Eski Türk Yazıt ve El Yazmalarında Geçen Zıt Anlamlı İkilemeler Üzerine Yapısal ve Anlamsal Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 50 - 97, 29.01.2020

Ahmet Karaman

https://doi.org/10.35236/jots.646935

Cited By: 2

Öz

This study includes an examination of the
antonym of hendiadys in all old Turkish inscriptions and manuscripts. Firstly,
the elements of the antonym of hendiadys identified will be examined one by
one. This examination will be supported by etymological explanations when
necessary. After examining the elements of the hendiadys in terms of structure,
analysis will be started in terms of semantics. Then, structural and semantic
analysis of the hendiadys will be conducted. In the end, the antonym of
hendiadys of the examined structures will be questioned and their place in the
hendiadys classification will be examined. In the study, both the elements that
make up the hendiadys and the hendiadys will be explained together with their
witnesses.

Anahtar Kelimeler

reduplication duals/hendiadys, antonym of reduplication duals/hendiadys, vocabulary, Old Turkic Inscriptions and manuscripts

A Structural and Semantic Analysis on Antonym of Hendiadys in the Old Turkic Inscriptions and Manuscripts

Öz

This study includes an examination of the
antonym of hendiadys in all old Turkish inscriptions and manuscripts. Firstly,
the elements of the antonym of hendiadys identified will be examined one by
one. This examination will be supported by etymological explanations when
necessary. After examining the elements of the hendiadys in terms of structure,
analysis will be started in terms of semantics. Then, structural and semantic
analysis of the hendiadys will be conducted. In the end, the antonym of
hendiadys of the examined structures will be questioned and their place in the
hendiadys classification will be examined. In the study, both the elements that
make up the hendiadys and the hendiadys will be explained together with their
witnesses.

Anahtar Kelimeler

reduplication duals/hendiadys, antonym of reduplication duals/hendiadys, vocabulary, Old Turkic Inscriptions and manuscripts

Kaynakça

• AĞAKAY, M. A. (1953a). “İkizlemeler Üzerine I”, Türk Dili, 16: 189-191.
• AĞAKAY, M. A. (1953b). “İkizlemeler Üzerine II”, Türk Dili, 17: 268-271.
• AĞAKAY, M. A. (1954). “Türkçede Kelime Koşmaları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1954: 97-104.
• AĞCA, F. (2015). “Eski Türkçe kö:k teŋri ve kö:k kalık İkilemeleri Üzerine”, Türkbilig, 30: 201-221.
• AĞCA, F. (2015). “Eski Uygurcada İştikaklı İkilemeler”, Alkış Bitigi Kemal Eraslan Armağanı, Ed. B. GÜL, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 17-30.
• AĞCA, F. (2017). “Çokluk İfadesi Olarak Eski Uygurca talım taşım Eş Çifti”, IX. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (İnönü Üniversitesi, 02-04 Kasım 2017, Malatya). [Yayımlanmamış Bildiri]
• AKTAN, B. (2008). “Divanü Lûgati’t-Türk’ün Söz Varlığında Yer Alan İkilemeler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 28: 1-12.
• AKYALÇIN, N. (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü, Ankara: Anı.
• ALİMOV, R. (2014). Tanrı Dağı Yazıtları, Eski Türk Runik Yazıtları Üzerine Bir İnceleme, Konya: Kömen.
• ARAT, R. R. (1979). Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ARAT, R. R. (2006). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Atabetü’l-Hakayık, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ATA, A. (2004). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası, Karahanlı Türkçesi Giriş–Metin-Notlar-Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYDIN, E. & A. KARAMAN (2019), “Eski Türk Yazıt ve El Yazmalarında İkilemeler”, Journal of Old Turkic Studies, 3/2: 259-286.
• AYDIN, E. (1997). “Orhon Yazıtlarında Hendiadyoinler”, Türk Dili, 577: 417-421.
• AYDIN, E. (2013). “Olon-Nuur/Galuut (Moğolistan) Yazıtı Üzerine Notlar”, Bengü Belak, Ahmet Bican ERCİLASUN Armağanı, Ed. B. GÜL, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara: 123-130.
• AYDIN, E. (2017). Orhon Yazıtları Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• AYDIN, E. (2018). Uygur Yazıtları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• AYDIN, E. (2019). Sibirya’da Türk İzleri, Yenisey Yazıtları, İstanbul: Kronik Kitap.
• BANG, W. & A. VON GABAIN (1929). Analytischer Index zu den fünf ersten Stücken der Türkischen Turfan-Texte, Berlin: ABAW.
• BANG, W. vd. (1934). Türkische Turfan Texte VI, Berlin: ABAW.
• BARUTÇU-ÖZÖNDER, S. (1998). “Yenisey Kitabeleri ve Yer-Sular”, Journal of Turkish Studies, 22: 171-184.
• BASKAKOV, N. A. & T. M. TOŞÇAKOVA (1947). Oyrotsko-Ruskiy Slovar, okolo 10000 slov, Moskova: OGIZ.
• BOZOK, E. (2018). “Yazıtlarda Geçen ıda taşda İfadesinin Türkiye Türkçesinde ve Ağızlardaki Karşılıkları”, Zeitschrift für die Welt der Türken, 10/3: 98-108.
• CAFEROĞLU, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• ÇAĞATAY, S. (1944). “Uygurcadaki Hendiadyoinler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1: 97-144.
• ELMALI, M. (2016). Daśakarmapathāvadānamālā (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin-Tıpkıbaskı), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERCİLASUN, A. B. & Z. AKKOYUNLU (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin), 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERDEM, M. D. (2005). Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine, Bilig, 33: 189-225.
• FOY, K. (1899). “Studien zur Osmanichen Syntax, das Hendiadyoin und die Wortfolge ana baba”, Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen, 2/2: 105-136.
• GABAIN, A. von. & T. KOWALSKİ (1959). Türkische Turfantexte X, das Avadāna des Dämons Ātavaka, Berlin.
• HAMİLTON, J. R. (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası: Kalyāṇaṃkara ve Pāpaṃkara, Çev. E. KORKUT & İ. BİRKAN, Ankara: Simurg.
• HATİPOĞLU, V. (1981). Türkçede İkilemeler, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• HİRİK, E. (2018). “Türkçede Tekrarlı Yapı Sınıfları”, Türkiyat Mecmuası, 28/2: 37-65.
• KARAMAN, A. (2019a). “Eski Türkçede Az Sesteş Kökü Üzerine”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4/1: 13-34.
• KARAMAN, A. (2019b). “Yenisey Yazıtlarında Geçen adrıl- seçlin- İkilemesi Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 67: 7-26.
• KARGI-ÖLMEZ, Z. (1997). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler (1)”, Türk Dilleri Araştırmaları, 7: 19-40.
• KARGI-ÖLMEZ, Z. (1998). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler (2)”, Bahşi Ögdisi, 60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus RÖHRBORN Armağanı, Eds. M. ÖLMEZ & J. P. LAUT, Simurg, İstanbul-Freiburg: 237-234.
• KAYA, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KORMUŞİN, I. vd. (2016). Yenisey-Altay-Kırgızistan Yazıtları ve Kâğıda Yazılı Runik Belgeler, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• KÖK, A. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 73 1v 235v/2) Giriş-İnceleme-Metin-Dizin, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]
• LE COQ, A. A. von (1911). Türkische Manichaica aus Chotscho I, Berlin (AKPAW. Phil.-hist. Cl. 1911, Anhang: Abhandlungen nicht zur Akademie gehöriger Gelehrter. 6).
• MALOV, S. Ye. (1952). Yeniseyskaya pis’mennost’ Tyurkov, textı i perevodı, Mos-kova-Leningrad.
• ORKUN, H. N. (2011). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖLMEZ, M. (1998). “Eski Uygurca odug sak İkilemesi Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları, 8: 35-47.
• ÖLMEZ, M. (2017). “Eski Uygurca İkilemeler Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 65-2: 243-311.
• ROUX, J. P. (2011), Eski Türk Mitolojisi, Çev. M. Y. SAĞLAM, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• ROZENTAL, D. & M. A. TELENKOVA (1976). Slovar Spravoçnik, Lingvistiçeskih Termi-nov, Moskova: Prosveşçeniye.
• RÖHRBORN, K. (1977). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien I: a-agrıg, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• RÖHRBORN, K. (1991). Die alttürkische Xuanzang–Biographie VII, Nach der Handschrift von Paris, Peking und St. Petersburg sowie nach dem Transkript von Annemarie v. Gabain ediert, übersetzt und kommentiert, Wiesbaden: Harrassowitz Ver-lag.
• SEV, G. (2004). “Divanü Lûgati’t-Türk’te İkilemeler”, Türk Dili, 634: 497-510.
• SEYİDOV, M. A. (1996). “Eski Türk Kitabelerindeki Yer-Sub Meselesi”, Çev. S. GÖMEÇ, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 18/29: 259-265.
• ŞEN, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]
• ŞEN, S. (2015). “Tunyukuk Yazıtındaki ıda taşta İkilemesi Üzerine”, Dil Araştırmaları, 17: 95-102.
• ŞİRİN, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ŞİRİN, H. (2019). Köl Tegin Yazıtı (Notlar), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• TAŞ, İ. (2012). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 60/2: 43-95.
• TEKİN, Ş. (1980). Maitrisimit Nom Bitig, die uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhāṣika-Schule, 1. Teil: Transliteration, Übersetzung, Anmerkungen, Berliner Turfantexte: 9, Berlin: Akademie Verlag.
• TEKİN, Ş. (1993). Uygurca Metinler I, Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlâh), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TIBIKOVA, L. N. vd. (2012). Katalog Drevnetyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov, Gorno-Altaysk: Gorno-Altaysk Gosudarstvennıy Universitet.
• TOPRAK, F. (2005). “Harezm Türkçesinde İkilemeler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 5/2: 277-292.
• TUNA, O. N. (1983). “Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabiî Bir Ünsüz Dizisi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1982-1983: 163-228.
• UÇAR, E. (2019). “Orhun Yazıtlarındaki Er- Bar- İkilemesi Üzerine, Journal of Old Turkic Studies, 3/2: 471-501.
• ÜNLÜ, S. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 235v/3 – 450r7) Giriş-İnceleme-Metin-Analitik Dizin, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]
• ÜSTÜNOVA, K. (1998). Dede Korkut Destanlarında Aralıklı İkilemeler, Türk Dili, 557: 464-470.
• WILKENS, J. (2007). Das Buch von der Sündentilgung, Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kilguluk Nom Bitig, Berliner Turfantexte XXV, Turnhout (Belgium): Brepols Publishers.
• YILDIRIM, F. (2017). Irk Bitig ve Orhon Yazılı Metinlerin Dili, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ZIEME, P. (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berliner Turfantexte XIII, Berlin: Akademie Verlag.