (Çev. M. Pekdemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2020). Beraber. (İ. Özküralpli Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2011). Yeni Kapitalizmin Kültürü. (Çev. A. Onacak). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sombart, W. (2016). Aşk, Lüks ve Kapitalizm-Modern Dünyanın Savurganlığın Ruhundan Doğması Üzerine. (Çev. N. Aça). Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Sombart, W. (2017). Burjuva Modern Ekonomi Dönemine Ait İnsanın Ahlaki ve Entelektüel Tarihine Katkı. (Çev. O. Adanır). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Soysal, L. (2011). Kentin Geleceği/Gelecekleri: Yeni Yüzyıla Uyumlu İstanbul. Göktürk, D., Soysal, L. ve Türeli, İ. (Der), İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa içinde 17. Bölüm (s.380-401). İstanbul: Metis Yayınları.
• Şerife Aksoy, Web Sitesi, Şerife – İyi Yemek, İyi Arkadaşlar, İyi Fikirler. Erişim adresi: https://www.serifeaksoy.com/
• Şerife Abla ile Bir Gün! 05. Haziran. 2021 tarihinde, https://renklikalemler.org/genel/serife-abla-ile-bir-gun/ adresinden erişildi.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz Gelişim Doğa, Sermaye ve Mekânın Üretimi. (Çev. E. Soğancılar). İstanbul Sel Yayınları.
• Tatlı, T. (2020). Kent ve Mekân Bağlamında Mengen Aşçılık Geleneği Memleketlerimize İnsan ve Kültür Penceresinden Bakmak. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Tez, Z. (2021). Lezzetin Tarihi, Meraklısına En Leziz Atıştırmalık Bilgiler! İstanbul: Hayykitap.
• Tomlinson, J. (2004). Küreselleşme ve Kültür. (Çev. A. Eker). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Turhanoğlu Koçak, A.F. (2020). Kentsel Mekân ve Tüketim. Akarçay, E. (Der.), Tüketim Sosyolojisi içinde (s.169). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Turner, B.S. (2014). Klasik Sosyoloji. (Çev. İ. Çetin). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkkan, C. (2020). Neoliberalizm, Güvencesizlik ve Kent-Gıda İlişkisi. Geniş, Ş. (Der.), Otoriter Neoliberalizm Gölgesinde: Kent, Mekân, İnsan içinde (s. 297-325). Ankara: Nika Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• W. Soja, E. (2017). Postmodern Coğrafyalar. (Çev. Y. Çetin). İstanbul: Sel Yayınları.
• Wallerstein, l. (2012). Tarihsel Kapitalizm. (Çev. N. Alpay). İstanbul: Metis Yayınları.
• Williams, R. (2013). Kültür ve Materyalizm. (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Sel Yayınları.