TÜRKİYE KATILIM BANKALARININ AAOIFI STANDARTLARINA ADAPTASYONUNDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 15, 82 - 100, 30.08.2024

İdris Yelsiz , Muhammet Yurtseven

https://doi.org/10.46236/jovosst.1510745

Öz

Türkiye’de katılım finans sisteminin önemli bir bileşeni olan katılım bankaları, İslami finans ilkelerine dayalı olarak faaliyet gösteren kurumlar olarak tanımlanmaktadır. Bu bankaların geleneksel bankalardan ayrılan en temel özellikleri, reel işlemlere dayanması (dayanak varlık), faizli işlemleri içermemesi ve kar-zarar paylaşımını esas almasıdır. Bu nedenle katılım bankacılığında başta muhasebe ilkeleri olmak üzere kurumsal yönetişim, denetim ve etik ilkeler gibi alanlar konvansiyonel bankalardan farklılaşmaktadır.
Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki katılım bankalarının iş ve işlemlerde takip ettiği yöntem ve esasların muhasebe, yönetişim, denetim ve etik ilkeler çerçevesinde uluslararası İslami finans kuruluşları tarafından yayınlanan standartlara adaptasyonunu incelemek, karşılaşılan sorunları belirlemek ve bu bağlamda sektör oyuncularına yönelik bir yol haritası belirlemek için öneriler sunmaktır. Bu bağlamda uluslararası İslami finans endüstrisi için yayınlanan AAOIFI standartları, uluslararası İslami finans sektöründe kabul görmüş ve birçok ülkede uygulanması zorunlu hale gelmiş önemli bir referans kaynağıdır. Buradan hareketle bu standartların Türkiye’deki katılım bankalarının hem ulusal hem de uluslararası düzeyde sektörel rekabet gücünü artırmak için önemli görülmektedir. Bu yönüyle Türkiye’deki katılım bankalarının AAOFI standartlarının adaptasyon sürecinde; hukuki ve düzenleyici altyapı, finansal ürün ve hizmetlerin yetersizliği, personel eğitimi ve bilinçlendirme, finansal raporlama standartlarının uyumlaştırılması, denetim ve iç kontrol süreçleri, etik ve kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması, uluslararası ilişkiler ve iş birliği, süreç, zaman ve adaptasyon gibi sorunlarla karşılaştığı ilgili literatür analizinden elde edilen sonuçlardır. Bu sorunları değerlendirip ilgili sorunlar çerçevesinde çözüm önerileri sunmak ve bu çözüm önerileriyle adaptasyon sürecinin daha nitelikli bir çerçeveye taşımak bu çalışmanın hedeflerindendir.

Anahtar Kelimeler

islam ekonomisi, para sistemleri, uluslararası finans, finansal ekonomi

Kaynakça

• AAOIFI Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu. (2024, Şubat 25). Hedefler: AAOIFI Web sitesi. AAOIFI Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu: https://aaoifi.com/objectives/?lang=en adresinden alındı
• AAOIFI Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu. (2024, Şubat 12). Organizasyon Yapısı. AAOIFI Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu Web sitesi: https://aaoifi.com/structure/?lang=en adresinden alındı
• Ağkan, F. (2018). AAOIFI Standartları ve Türkiye Katılım Bankalarında Uygulanabilirliği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 235–245.
• Baykara H.V., Katılım Bankalarında Etkinlik ve Verimlilik Analizi (Tokat: Gazi Osman Paşa Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2012), 68.
• BDDK. (2017). Bankalarca Kamuya Açıklanacak Finansal Tablolar ile Bunlara İlişkin Açıklama ve Dipnotlar Hakkında Tebliğ. Ankara: BDDK.
• Bozkuş Kahyaoğlu S., “Finansal Piyasalarda Denetim”, Finansal Piyasalar ve Kurumlar: Teori ve Türkiye Uygulamasına Genel Bakış, ed. Aysel Gündoğdu, İşletme ve Finans 152 (Ankara: Seçkin, 2016), 197-245.
• Canbaz M.F., “İslam İktisadı ve Finansında Temel Sorunlar”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 22/2 (2020), 244-258.
• Dadaş M.B, “Bir Fetva Belirleme Yöntemi Olarak Heyet İçtihadı ve İslam Dünyasında Bu Amaçla Kurulan Fıkıh Meclisleri”, Bilimname 1/1 (2015), 311-342.
• Doğan, İ. (2022). Katılım Bankalarının Denetim Standartlarına Uyum Düzeylerinin Finansal Performans Üzerindeki Etkisi. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Güçlü F., “İslami Finans Endüstrisinde Denetleme, Gözetim ve Standartlaşma: TKBB Danışma Kurulu ve AAOIFI Standartları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 5/1 (2022), 1-27.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu. (2024, Şubat 26). Katılım Finans Muhasebe Standarları. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Web Sitesi: https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/9201/Kat%C4%B1l%C4%B1m-Finans-Muhasebe-Standartlar%C4%B1-(KFMS) adresinden alındı.
• Kısacık, H. (2021). Katılım Finans Ürünleri ve Muhasebe Süreçleri. İstanbul: TKBB Yayınları.
• Pehlivanlı D., “Dünya İslami Denetleme Kurulu Uygulamaları ile Türkiye Faizsiz Bankacılık Sektörü Uygulamaları Karşılaştırması”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi 48/552 (2011), 59-66.
• Polat A., “Katılım Bankacılığı: Dünya Uygulamalarına İlişkin Sorunlar-Fırsatlar; Türkiye için Projeksiyonlar”, Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı (İstanbul: TKBB Yayınları, 2009), 77-120.
• Rammal H. G., “The Importance of Shari’ah Supervision in Islamic Financial Institutions”, Corporate Ownership and Control 3/3 (2006), 204-208
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi. (2021). Katılım Finans Strateji Belgesi. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi. (2022). İFM Eylem Planı. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi. https://www.cbfo.gov.tr/ifm-eylem-plani adresinden alındı.
• TKBB (2023), İkıncı Yüzyıl Türkıye Hedeflerınde Katılım Fınansın Rolü, Katılım Finans Dergisi, Sayı. 34.
• Yatbaz, A. (2020). Faizsiz Finansal Kuruluşlarda Muhasebe ve Finansal Raporlama İlkeleri. İstanbul: TKBB Yayınları.
• Yurtseven, M. (2021). İslami Finans Sisteminin Küresel Mimarisi, Kurumları, Yapısal İşleyişleri ve Türkiye İçin Kurumsal Model Önerisi. Doktora Tezi. Isparta.
• Yurtseven, M. (2023). İslami Finans Sisteminin Küresel Mimarisi (Şer'i Yönetişimin Kurumsal Yönü) (1.Baskı), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.