Geçmişte Bir Mekân Günümüzde Bir Anı: Sözlü Tarihle 1990’lı Yılların Eskişehir’inde Sinemaya Gitme Deneyimi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 801 - 832, 15.10.2022

Melek Özkar

https://doi.org/10.18094/josc.1109880

Öz

1895 yılından günümüze gelinceye dek birçok kişi sinemaya gitme deneyimi yaşamıştır. Bu deneyimin bazen anlık kararlara bazen de bir programa bağlı kalınarak yaşandığı söylenebilir. Sinemaya gitme deneyimi günlere, haftalara, aylara ve özellikle yıllara göre değişkenlik gösterir. Bu değişken yapı, sinemaya gitmeye dair hafızalarda yer alan anıları ortaya çıkarabilecek sözlü tarih çalışması ile anlaşılabilir. Sözlü tarih yöntemi çerçevesinde gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı 1990’lı yıllarda Eskişehir’de sinemaya gitme deneyimlerine sahip olan kişilerin anılarına ulaşılarak o dönemde sinema mekânlarına yönelik oluşan algıları ve sinemaya gitme deneyimlerini ortaya koymaktır. Çalışmanın problemi ise bu deneyimlerin daha çok hangi ortak temalar çerçevesinde yaşandığını belirlemektir. Çalışma, 1990’lı yıllarda Eskişehir’de sinemaya gitme deneyiminin ne şekilde yaşandığını bu deneyimi yaşayan kişilerin söylemlerinden yola çıkarak aktarması ve Eskişehir’e yönelik böyle bir çalışmaya daha önce yer verilmemiş olması bakımından önemlidir. Çalışmada toplam 24 kişiyle görüşülmüş, bu kişilerin o yıllardaki sinemaya gitme deneyimleri irdelenmiştir. İnceleme sonucu, Eskişehir’de günümüzde var olmayan ancak o yıllara imzasını atan, sosyalleşmenin öncüsü olan önemli sinema mekânlarının bulunduğu ve 1990’lı yıllara özgü durumların sinemaya gitmeye yönelik oluşan anılarda yer aldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözlü Tarih, Sinemaya Gitmek, Sinema Mekânı, 1990'lı Yıllar, Eskişehir

A Place in the Past, a Moment in the Present: An Analysis on the Experience of Going to the Cinema in Eskişehir in the 1990’s with Oral History

Öz

From 1895 until today, many people have had the experience of going to the cinema. It can be said that this experience is lived by adhering to instant decisions and sometimes to a program. The experience of going to the movies varies by day, week, month, and especially year. This variable structure can be understood with an oral history study, which can reveal the memories of going to the cinema. The aim of this study, which was carried out within the framework of the oral history method, is to reveal the perceptions of the cinema venues and their experiences of going to the cinema by reaching the memories of the people who had the experience of going to the cinema in Eskişehir in the 1990’s. The problem of the study is to determine within the framework of which common themes these experiences are mostly lived. The study is important in that it conveys the experience of going to the cinema in Eskişehir in the 1990’s, based on the discourses of the people who had this experience, and that such a study for Eskişehir has not been included before. In the study, a total of 24 people were interviewed, and their experiences of going to the movies in those years were examined. As a result of the examination, it has been understood that there are important cinema venues that do not exist today, but that were the pioneers of socialization in those years, and that the situations specific to the 1990’s were included in the memories of going to the cinema.

Anahtar Kelimeler

Oral History, Go To Cinema, Movie Theater, 1990's, Eskişehir

Kaynakça

• Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim Ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejoir/issue/5377/72970 adresinden alındı
• Allen, R. C. (2011). Reimagining The History Of The Experience Of Cinema In A Post-Moviegoing Age. R. Maltby, D. Biltereyst , & P. Meers içinde, Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies (s. 41-57). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Biltereyst, D., & Meers , P. (2016). New Cinema History and the Comparative Mode: Reflections on Comparing Historical Cinema Cultures. Alphaville: Journal of Film and Screen Media, 11, 13-32. https://www.alphavillejournal.com/Issue11/ArticleBiltereystandMeers.pdf adresinden alındı
• Biltereyst, D., & Meers, P. (2018). Film, Cinema And Reception Studies Revisiting Research On Audience’s Filmic And Cinematic Experiences. E. Giovanni, & Y. Gambier içinde, Reception Studies And Audiovisual Translation (s. 21-42). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. doi:10.1075/btl.141.03bil
• Biltereyst, D., & Van de Vijer, L. (2021). Introduction: Movie Magazines, Digitization and New Cinema History. D. Biltereyst, & L. Van de Vijer içinde, Mapping Movie Magazines Digitization, Periodicals and Cinema History (s. 1-13). Cham: Palgrave Macmillan.
• Biltereyst, D., Lotze, K., & Meers, P. (2012). Triangulation in historical audience research: Reflections and experiences from a multimethodological research project on cinema. Participations Journal Of Audience & Reception Studies, 9(2), 690-715. https://www.academia.edu/48879797/Triangulation_in_historical_audience_research_Reflections_and_experiences_from_a_multi_methodological_research_project_on_cinema_audiences_in_Flanders adresinden alındı
• Caunce, S. (2001). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (B. Bülent Can, & A. Yalçınkaya, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çam , A., & Şanlıer Yüksel, İ. (2021). Adana Sinemalarının Haritalanması: Yeni/Yerel Sinema Tarihi Çalışmalarında Çoklu Yöntemlerin ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı. Moment Dergi, 8(1), 289-310. doi:10.17572/mj2021.1.289310
• Çam, A., & Şanlıer, İ. (2019). Toros Yayla Köylerinde Sinema Deneyimleri: Modernlik, Şehir, Sinema Ve Seyirci İlişkilerine Dair Bir Soruşturma. SineFilozofi Dergisi, 415-436. doi:10.31122/sinefilozofi.514088
• Erkılıç, H. (2009). Düş Şatolarından Çoklu Salonlara Değişen Seyir Kültürü ve Sinema. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi(27), 143-162. https://kebikecdergi.files.wordpress.com/2012/07/14_hakanerkilic.pdf adresinden alındı
• Esen, Ş. K. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları Dönemler ve Yönetmenler. İstabul: Agora Kitaplığı.
• Evren, B. (1995). Türkiye'ye Sinemayı Getiren Adam Sigmund Weinberg . İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Foucault, M. (1997). Of Other Spaces: Utopias And Heterotopias. N. Leach içinde, Rethinking Architecture A Reader In Cultural Theory (s. 329-357). Londra: Routledge.
• Gökmen, E. (2019). Samsun'da Sinema Mekanları Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması. Selçuk İletişim, 12(1), 325-350. doi:10.18094/josc.412240
• Gökmen, E., & Gür, H. (2017). Yazlık Açık Hava Sinemaları: Sinema Mekanlarının Sosyal Bir Alan Olarak İşlevi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(2), 2-18. doi:10.17680/erciyesakademia.304482
• İlbuğa, E. U. (2018). 1960-1970’li Yıllarda Antalya'da Sinema İzleme Deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5(1), 61-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilef/issue/37303/430942 adresinden alındı
• Kaya, D. (2017). Eski İzmir Sinemaları Ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 8(2), 93-138. doi:10.32001/sinecine.536527
• Leavy, P. (2011). Oral History: Understanding Qualitative Research. Newyork: Oxford University Press.
• Maltby, R. (2006). On The Prospect Of Writing Cinema History From Below. Tijdschrift Voor Medageschiedenis, 9(2), 74-96. https://www.researchgate.net/publication/341437095_On_the_prospect_of_writing_cinema_history_from_below adresinden alındı
• Maltby, R. (2011). New Cinema Histories. R. Maltby, D. Biltereyst , & P. Meers içinde, Explorations in New Cinema History Approaches and Case Studies (s. 3-40). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Meers, P., Biltereyst, D., & Van De Vijver, L. (2010). Memories, Movies, And Cinema-Going An Oral History Project On Film Culture In Flanders (Belgium). Film-Cinema-Spectator: Film Reception, 24, 319-337. https://www.academia.edu/38364959/Memories_Movies_and_Cinema_Going_An_Oral_History_Project_on_Film_Culture_in_Flanders_Belgium_ adresinden alındı
• Neyzi, L. (1999). İstanbul'da Hatırlamak ve Unutmak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Özgür, Ö. (2022). 1990’lı Yılların Kültürel İkliminde Sinemaya Gitme ve Seyir Deneyimleri: Konya Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 48, 373-385. doi:10.52642/susbed.1111644
• Öztürk, S. (2010). Türkiye'de Sözlü Tarihten İletişim Araştırmalarında Yararlanma Üzerine Notlar. Milli Folklor(87), 13-26. https://www.acarindex.com/milli-folklor dergisi/turkiye-de-sozlu-tarihten iletisim-arastirmalarinda-yararlanma-uzerine-notlar-110131 adresinden alındı
• Öztürk, S. (2013). Türkiye'de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak. Milli Folklor(98), 19-31. https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=98&Sayfa=16 adresinden alındı Pösteki, N. (2005). 1990 Sonrası Türk Sineması. İstanbul: Es Yayınları.
• Sakarya, A. (2014). Türkiye'de Ekonomi Politikaları ve Ülke Mekânında Değişim. Megaron Journal, 9(4), 243-254. doi:10.5505/MEGARON.2014.05914
• Sarı, G. (2017). Türkiye'de Özel Televizyon Yayıncılığının Gelişimi ve Medyanın Mülkiyet Yapısı. Ulakbilge, 5(18), 2087-2096. doi:10.7816/ulakbilge-05-18-09
• Suner, A. (2015). Hayalet Ev Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Şanlıer Yüksel, İ., & Çam, A. (2019). Adana Sinema Tarihinden Kadınların Seyir Deneyimine Dair Fragmanlar. Kültür ve İletişim(44), 63-94. doi:10.18691/kulturveiletisim.629046
• Targun, S. (2012). Türkiye Ekonomisinde 1990 Sonrası Finansal Krizler ve Probit Model Analizi İle Finansal Kriz Öngörüsü. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 47-66. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/458556 adresinden alındı
• Tekeoğlu, A. N. (2015). Türk Filmlerinde Yaşanan Pazarlama Sorunları İle İlgili Araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(29), 349-370. http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11467/1427/M00687.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alındı
• Thompson, P. (1999). Geçmişin Sesi Sözlü Tarih. (Ş. Layıkel, Çev.) İstanbul: Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Toruk, İ. (2005). Türkiye'de 1990-2000 Yılları Arasında Sosyo-Ekonomik Ortamın ve Kültürel Hayatın Reklamlar Üzerinden Temsili. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(14), 493-508. http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/661 adresinden alındı
• Tosh, J. (2005). Tarihin Peşinde. (Ö. Arıkan, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Treveri Gennari, D., Hipkins, D., & O’Rawe, C. (2018). Introduction: Rural Cinema Exhibition and Audiences in a Global Context—Not Just a Slower Transition to Modernity. D. Treveri Gennari, D. Hipkins, & C. O’Rawe içinde, Rural Cinema Exhibition And Audiences In A Global Context (s. 1-13).
• Vijver, L. V. (2017). The cinema is dead, long live the cinema!: Understanding The Social Experience Of Cinema-going Today. Participations Journal Of Audience & Reception Studies, 14(1), 129-144. https://www.researchgate.net/publication/322517303_The_cinema_is_dead_long_live_the_cinema_Understanding_the_social_experience_of_cinema-going_today adresinden alındı
• Yıldırım , A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, P. (2007). Sinema Salonlarının İç Mekan Düzenlemesi ve Günümüzdeki Kullanımı. e-Journal of New World Sciences Academy, 2(3), 195-207. https://dergipark.org.tr/tr/download/article file/186628 adresinden alındı