Hububat Üreticilerinin Lisanslı Depoculuğa Bakış Açısı: Yozgat İli Yerköy İlçesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 4, 821 - 831, 25.12.2023

Zehra Meliha Tengiz , Merve Ayyıldız

https://doi.org/10.33462/jotaf.1196281

Cited By: 1

Öz

Lisanslı depoculuk sistemi, tarımsal ürünlerin sağlıklı koşullarda depolanmasını ve ticaretinin kolaylaştırılmasını amaçlayan bir sistemdir. Üreticiler açısından kaliteli ürünleri daha iyi fiyatlara satış imkanı sağlamasının yanında sanayiler için istedikleri zaman istenilen kalitede ürünü tedarik edebilme imkanı sunan çok yönlü yapıya sahiptir. Türkiye’de giderek yaygınlaşan lisanslı depoculuk sistemi tarım piyasaları için büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı lisanslı depoculuk sisteminin temelinde bulunan üreticilerin sistem hakkındaki tutum ve davranışlarının belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın ana materyalini 2021-2022 üretim döneminde, Yozgat ili Yerköy ilçesinde oransal dağılım yöntemiyle belirlenen 76 hububat üreticisinden sağlanan birincil veriler oluşturmaktadır. Elde edilen bulgulara göre hububat üreticilerinin %55.3’ünün lisanslı depoları tercih ettiği, üretilen hububatın %51.4’ünün, ortalama 18.13 ton buğdayın ve 3.15 ton arpanın lisanslı depolarda depolandığı tespit edilmiştir. Üreticilerin lisanslı depoları tercih etmesinde, peşin ödeme alma imkanı, depoların yakınlığı ve yüksek fiyat ile satış olanağı gibi faktörlerin etkili olduğu belirlenmiştir. Diğer yandan bölgede, kendi deposunu (%19.4) kullanan üreticilerde bulunmakta ve bu üreticilerin ticaret amaçlı depolama yapmadığı, yemlik kullanımı için değerlendirdiği belirlenmiştir. Depolama yapılmayan hububat miktarının da yüksek olduğu (%29.2) dikkat çekmektedir. Bu durum son yıllarda yaşanan rekolte kaybı, ürün fiyatlarındaki aşırı yükselme ve artan maliyetlere bağlı nakit ihtiyacını karşılamak amacıyla üreticilerin doğrudan satışa yönelmesi ile ilgilidir. Araştırma sonucunda, üreticilerin lisanslı depolar hakkında yeterli bilgiye sahip oldukları ve lisanslı depolamayı faydalı buldukları gözlenmiştir. Buna karşın üreticilerin lisanslı depolama yapma oranı düşük seviyededir ve lisanslı depoları kullanan üreticilerin %40.5’inin devlet teşviklerinin kaldırılması durumunda depolara ürün bırakmayacağı sonucuna varılmıştır. Buna göre üreticilerin sisteme dahil olması ve lisanslı depoculuk sisteminin işlevsel bir yapı kazanmasında kısa ve orta vadede geliştirilecek ve iyileştirilecek teşvik ve destek politikalarına ihtiyaç duyduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Lisanslı depoculuk sistemi, Hububat üretimi, Üretici davranışları, Gıda güvencesi, Yozgat ili

The Perspective of Grain Producers on Licensed Warehousing: The Example of Yerkoy District of Yozgat Province

Öz

Licensed warehouse system is a system that aims to store agricultural products in healthy conditions and facilitate trade. It offers producers the opportunity to sell their quality products at better prices. It has a versatile construction that allows to supply with the desired quality product at any time for industrial. The licensed storage system, which is becoming increasingly widespread in Turkey, is very important for agricultural markets. The purpose of this study is to determine attitudes and behavior of producers on the licensed storage system. This study of cover the cereals producers in Yerköy district of Yozgat province by means of 2021-2022 production periods. For this purpose, a survey of 76 sample the producers were conducted using the Proportional Distribution Method. According to the findings, 55.3% of cereals producers prefer licensed warehouses. 51.4% of the cereals produced, 18.13 tons of average wheat and 3.15 tons of average barley were found to be stored in licensed warehouses. It has been determined that factors such as the possibility of paying in advance, the proximity of warehouses, and the possibility of high prices sales are effective in producers' preference for licensed warehouses. In addition, there are producers who use their own warehouse (19.4%) in the production of cereals. It has been determined that these producers do not store for commercial purposes, but evaluate their products for animal feed use. The study also found that the amount of cereals not stored is high (29.2%). This situation is related to the direct sales of the producers in order to meet the need for cash due to the loss of yield, excessive increase in product prices and increasing costs in recent years. As a result of the research, it was observed that producers have sufficient information about licensed warehouses and find licensed storage useful. In a addition, It has been determined that 40.5% of producers using licensed warehouses will not leave products in warehouses if government grants are removed. In this respect, the licensed warehouse system may be said to require incentive and support policies to be developed in the short and medium for include producers in the system and to gain a functional structure of the system.

Anahtar Kelimeler

Licensed warehousing system, Cereals production, Producers’s behavior, Food security, Yozgat province

Kaynakça

• Acıbuca, V. (2021). Mardin ilinde makarnalık buğday üretimi ve üreticilerin sorunları. MAS Journal of Applied Sciences, 6(4): 977-987.
• Anonim (2021). Yozgat Tarım ve Orman İl Müdürlüğü Kayıtları, Yozgat, (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
• Anonim (2022). TMO Yerköy Şube Müdürlüğü Kayıtları, Yozgat, (Erişim Tarihi: 10.10.2022).
• Ataseven, Y., Arısoy, H., Gürer, B., Demirdöğen, A., Olhan, N. Ö. E. (2020). Küresel Tarım Politikaları ve Türkiye Tarımına Yansımaları. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX Teknik Kongresi. 13-17 Ocak, s.11-36. Ankara, Türkiye.
• Ceyhan, V., Karabak, S., Taşcı, R., Bolat, M., Hazneci, K., Kavakoğlu, H., Okur, Y., Kaya, E., Pehlivan, A. ve Acar, O. (2018). Buğday ve Arpa Ticaretinde Lisanslı Depoculuk Sisteminin Yapısal ve Ekonomik Analizi ve Depolarda Kapasite Optimizasyonu Proje Sonuç Raporu, Proje No: TAGEM-16/AR-GE/43. Ankara Ticaret Borsası, Ankara.
• Çelik, A. (2019). Türkiye’de lisanslı depoculuk sistemi ve hububat üreticilerinin lisanslı depoculuk sistemine bakışı: Kırşehir ili Mucur ilçesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Çiçek, A. ve Erkan, O. (1996). Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:12 Ders Notları Serisi No:6. Tokat.
• Doğan, H. G. and Bulut, A. (2021). A research on licensed warehousing activities in Turkey (Case of LİDAŞ in Mucur district of Kırşehir province). Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 9(7): 1304-1311.
• Ekşi, A. (2020). Global Gıda Güvencesi ve Yeni Yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX Teknik Kongresi. 13-17 Ocak, s. 47-54. Ankara, Türkiye.
• Ergun, H., Gülal, M. ve Kılıçarslan, A. (2022). Lisanslı depoculuk sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin işlem performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle ölçülmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (94): 105-132.
• Eştürk, Ö. ve Ören, M. N. (2014). Türkiye'de tarım politikaları ve gıda güvencesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 24(2): 193-200.
• Fırat Kalkınma Ajansı. (2011). Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Araştırma Raporu, https://www.dogaka.gov.tr/dokuman-merkezi/arastirma-ve-planlama/tarim-urunleri-lisansli-depoculuk-arastirmasi-ve-on-fizibilite-calismasi (Erişim Tarihi: 09.09.2022).
• GEKA (2014). Aydın İli Stratejik Tarım Ürünlerinde Lisanslı Depoculuk İhtiyacının Tespiti Projesi Sonuç Raporu, https://geka.gov.tr/uploads/pages_v/aydin-ili-lisansli-depoculuk-ihtiyacinin-tespiti-2013.pdf (Erişim Tarihi: 04.01.2023).
• Kanun (2005). 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu, 17 Şubat 2005 Tarihli ve 25730 Sayılı Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5300.pdf. (Erişim Tarihi: 04.12.2022).
• Karabaş, S. ve Gürler, A.Z. (2010). Lisanslı depoculuk sisteminin işleyişi ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(1): 196-210.
• Kaya, M. (2018). ABD lisanslı depoculuk sistemi ve fiyat desteği uygulaması ışığında hububatta yeni bir destekleme fiyat sistemi önerisi. Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(1): 53-62.
• Keleş, G. (2019). Trakya bölgesinde buğday üreticilerinin tohumluk tercihlerini etkileyen faktörlerin analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(3): 423-431.
• Koca, R. ve Somuncu, M. (2021). Gıda güvencesi konusunda Türkiye için bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 8(2): 1-11.
• Konyalı, S. ve Gaytancıoğlu, O. (2007). Türkiye’de buğdayda uygulanan tarım politikaları ve Trakya bölgesi buğday üreticilerinin sorunları. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(3): 249-259.
• Memiş, S. ve Keskin, D. (2015). Tarımsal mamullerde lisanslı depoculuk sisteminin rolü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2): 619-633.
• Niyaz, Ö. C. ve İnan, İ. H. (2016). Türkiye'de gıda güvencesinin mevcut durumunun değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2): 1-7.
• Sezal, L. (2017). Türkiye'de lisanslı depoculuk sistemi ve sağlanan devlet teşvikleri. Journal of International Social Research, 10(52): 1147-1155.
• Taşcı, R., Karabak, S., Bolat, M., Pehlivan, A., Şanal, T., Acar, O., Külen, S., Güneş, E. ve Albayrak, M. (2018). Ankara ilinde un fabrikalarının buğday alım kriterleri, üretim ve pazarlama yapıları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 27(2): 82-91.
• Tektaş, N. S. (2008). Lisanslı depoculuğun Türkiye tarım ürünleri piyasalarına olası etkileri: Trakya bölgesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi) Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Ticaret Bakanlığı. (2022). Kuruluş İzni ve Lisans Alan Lisanslı Depo İşletmeleri, https://ticaret.gov.tr/ic-ticaret/lisansli-depoculuk/kurulus-ve-faaliyet-izinleri/lisansli-depo-isletmeleri (Erişim Tarihi: 09.08.2022).
• TMO (2022). https://www.tmo.gov.tr/duyuru-arsivi (Erişim Tarihi: 10.09.2022).
• Tosun, D., Savran, K., Niyaz, Ö., Keskin, B. and Demirbaş, N. (2014). The evaluation of the warehouse receipt system for agro-food products in Turkey. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3): 240-247.
• TÜRİB (2022). https://www.turib.com.tr/eluseyonelik-destekler/ (Erişim Tarihi: 10.09.2022).
• Yavuz, F. (2021). Türkiye’de Gıda Enflasyonu: Tarladan Çatala Sorunların Bir Göstergesi. Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları 185. 77 s, İstanbul.
• Yiğit, S. (2021). Elektronik ürün senetlerinin uygulama hacmi ve Türkiye teşvikleri. Press Academia Procedia, 14(1): 69-74.