Türkiye Yaş İncir Üretimi ve Kuru İncir İhracatı için Öngörü: ARIMA Modeli Yaklaşımı

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 3, 357 - 368, 29.09.2020

Veli Anıl Çakan

https://doi.org/10.33462/jotaf.684893

Cited By: 3

Öz

Türkiye sahip olduğu yaklaşık 10 milyona yakın incir ağacı ve 300.000 ton dolaylarındaki yıllık incir üretimiyle dünyanın en büyük incir üreticisi ve ihracatçısı konumundadır. Bu nedenle yalnızca iç piyasasını değil dünya piyasalarını da etkileyebilme kabiliyeti bulunan Türkiye’nin yaş incir üretimi ve kuru incir ihracat miktarının öngörüsünün yapılması önem taşımaktadır. Çalışmada, Türkiye yaş incir üretimi ve kuru incir ihracat miktarının 2019-2025 yılları için öngörüsünü yapmak amacıyla “Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü” ve “Türkiye İstatistik Kurumu” istatistiklerinden temin edilen; yaş incir üretimi için 1961-2018, kuru incir ihracatı için 1980-2018 yıllarına ilişkin yıllık verilerden yararlanılarak zaman serisi analiz yöntemlerinden ARIMA modeli ile tahmin yapılmıştır. Analiz kapsamında; değişkenlerin durağanlıklarının değerlendirilmesi için ADF birim kök testinden, modelin öngörü gücünü test edilmesi için ortalama mutlak yüzdelik hata ve Theil Eşitsizlik Katsayısı’ndan yararlanılmıştır. Pek çok kriter göz önünde bulundurularak; hem yaş incir üretimi hem de kuru incir ihracat miktarı için en uygun model ARIMA(2,1,2) olarak belirlenmiştir. Öngörü sonuçlarına göre; yaş incir üretiminin 2020 ve 2022 yılları dışında artış eğilimi göstererek 2025 yılında 317.000 ton seviyelerine ulaşacağı, kuru incir ihracat miktarının ise her yıl artarak artış eğilimi göstererek 2025 yılında 2018 yılına göre %19 oranında artışla 97.000 ton düzeyine ulaşacağı tahmin edilmiştir. Kuru incir üretimi için 2.9 kg taze incir gerektiği varsayımı altında her iki seri için yapılan tahmin göz önünde bulundurulduğunda, üretilecek incirin; 2019 yılında %74.17’sinin, 2022 yılında %80.10’unun ve 2025 yılında %86.05’inin kuru incir olarak ihraç edileceği ifade edilebilir. Bu oranın 1980 yılında %46.08, 2000 yılında %52.03 ve 2010 yılında %66.28 olduğu düşünüldüğünde; tahmin edilen yıllarda üretilen incirlerin önceki yıllara göre çok daha yüksek oranda kuru incir olarak ihraç edileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İncir, Kuru incir, ARIMA, Tahmin, Box-Jenkins

Kaynakça

• Aksoy, U. (1995). Present status and future prospects of underutilized fruit production in Turkey. Cahiers Options Mediterraneennes, (13), 97-107. Anonim. (2018). T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü 2017 Yılı Kuru İncir Raporu, Ankara. Condit, I. J. (1947). The fig. Waltham, Mass., Chronica Botanica, USA. Çalışkan, O. (2012). Türkiye'de Sofralık İncir Yetiştiriciliğinin Mevcut Durumu ve Geleceği. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(2), 71-87. Çiçekgil, Z. (2016). Türkiye’de tavuk yumurtası mevcut durumu ve üretim öngörüsü. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 26-34. Çobanoğlu, F. (2004). Türkiye Ve Avrupa Birliği (Ab) Arasındaki Tarım Ürünleri Ticaretinin Gelişimi, Önemi, Taze Ve Kuru İncir Ticareti Açısından Değerlendirilmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 14(2), 139-159. Çobanoğlu, F., Armağan, G., Kocataş, H., Şahin, B., Ertan, B., Özen, M. (2005). Aydın İlinde İncir Üretiminin Önemi ve Kuru İncir Üretim Faaliyetinin Ekonomik Analizi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 35-42. Duman, E., Yazıcı, A. S. (2018). Yaş İncir (Mor Güz-Sarı Lop) Çekirdek ve Çekirdek Yağlarının Fiziko-Kimyasal Özellikleri. ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28(1), 69-76. FAO, (2020). Food and Agriculture Organization. http://www.fao.org/faostat/en/#data, Erişim: 05.01.2020 Güney, H. (2009). Tek Değişkenli Zaman Serilerinde Model Seçim Ölçütlerinin İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), Ankara. Koçak, A., (2011). Bilgelik Varlık Bereket Sembolü İncirin Serüveni. Bilge Seyidoğlu Kitabı, İstanbul: Dergâh Yayınları. Liu, H., Shi, J., & Erdem, E. (2013). An integrated wind power forecasting methodology: interval estimation of wind speed, operation probability of wind turbine, and conditional expected wind power output of a wind farm. International journal of green energy, 10(2), 151-176. Lewis, C. D. (1982). Industrial and business forecasting methods: A practical guide to exponential smoothing and curve fitting. Butterworth-Heinemann. Newton, H. J. (1988). Timeslab: a time series analysis laboratory. Wadsworth Publ. Co.. Nugroho, A., Simanjuntak, B. H. (2014). ARMA (Autoregressive Moving Average) Model for Prediction of Rainfall in Regency of Semarang-Central Java-Republic of Indonesia. International Journal of Computer Science Issues (IJCSI), 11(3), 27. Özer, O. O., & İlkdoğan, U. (2013). Box-Jenkins Modeli Yardımıyla Dünya Pamuk Fiyatının Tahmini. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(2), 13-20. Polat, A. A., & Ozkaya, M. (2005). Selection studies on fig in the Mediterranean region of Turkey. Pakistan Journal of Botany, 37(3), 567. Polat, A. A. (2017). Fig production in Turkey. Voćarstvo 51.197/198: 39-46. Sağdemir, A. (1988). Ege Bölgesinde incirin üretim ve pazarlama ile bunlara ilişkin sorunlar üzerinde bir araştırma. Doktora tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, Bornova, İzmir. Slutzky, E. (1937). The summation of random causes as the source of cyclic processes. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 105-146. Tang, Z., De Almeida, C., & Fishwick, P. A. (1991). Time series forecasting using neural networks vs. Box-Jenkins methodology. Simulation, 57(5), 303-310. Turk, R. (1988, August). Effects of harvest time and precooling on fruit quality and cold storage of figs (F. carica L. cv." Bursa Siyahi"). In International Symposium on Postharvest Handling of Fruit and Vegetables 258 (pp. 279-286). TÜİK, (2020). Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr, Erişim: 05.01.2020 Ülkümen, L., Özbek, S., & İleri, M. (1948). İncir ve hastalıkları. Yüksek Ziraat Enstitüsü Basımevi, Ankara. Wong, J. M., Chan, A. P., & Chiang, Y. H. (2005). Time series forecasts of the construction labour market in Hong Kong: the Box‐Jenkins approach. Construction Management and Economics, 23(9), 979-991. Yule, G. U. (1926). Why do we sometimes get nonsense-correlations between Time-Series?--a study in sampling and the nature of time-series. Journal of the royal statistical society, 89(1), 1-63.
• Uzundumlu, A. S., Öksüz, E. Ö., Kurtoğlu, S. (2018). Future of Fig Production in Turkey. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(2), 138-146
• Çelik, Ş. (2015). Türkiye’de bal üretiminin zaman serileri ile modellenmesi. SAÜ Fen Bilimleri Dergisi, 19(3), 377-382.