19.YY’DA DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA AŞİRET GÜÇLERİ: HAMİDİYE ALAYLARI

Yıl 2022, Sayı: 8, 34 - 48, 30.04.2022

Mehmet Nuri Şanda

https://doi.org/10.46236/jovosst.1087168

Öz

Bu araştırmada, 1890 yılında temelleri atılan ve 1891 yılında da Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde on üç aşiretin katımlıyla kurulan Hamidiye Hafif Süvari Alaylarına değinilmektedir. Bu konu ile ilgili daha önce bazı tez çalışmaları ve makaleler yazılmış olsa da yapılan bu çalışmalarda önemli bazı arşiv belgelerinin kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Araştırmada ele alınan konular bölümler halinde açıklanmaktadır. Makalenin giriş bölümünde Hamidiye Hafif Süvari Alaylarının kurulma nedenlerine kısaca değinilmektedir. Birinci bölümünde 1891 yılında yapılan düzenlemeler ve sonrasında meydana gelen gelişmeler hakkında bilgilere yer verilmektedir. Ayrıca Erzurum, Van, Diyarbakır, Bitlis, Musul ve Sivas’ta Hamidiye Hafif Süvari Alaylarına dâhil olan aşiretlerin nüfusları, nerelerde yaşadıkları ve kaç alay teşkil ettikleri arşiv belgeleri ışığında belirtilmektedir. İkinci bölümde ise 1896 yılında yapılan Hamidiye Alayı düzenlemesi ve sonrasındaki gelişmelere değinilmektedir.
Bu araştırmada Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Belgeleri, araştırma-inceleme eserler, tez ve makalelerden yararlanılmıştır. Tarafımızca tespit edilen ve transkripsiyonu yapılarak değerlendirilen arşiv belgelerinin alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, II. Abdülhamid, Hamidiye Alayları, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Aşiret.

Teşekkür

Zaman ayırdığınız için teşekkür ederim.

TRIBAL FORCES IN EASTERN AND SOUTHEASTERN ANATOLIA IN THE 19TH CENTURY: THE HAMIDIYE REGIMENTS

Öz

This research deals with the Hamidiye Light Cavalry Regiments, which were founded in 1890 and formed in 1891 by thirteen tribes from Eastern Anatolia and Southeastern Anatolia. Although there are a number of dissertations and articles on this subject, it was found that some of the important archived documents were not used in these studies.
The topics covered in this research are explained in sections. In the introduction of this article, the reasons for the establishment of the Hamidiye Light Cavalry Regiment are briefly discussed. In the first section, the agreements reached in 1891 and the developments that emerged thereafter are presented. The tribes living in the Hamidiye Light Cavalry Regiments in Erzurum, Van, Diyarbakır, Bitlis, Musul and Sivas, where they live and how many regiments they provide are also mentioned in the light of the archived documents. In the second section, the regulations issued in 1896 in Hamidiye regiment and the resulting developments are discussed.
In this study, the archived Ottoman documents of the Presidency of the Republics, research-survey studies, dissertations and articles have been used. It is expected that the archival documents we have identified and evaluated and transcribed will contribute greatly in this area.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Abdul Hamid II, Hamidiye Regiments, Eastern Anatolia, Southeastern Anatolia, Tribe.

Kaynakça

• BOA, BEO. 1056/79142, R.07 Kânûn-ı evvel 1313 (19 Aralık 1897)
• BOA, DH. MKT. 194/12, H.16 Zî'l-ka'de 1312 (11 Mayıs 1895)
• BOA, MV. 72/82, H.25 Cemâziye’l-evvel 1310 (15 Aralık 1892)
• BOA, MV. 72/82, H-28 Cemâziye’l-evvel 1310 (18 Aralık 1892)
• BOA, Y. MTV. 73/146, H.20 Cemâziye’l-âhir 1310 (9 Ocak 1893)
• BOA, Y. MTV. 98/60/3, R.18 Haziran 1310 (30 Haziran 1894)
• BOA, Y. PRK. BŞK. 31/107, H-29 Zilhicce 1310 (14 Temmuz 1893)
• BOA, Y. PRK. MYD. 12/36, H.10 Receb 1310 (28 Ocak 1893)
• BOA, YEE. 131/30, R.16 Kânûn-ı evvel 1312 (28 Aralık 1896)
• BOA, YEE. 131/30 R.18 Kânûn-ı Sânî 1312 (28 Ocak 1897)
• Ahmed Refik. (1989). Anadolu’da Türk Aşiretleri H. 966-1200 Mühümme Defteri Kayıtları, İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Argunhan, M. (2009). Hamidiye Alayları ile Koruculuk İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çakar, E. (2006). 17.YY. Halep Eyaleti, Elazığ: Fırat Üniversitesi Tarih Şubesi Yayınları.
• Eraslan, C. (1997). “Hamidiye Alayları”, TDV. İA, 464.
• Gümüştekin, O. (2019). Urfa Hamidiye Alayları, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Karaca, A. (1993). Anadolu Islahatı ve Ahmet Şâkir Paşa (1838-1899), İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Karal, E. Z. (1963). Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kıran, E. (2003). Kürt Milan Aşireti Konfederasyonu, Ankara: Elma Yayınları.
• Kodaman, B. (1979). “Hamidiye Hafif Süvari Alayları”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 32, 427-480.
• Kodaman, B. (1983). Şark Meselesi Işığı Altında Sultan II. Abdülhamid’in Doğu Anadolu Politikası, İstanbul: Orkun Yayınevi.
• Maral, T. (2014). Türkiye’de Kürt Kimliğinin Kültürel Bağlamda İncelenmesi ve Siyasallaşma Süreci, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Martin V., B. (2006). Ağa, Şeyh Devlet, (Çev. Banu Yalkut), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, İ. (1982). "1638 Bağdat Seferinde Zahire Nakline Memur Edilen Yeni il ve Halep Türkmenleri", Tarih Dergisi, 33, 227-236.
• Şanda, M. N. (2021). Urfa Sancağı ve Çevresinde Aşiretler (XVIII. ve XIX. Yüzyıllar), Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.