Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde Elazığ, Erzincan, Malatya ve Tunceli İllerinde Bulunan Afit parazitoiti Aphidiinae (Hymenoptera: Braconidae) Türleri

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 254 - 269, 22.05.2023

Gizem Demirhan , Özlem Erdoğan

https://doi.org/10.33462/jotaf.1020518

Öz

Bu araştırma 1982-2009 yılları arasında Doğu Anadolu Bölgesi’nin Elazığ, Erzincan, Malatya ve Tunceli illeri ve ilçelerindeki tarım ve tarım dışı alanlarındaki bitkiler üzerinde görülen Aphidiinae (Hymenoptera: Braconidae) türlerinin tespit edilmesi amacıyla yürütülmüştür. Örneklemeler Mayıs-Ağustos ayları arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 26 lokaliteden toplamda 121 örnek incelenmiş, 4 cinse ait (Aphidius Nees, 1819; Binodoxys Mackauer, 1960; Diaeretiella Starý, 1960; Praon Haliday, 1833) 13 tür saptanmıştır. Araştırmada tespit edilen türlerin 7’si Aphidius (Aphidius avenae Haliday, 1834; A. colemani Viereck, 1912; A. eadyi Starý, González & Hall, 1980; A. ervi Haliday, 1834; A. matricariae Haliday, 1834; A. microlophii Pennachio & Tremblay, 1987; A. urticae Haliday, 1834), 1’i Binodoxys (Binodoxys acalephae (Marshall, 1896)), 1’i Diaeretiella (Diaeretiella rapae (McIntosh, 1855)), 4’ü Praon (Praon barbatum Mackauer, 1967; P. nonveilleri Tomanović & Kavallieratos, 2003; P. volucre (Haliday, 1833); P. yomenae Takada,1968) cinsine aittir. Bu türlerden Praon barbatum Mackauer, 1967 türü Türkiye Aphidiinae faunası için yeni kayıttır. Araştırma bölgesinde ayırdedilebilen 5 habitatın hepsinde bulunan türlerin Aphidius ervi, A. matricariae, Praon barbatum olduğu, A. avenae türünün sadece bir habitatta bulunmasıyla habitat tercihleri bakımından en sınırlı tür olduğu tespit edilmiş, Tür sayısı bakımından ise bölgede otsu bitkiler, yonca tarlası ve meyve bahçesi habitatlarının sırasıyla en zengin habitatlar olarak yer aldığı belirlenmiştir. Tespit edilen türlerin Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki illere göre sayısal dağılımları dikkate alındığında Elazığ ilinin 12 tür ile en fazla, Erzincan ilinin 3 tür ile en az tür ile temsil edilen il olduğu belirlenmiştir. Yapılan bu araştırmayla Doğu Anadolu Bölgesi Aphidiinae faunasına yeni türler ilave edilmiş, Türkiye Aphidiinae tür sayısı 65’ten 66’ya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aphidiinae, Braconidae, Türkiye, Aphidius, Binodoxys, Diaeretiella, Praon

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

106T588

Teşekkür

Teşekkür Bu çalışmanın 2007-2009 yılları arasında toplanan materyali TÜBİTAK-106T588 no’lu proje desteği ile elde edilmiştir. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Aphid parasitoid species (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) of Elazığ, Erzincan, Malatya and Tunceli Provinces from Eastern Anatolia Region of Turkey

Öz

This study was carried our between 1982-2009 in order to determine the Aphidiinae (Hymenoptera: Braconidae) species from agricultural lands, non-agricultural areas in the provinces of Elazığ, Erzincan, Malatya and Tunceli in East Anatolian Region. Sampling was done between May and August. In the study, a total of 121 specimens from 26 localities were examined, and 13 species belonging to 4 genera (Aphidius Nees, 1819; Binodoxys Mackauer, 1960; Diaeretiella Starý, 1960; Praon Haliday, 1833) were determined. The species of each genus are obtained Aphidius avenae Haliday, 1834; A. colemani Viereck, 1912; A. eadyi Starý, González & Hall, 1980; A. ervi Haliday, 1834; A. matricariae Haliday, 1834; A. microlophii Pennachio & Tremblay, 1987; A. urticae Haliday, 1834; Binodoxys B. acalephae (Marshall, 1896); Diaeretiella, rapae (McIntosh, 1855); Praon barbatum Mackauer, 1967; P. nonveilleri Tomanović & Kavallieratos, 2003; P. volucre (Haliday, 1833). Praon barbatum is new record for Turkish Aphidiinae fauna. In the research area and in all five different habitats, A. ervi, A. matricariae, P. barbatum are found. It has been determined that A. avenae is the most limited species in terms of habitat preferences, being found in only one habitat. In terms of the number of species, it has been determined that herbaceous plants, clover fields and fruit gardens are the richest habitats in the region, respectively. When the provinces distributions of determined species were evaluated according to provinces in East Anatolian Region; Elazığ province appears to have the highest number of species which 12 and Erzincan province has the lowest number with 3 species. With this research, new records were added to the Eastern Anatolia Region Aphidiinae fauna, and the number of Turkey Aphidiinae species was increased from 65 to 66.

Anahtar Kelimeler

Aphidiinae, Braconidae, Turkey, Aphidius, Binodoxys, Diaeretiella, Praon

Proje Numarası

106T588

Kaynakça

• Akar, S. and Çetin Erdoğan, Ö. (2017). Contributions to Aphidiinae (Hymenoptera: Braconidae) fauna of Turkey with new records. Trakya University Journal of Natural Sciences, 18(2): 89-96.
• Alaserhat, İ. (2015). Erzincan ve Gümüşhane İllerinde Yetiştirilen Ilıman İklim Meyve Türlerinde Bulunan Aphididae (Hemiptera) Türleri, Yoğunlukları, Doğal Düşmanları ve Sekonder Konukçularının Belirlenmesi. (Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Erzurum.
• Alaserhat, İ. and Canbay, A. (2017). Aphididae species, their parasitoids, predators, and parasitism rates on pepper (Capsicum annuum L.). Entomological News, 127(1): 36-50.
• Aslan, B. (2004). Isparta İli ve İlçelerinde Meyve Ağaçlarında Zararlı Yaprakbiti (Homoptera: Aphidoidea) Türleri ve Doğal Düşmanları Üzerinde Çalışmalar. (Yüksek Lisans Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Isparta.
• Aslan, B. (2015). Survey of the predatory and parasitoid species-complex of aphids (Hemiptera: Aphididae) at fruit growing areas in Burdur, Turkey. Egyptian Journal of Biological Pest Control, 25(1): 261-265.
• Aslan, B. and Karaca, İ. (2005). Fruit tree aphids and their natural enemies in Isparta region, Turkey. Journal of Pest Science, 78: 227-229.
• Aslan, M. M., Uygun, N. and Starý, P. (2004). A Survey of aphid parasitoids in Kahramanmaras, Turkey (Hymenoptera: Braconidae, Aphidiinae; and Hymenoptera: Aphelinidae). Phytoparasitica, 32(3): 255-263.
• Avcı, Ü. ve Özbek, H. (1991). Erzurum’da lahana yaprakbiti (Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera, Aphididae))’nin doğal düşmanları üzerinde bir araştırma. Türkiye Entomoloji Dergisi, 15(1): 37-41.
• Aydoğdu, M. (2017). İç Anadolu Bölgesi Chelonus Panzer, 1806 (Hymenoptera, Braconidae, Cheloninae) faunası üzerine taksonomik bir araştırma. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 14 (2): 64-70.
• Ayyıldız, Y. ve Atlıhan, R. (2006). Balıkesir ili sebze alanlarında görülen yaprakbiti türleri ve doğal düşmanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16(1): 1-5.
• Bayram, Y., Özdemir, I., Ateş, E., Tomanović, Ž., Bükün, B. and Mutlu, Ç. (2018). Secondary host changing between aphids (Hemiptera: Aphididae) and their parasitoids in wheat fields of Southeast Anatolian Region. Munis Entomology & Zoology, 13(1): 309-317.
• Çetin Erdoğan, Ö. ve Akar, S. (2018). Batı Palaearktik Bölgesi için yeni bir kayıt, Adialytus veronicaecola (Starý, 1978) (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae). Bitki Koruma Bülteni, 58(4): 231-234.
• Çetin Erdoğan, Ö., Tomanović, Ž. and Beyarslan, A. (2008). New aphid parasitoids (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) in the Region of Marmara, Turkey. Acta Entomologica Serbica, 13(1/2): 85-88.
• Çetin Erdoğan, Ö., Tomanović, Ž. and Beyarslan, A. (2010). New distributional records on the subfamily Aphidiinae (Hymenoptera: Braconidae) in Black Sea Region, Turkey. Linzer Biologische Beiträge, 42(1): 613-616.
• Daşcı, E. ve Güçlü, Ş. (2008). Iğdır Ovasında meyve ağaçlarında bulunan yaprakbiti türleri (Homoptera: Aphididae) ve doğal düşmanları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(1): 71-73.
• Demirözer, O. ve Karaca, İ. (2014). Isparta ili yağ gülü (Rosa damascena Miller) üretim alanlarında bulunan avcı ve parazitoit türler ve yayılışı. Türkiye Entomoloji Bülteni, 4(3): 171-184.
• Elmalı, M. (1993). Konya ilinde buğdaylarda zarar yapan yaprak bitki türleri ve faydalı faunanın tesbiti ile en yaygın türün biyoekolojisi üzerinde araştırmalar. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Ankara.
• Erkin, E. (1983). Investigations on the hosts, distribution and efficiency of the natural enemies of the family Aphididae (Homoptera) harmful to pome and stone fruit trees in İzmir Province of Aegean Region. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 7: 29-49.
• Ghaliow, M., Petrović, A., Kocić, K., Čkrkić, J., Bogdanović, A., Stary, P., Kavallieratos, N. and Tomanović, Ž. (2018). Key for identification of the parasitoids (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) of aphids infesting alfalfa in Europe. Zootaxa, 4378(1): 98.
• Gücük, M. ve Yoldaş, Z. (2000). Aphis gossypii Glover (Homoptera: Aphididae)’nin parazitoiti, Aphidius colemani Viereck (Hymenoptera: Braconidae)’nin bazı biyolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi 24(2): 143-152.
• Güçlü, Ş., Kavaz, H., Güçlü, C. and Özdemir, I. (2015). Aphids (Hemiptera: Aphididae) and their parasitoids on ornamental trees and shrubs in Erzurum, Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 39(1): 3-9.
• Güleç, G. (2011). Antalya şehri park alanlarında Aphidoidea (Hemiptera) türlerinin saptanması ve doğal düşmanlarının belirlenmesi. (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Ankara.
• Güncan, A., Madanlar, N., Yoldaş, Z., Ersin, F. and Tüzel, Y. (2006). Pest status of organic cucumber production under greenhouse conditions in İzmir (Turkey). Türkiye Entomoloji Dergisi, 30(3): 183-193.
• Güncan, A., Yoldaş, Z. ve Madanlar, N. (2010). İzmir’de şeftali bahçelerinde bulunan yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türleri ve doğal düşmanları üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 34(3): 399-408.
• Güz, N. (2003). Ankara ilinde otsu bitkilerdeki Aphidoidea (Homoptera) türlerinin parazitoitlerinin saptanması. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Ankara.
• Karakaya, İ. S. (2014). Aydın ilinde yumuşak ve sert çekirdekli meyve ağaçlarında zararlı yaprakbiti (Hemiptera: Aphidoidea) türleri ile parazitoit ve predatörlerinin saptanması. (Yüksek Lisans Tezi) Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Aydın.
• Kavaz, H. (2006). Erzurum Atatürk Üniversitesi Kampusunda ağaç ve çalı formundaki bitkilerde bulunan afit türleri (Homoptera: Aphididae) ve doğal düşmanları. (Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Erzurum.
• Kaya Apak, F. and Akşit, T. (2016). Natural enemies and population dynamics of the blackmargined aphid (Monellia caryella (Fitch) Aphididae, Hemiptera) on pecan trees in Aydın, Turkey. Journal of the Entomological Research Society, 18(3): 49-60.
• Kılınçer, N. (1982). Ankara’da lahana yaprak biti (Brevicoryne brassicae (L.) Homoptera: Aphididae)’nin parazit kompleksi üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 22(1), 1-12.
• Kök, Ş., Tomanović, Ž., Şenal, D., Baştuğ, G. and Kasap, İ. (2017). Aphidophagous coccinellid and parasitoid species determined in the Çanakkale province with a new record for the parasitoid fauna of Turkey. Bitki Koruma Bülteni, 57(4): 485-502.
• Kök, Ş., Tomanović, Ž., Nedeljković, Z., Şenal, D. and Kasap, İ. (2020). Biodiversity of the natural enemies of aphids (Hemiptera: Aphididae) in Northwest Turkey. Phytoparasitica, 48: 51-61.
• Narmanlıoğlu, H. K. (2013). Yukarı Çoruh Vadisi’nde yetiştirilen ılıman iklim meyvelerindeki Aphididae (Hemiptera) türleri ve bunların doğal düşmanları. (Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Erzurum.
• Narmanlıoğlu, H. K. ve Güçlü, Ş. (2008). İspir (Erzurum) ilçesi’nde meyve ağaçlarında bulunan yaprakbiti türleri (Homoptera: Aphididae) ve doğal düşmanları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2), 225-229.
• Ölmez, S. and Ulusoy, M. R. (2003). A Survey of aphid parasitoids (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) in Diyarbakır, Turkey. Phytoparasitica, 31(5): 524-528.
• Özder, N. (1998). Tekirdağ ili ve çevresinde ayçiçeği üretim alanlarında görülen zararlı ve faydalı böcekler üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 22(3): 207-216.
• Özder, N. ve Kılınçer, N. (1999). Tekirdağ ilinde lahanalarda zararlı-doğal düşman kompleksi üzerinde araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 23(1): 27-37.
• Öztürk, D. Ö. ve Muştu, M. (2017). Kayseri’nin merkez ilçelerinde süs bitkilerinde bulunan yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türleri. Türkiye Entomoloji Bülteni, 7 (4): 277-292.
• Saraç, I. (2014). Antalya ili turunçgil bahçelerinde yaprakbiti türleri, avcı ve asalaklarının saptanması. (Yüksek Lisans Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Isparta.
• Satar, S., Satar, G., Karacaoğlu, M., Uygun, N., Kavallieratos, N. G., Starý, P. and Athanassiou, C. G. (2014). Parasitoids and Hyperparasitoids (Hymenoptera) on aphids (Hemiptera) infesting citrus in East Mediterranean Region of Turkey. Journal of Insect Science, 14(178): 1-6.
• Tek, S. E. and Okyar, Z. (2018). A contribution to the knowledge of parasitoids of ınsects associated with Rosaceae species from Edirne Province, European Turkey. Acta Biologica Turcica. 31(3): 86-101.
• Tomanović, Ž., Beyarslan, A., Çetin Erdoğan, Ö. and Žikić, V. (2008). New records of aphid parasitoids (Hymenoptera, Braconidae, Aphidiinae) from Turkey. Periodicum Biologorum, 110 (4): 335-338.
• Uygun, N. ve Özgür, F. (1980). İçel ve Adana illeri sera sebze zararlılarının saptanması, Endosülfan Rooktablet ve Primicarb’ın Myzus persicae (Sulz)’ye Etkileri. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 4(3): 185-192.
• Uysal (Elmalı), M., Stray, P., Sahbaz, A. and Özsemerci, F. (2004). A review of aphid parasitoids (Hymenoptera, Braconidae, Aphidiinae) of Turkey. Egyptian Journal of Biological Pest Control 14: 355–370.
• Yanpar, R. (2013). Mersin ili bağlarında zararlı olan yaprakbiti türleri, parazitoit ve predatörleri ile Aphis illinoisensis’in popülasyon gelişmesinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Adana.
• Yaşarakıncı, N. ve Hıncal, P. (1997). İzmir’de örtüaltında yetiştirilen domates, hıyar, biber ve marulda bulunan zararlı ve yararlı türler ile bunların popülasyon yoğunlukları üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 37(1-2): 79-89.
• Yaşarakıncı, N. ve Hıncal, P. (2000a). İzmir ilinde örtü altında yetiştirilen patlıcanda bulunan zararlılar ile bunların doğal düşmanları ve popülasyon gelişmeleri üzerinde çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 40 (1-2): 29-48.
• Yaşarakıncı, N. ve Hıncal, P. (2000b). İzmir ilinde örtüaltı biber yetiştiriciliğinde bulunan zararlılar ile doğal düşmanları ve popülasyon gelişmeleri üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 40(3-4): 135-152.
• Yoldaş, Z., Güncan, A. and Koçlu, T. (2011). Seasonal occurrence of aphids and their natural enemies in satsuma mandarin orchards in İzmir, Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 35(1): 59-74.
• Yu, D.S., van Achterberg, C. and Horstmann, K. (2016). Interactive Catalogue of World Ichneumonoidea Taxonomy, Biology, Morphology and Distribution, Compact Disc (Master Version), Taxapad.
• Yücel, S.A. ve Kıvan, M. (2018). İstanbul Göztepe Parkı gül bahçesinde bulunan zararlı Hemiptera ve Hymenoptera türleri. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 15(2):95-100.
• Zeren, O. ve Düzgüneş, Z. (1983). Çukurova Bölgesinde sebzelerde zararlı olan Aphidoidea türlerinin doğal düşmanları üzerinde araştırmalar. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 7: 199-211.