Sivil Havacılıkta Uçak Kazalarının Nedenleri, Sınıflandırılması ve Afetler Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 16, 31.10.2024

Eyüp Yavuz , Alperen Doğru

Öz

Havacılık tarihi geçmişten günümüze kadar birçok gelişme ile karşılaşmıştır. Yaşanılan teknolojik gelişmeler sayesinde milyon uçuş başına sivil havacılık kaza sayısında önemli ölçüde azalma görülmüştür. Ancak havacılık kazaların önlenmesi tam anlamıyla mümkün olmamıştır. Hava yolu ulaşımı kara yolu, demir yolu ve deniz yolu ulaşımına kıyasla en emniyetli ulaşım şeklidir. Her ulaşım şeklinde olduğu gibi hava yolu ulaşımında da kazalar yaşanabilmektedir. Sivil havacılıkta kazalar insan hatası, teknik ve meteorolojik koşullar sebebiyle gerçekleşmektedir. Yaşanılan kazalar sonrasında genellikle tüm yolcu ve mürettebat hayatını kaybetmekte ve çok düşük olasılıkla yaralı olarak hayatta kalmaktadır. Teknolojik afetler içerisinde yer alan ulaşım kazaları nadiren afet olarak görülür. Ancak hiç kimsenin hayatta kalmadığı bir sivil havacılık kazası afet olarak görülebilir. Kaza sonrasında kazanın nedenlerinin araştırılması ve incelenmesi hava aracının yapımında ve hava yolu ulaşımındaki uygulamalarda önemli değişiklikleri beraberinde getirebilir. Bu anlamda yaşanılan kazalardan derslerin çıkartılması kazaların önlenmesinde ya da zararlarının azaltılmasında önemli bir etkiye sahiptir. Bu derlemede havacılık kazalarının nedenleri, dünyada ve Türkiye’deki yaşanılan sivil havacılık kazaları, kaza sonrası süreçte yapılan araştırma ve inceleme faaliyetlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afetler, Havacılık, Uçak, Kazalar

Causes and Classification of Aircraft Accidents in Civil Aviation and Examination within The Framework of Disasters

Öz

The history of aviation has encountered many developments from the past to the present. Thanks to technological developments, a significant reduction in the number of civil aviation accidents per million flights was seen. But aviation accident prevention has not been fully possible. Air transportation is the safest form of transportation compared to road, rail and sea transportation. As with any form of transportation, accidents can occur in air transportation. In civil aviation, accidents occur due to human error, technical and meteorological conditions. After accidents, usually all passengers and crew lose their lives and survive as injured with very little probability. Transportation accidents included in technological disasters are rarely seen as disasters. But a civil aviation accident which no one survives can be seen as a disaster. Investigation and examination of the causes of the accident after the accident may bring about significant changes in the construction of the aircraft and in the applications of air transport. In this context, the removal of lessons from accidents has an important effect in preventing accidents or reducing their damages. In this review, it is aimed to evaluate the causes of aviation accidents, civil aviation accidents in the world and Türkiye, and the research and examination activities carried out in the postaccident process.

Anahtar Kelimeler

Disasters, Aviation, Aircraft, Accidents

Kaynakça

• Airbus, S. (2023). A Statistical Analysis of Commercial Aviation Accidents 19582023. Airbus Blagnac, France. https://accidentstats.airbus.com/sites/default/files/2023-02/Statistical-Analysis-ofCommercial-Aviation-Accidents-2023.pdf. 11.12.2023.
• Akkaya, B. (2015). Sivil havacılıkta kaza-kırım incelemeleri, ulusal ve uluslararası mevzuatın değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir. Al-
• Jazairi, A. F. (2018). Disasters and disaster medicine. Essentials of Accident and Emergency Medicine, 93-118. Aviation Safety Network. (2023). Turkey Air Safety Profile. https://aviationsafety.net/database/country/country.php?id=TC. 11.12.2023.
• Ayyıldız, M. (2016). Türk Havacılığında Uçak Kazaları ve Emniyet Yönetim Sistemi. İstanbul Teknik Üniversitesi. Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi. İstanbul.
• Bjornstig, U., & Forsberg, R. (2016). Transportation disasters. Koenig and Schultz's Disaster Medicine: Comprehensive Principles and Practices.
• Boeing. (2023). Statıstıcal Summary of Commercıal Jet Aırplane Accıdents- Statıstıcal Summary (1959-2022). Boeing. https://www.boeing.com/content/dam/boeing/boeingdotcom/company/about_bca/p df/statsum.pdf. 16.12.2023.
• Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED). (2024). Disaster Classification. https://www.emdat.be/classification. 10.01.2024.
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı. (2022). Havacılık Terimleri Sözlüğü. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Dölekoğlu, C., Özçiçek, O., Ünal, D., ve Coşkun, H. İ. (2019). Havacılıkta insan kaynaklı kazalar: hava trafik kontrolörlerinin kazalardaki etkisi. The Journal of Academic Social Science, 27(27), 415-430.
• Gök, K. (2018). Türk Sivil Havacılık Tarihine Damgasını Vuran Uçak Kazaları. Kanon Kitap. İstanbul.
• Gunn, S. W. A. (2012:48). Dictionary of disaster medicine and humanitarian relief. Springer Science & Business Media.
• Disaster. Hersch, J. J. (2020). Human Factors. The Dangers of Automation in Airliners: Accidents Waiting to Happen. Air World. Philadelphia.
• International Civil Aviation Organization (ICAO). (2016). Annex 13 - Aircraft Accident and Incident Investigation (Eleventh edition ed.). Quebec.
• International Civil Aviation Organization (ICAO). (2018). Doc 9859, Safety Management Manual (SMM) https://skybrary.aero/bookshelf/books/5863.pdf. (Fourth Edition ed.)
• Koldaş, H. (2006). Havacılık kazalarında insan faktörünün analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 63-65.
• Mathavara, K., ve Ramachandran, G. (2022). Role of Human Factors in Preventing Aviation Accidents: An Insight. In Aeronautics-New Advances. IntechOpen.
• National Research Council. (1998). Improving the continued airworthiness of civil aircraft: A strategy for the FAA's aircraft certification service.
• National Academies Press. PlaneCrashinfo.com. (2024). Causes of Fatal Accidents by Decade. https://www.planecrashinfo.com/cause.htm. 09.10.2023.
• Hava Trafik Hizmetleri İle Bağlantılı Emniyet Olaylarının Rapor Edilmesi ve Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik (SHY 65-02), (2014).
• Rodrigue, J.-P. (2020). Transport planning and policy–Transportation, Disruptions nd Resilience. J.-P. Rodrigue (Ed.), The Geography of Transport Systems (pp. 349-350).
• Routledge. Socha, V., Socha, L., Szabo, S., ve Němec, V. (2014). Air accidents, their investigation and prevention. exclusive e-Journal(4).
• Stephen, K. C., Antonıo, I. C., ve Clerence, C. R. (2017). Commercial aviation safety. McGraw-Hill Education. The Bureau of Aircraft Accidents Archives. (2023a).
• Worst Accidents. https://www.baaa-acro.com/statistics/worst-crashes. 04.11.2023. The Bureau of Aircraft Accidents Archives. (2023b). Crash of A Boeing 757-225 Off Puerto Plata: 189 Killed. https://www.baaa-acro.com/crash/crash-boeing-757-225puerto-plata-189-killed. 19.11.2023.
• Yavuz, E. & Doğru, A. (2024). Sivil Havacılıkta Uçak Kazalarının Nedenleri, Sınıflandırılması ve Afetler Çerçevesinde İncelenmesi. Ulaştırma Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 1-16.
• Uslu, S., ve Dönmez, K. (2016). Geçmişten Günümüze Havacılık Kazalarının Sebeplerindeki Değişimler Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Social Sciences, 3(9), 222-239.
• Wiegmann, D. A., ve Taneja, N. (2003). Analysis of injuries among pilots involved in fatal general aviation airplane accidents. Accident Analysis & Prevention, 35(4), 571577.
• Wikipedia. (2023). Air India Flight 182. Wikipedia, The Free Encyclopedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Air_India_Flight_182 . 04.10.2023