Hatırlama ve Unutma Diyalektiği Bağlamında Ulak Filminin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 63 - 89, 15.04.2023

Nur Efşan Norşenli

https://doi.org/10.18094/josc.1202769

Öz

Sinema toplumların geçmişle ilişkilerinde önemli bir yere sahiptir. Kolektif belleğe ait hatırlatılmak istenilen anılar için kullanılan araçlardan biri de sinemadır. Geçmişin, şimdinin ihtiyaçları doğrultusunda seçilen anlatısı, sinema ile bugünün izleyicine aktarılır. Geçmiş, şimdi ve gelecek arasında belirli bir amaç doğrultusunda çerçevelenmiş devamlılık ilişkisi bugüne getirilen anılarla kurulur. Toplumlar, bu devamlılık ilişkisi üzerinden kimliklerini inşa ederler.
Unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş olaylar ve öyküler sinemanın görselliğe dayalı, canlandırma teknikleri ile kolektif bir hatırlatmayı tesis eder. Bu bağlamda sinema görsel, işitsel imkânlarla hatırlamayı ve belleğin ihtiyaçlar çerçevesinde yeniden kurulmasını sağlar. Sinema, geçmişin yeniden bir yorumu olarak unutmaya karşı mücadele aracı haline gelir. Bu kapsamda çalışmanın amacı; kitle iletişiminin en temel araçlarından sinemanın hatırlatıcı misyonunu açıklamaktır. Çalışmanın kapsamını Çağan Irmak’ın yönettiği ve 2008 yılında sinema izleyicisi ile buluşan Ulak filmi oluşturmaktadır. Film, kolektif hatırlama ve kolektif unutma kavramları kapsamında incelenecektir. Filmin temel anlatısının masal üzerine kurulması nedeniyle çalışma, sözlü ve yazılı kültürün hatırlama ve unutma özellikleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada hatırlama ve unutma diyalektiği çerçevesinde; filmin mekânı, zamanı, karakterleri ve kolektif hatırlama unsurları betimleyici analiz ile çözümlenip değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kolektif Hatırlama, Kolektif Unutma, Kolektif Bellek, Masal, Ulak

Evaluation the Film of Ulak in the Context of Remembering and Forgetting Dialectic

Öz

Cinema has an important place in the relations of societies with the past. Cinema is one of the tools used for memories belonging to the collective memory to be reminded. The narrative of the past, chosen in line with the needs of the present, is conveyed to today's audience through cinema. The continuity relationship between the past, present and future, framed for a specific purpose, is established with the memories brought to the present. Societies build their identities through this continuity relationship.
Forgotten events and stories establish a collective reminder with the visual animation techniques of cinema. In this context, cinema enables to remember with visual and auditory possibilities and to re-establish the memory within the framework of needs. Cinema becomes a means of struggle against forgetting as a reinterpretation of the past. In this context, the aim of the study is; is to explain the mnemonic mission of cinema, one of the most basic tools of mass communication. The scope of the study consists of the movie Ulak, directed by Çağan Irmak and released in 2008. The film will be examined within the scope of the concepts of collective remembering and collective forgetting. Due to the fact that the main narrative of the film is based on fairy tales, the study is limited to the remembering and forgetting features of oral and written culture. In the study, within the framework of the dialectic of remembering and forgetting; The place, time, characters and collective remembrance elements of the film were analyzed and evaluated with descriptive analysis.

Anahtar Kelimeler

Collective Memory, Collective Remembering, Collective Forgetting, Tale, Ulak

Kaynakça

• Assman, J. (2015). Kültürel bellek eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. Ayrıntı Yayınları.
• Auge, M. (2020). Unutma biçimleri. Yapı Kedi Yayınları.
• Ayan, D. (2002). "Tarihin Sinemalaştırılması ve Reimagination/Şimdileştirme Kavramı". XIV. Türk Tarih Kongresi-Kongreye Sunulan Bildiriler, III, s. 409-418. Ankara.
• Bakar, H., & Budak, E. (2021). Toplumsal belleğin oluşmasında medyanın rolü üzerine bir inceleme:32. Gün belgeseller örneği.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. Bağlam Yayınları
• Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınevi.
• Bulduklu, Y. (2017, Temmuz-Aralık). Toplumsal hafıza ve medya. Sosyoloji Divanı, 77-102.
• Connerton, P. (2011). Modernite nasıl unutturur. Sel Yayıncılık.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar? Ayrıntı Yayınları.
• Draaisma, D. (2010). Unutmanın kitabı (D. Muradoğlu, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Elçin, Ş. (1986). Türk halk edebiyatına giriş. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Goody, J. (2019). "Sözlü ve yazılı geleneklerde hafızadan". J. K. Olick, V. Vinitzky-Seroussi, & D. Levy içinde, Kolektif hafıza kitabı (s. 277-282). Dipnot Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2014). Osmanlılarda ulaşım ve haberleşme. İlgi Kültür Sanat Yayınları.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. Heretik.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. Heretik.
• Huyssen, A. (2019). Şimdiki zamandaki geçmişler: Medya, Siyaet,Amnezi'den. J. K. Olick, V. Vinitzky-Sereoussi, & D. Levy içinde, Kolektif hafıza kitabı (s. 323-332). Dipnot Yayınları.
• Huyysen, A. (1999). Alacakaranlık anıları bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek. Metis Yayınları.
• İlhan, M. E. (2018). Kültürel bellek. Sözlü kültürden yazılı kültüre hatırlama. Doğu Batı Yayınları.
• İnce, G. B. (2010). Medya ve toplumsal hafıza. Kültür ve İletişim 13 (1), 9-29.
• Olick, J. K., Vinitzky-Seroussi, V., & Levy, D. (2019). Giriş. J. K. Olick, V. Vinitzky-Seroussi, & D. Levy içinde, Kolektif hafıza kitabı (s. 9-86). Dipnot Yayınları.
• Ong, W. (1999). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. Metis Yayınları.
• Ong, W. J. (2011). Sözlülük, okuryazarlık ve çağdaş medya. P. H. David Crowley içinde, İletişim tarihi teknoloji-kültür-toplum (s. 107-116). Siyasal Kitabevi.
• Öcal Oğuz, M., Ekici, M., Aça, M., Düzgün, D., Akpınar, B. R., Arslan, M., Özkan, T. (2014). Türk halk edebiyatı el kitabı. Grafiker Yayınevi.
• Ökten, K. H. (2007). Aristoteles. Say Yayınları.
• Platon. (2015). Phaidon. Say Yayınları.
• Platon. (2017). Phaidros. Say Yayınları.
• Poe, M. (2015). İletişim tarihi konuşmanın evreninden internete medya ve toplum. Işık Yayınları.
• Ricoeur, P. (2019). Hafıza, tarih, unutuş. Metis Yayınları.
• Sennet, R. (2017). Hafızayı rahastsız etmek. Sosyoloji Divanı, 9-24.
• Traverso, E. (2019). Geçmişi kullanma klavuzu tarih, bellek, politika. İletişim Yayınları.