Türk Bütçe Sistemindeki Değişimler ve Performans Esaslı Program Bütçe Sistemine Geçiş

Yıl 2021, Sayı: 65, 115 - 137, 05.05.2021

Ezgim Yavuz , Hüseyin Burak Özgül , Nazan Susam

https://doi.org/10.26650/mcd2021-889262

Öz

Devlet bütçesinin, üstlendiği ekonomik işlevler nedeniyle bir yönetim aracı olarak kullanılması ve gelecek döneme ilişkin bir planlama stratejisi işlevi görmesi bütçe sistemlerinin geleneksel bir yapıdan modern bir yapıya geçmesini gerekli kılmıştır. Günümüzde daha çok uygulanmaya çalışılan modern bütçe sistemlerinde ise devletin yaptığı hizmetlerin maliyetinden daha çok ortaya çıkan sonuçların etkin ve verimli olması dikkate alınmaktadır. Türk bütçe sisteminde, modern bütçe sistemlerinden program bütçe ve performans esaslı bütçe sistemi uygulamaya alınmıştır. Klasik bütçenin girdi odaklı yapısını değiştirmek için uygulamaya alınıp denenen modern bütçe sistemlerinde yapısal olarak ortaya çıkan birtakım sorunlar ve çıktıların istenen düzeyde ölçülememesi bütçe sistemlerini geleneksel yapıya geri döndürmüştür. Bu çalışma, 1927 yılında kabul edilen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile başlayan ve günümüze kadar gelen süreçte Türk bütçe sisteminin hukuki ve kurumsal yapısındaki değişiklikler, uygulanan bütçe sistemi yöntemleri ve ortaya çıkan aksaklıkları değerlendirmek üzere hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe sistemleri, program bütçe, performans esaslı program bütçe, bütçe kurumsal yapısı, bütçe tarihçesi

Changes in Turkish Budget System: Transition to Performance-Based Program Budgeting

Öz

Due to its economic functions, including that of a planning strategy for the future, state budget as a management tool requires the transition from a traditional structure to a modern one. In the modern budget systems principally implemented today, effectiveness and the efficiency of the results are taken into consideration rather than the cost of the services provided by the state. Although there are various types of modern budget systems, program budget and performance-based budget systems have been implemented in Turkey. Modern budget systems were put into practice in order to change the input-oriented structure of the classical udget. However, structural problems and the inability to measure the outputs at the desired level have resulted in the budget systems going back to the traditional structure. The aim of this study is to evaluate the changes in the methods applied, legal and institutional structure of the Turkish budget system and the problems that have emerged, starting with the General Accounting Law No. 1050 and until today.

Anahtar Kelimeler

Budget systems, program budget, performance-based program budgeting, budget institutional structure, budget history

Kaynakça

• Akarlı, E. D. (1982). 1872-1916 Bütçeleri Işığında Osmanlı Maliyesinin Sıkıntıları. C.O.Tütengil’e Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Akbey, F. (2019). Türkiye’de “Program Bazlı Performans Bütçe” Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(1), 35-51. google scholar
• Aksoy, Ş. (1993). Kamu Bütçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Altuğ, F. (2019). Kamu Bütçesi. İstanbul: Beta Yayınevi. google scholar
• Ayyıldız, E. (2004). Yeni Bütçe Kodlaması: Analitik Bütçe Sınıflandırması. Vergi Raporu Dergisi, 73, 106-113. google scholar
• Batırel, Ö. F. (1982). Kamu Bütçesi (3.Baskı). İstanbul: İ.İ.T.İ.A. Nihad Sâyar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, Yayın No: 370/603. google scholar
• Batırel, Ö. F. (1994). Kamu Bütçesi (7. Baskı). İstanbul: İ.İ.T.İ.A. Nihad Sâyar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, Yayın No: 4960/693. google scholar
• Bayar, D. (2003). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Ne Getir(m)iyor?. Maliye Dergisi, 144, 47-62. google scholar
• Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (BÜMKO). (2007). 2006 Faaliyet Raporu. Ankara: Maliye Bakanlığı. google scholar
• Coşkun, G. (1976). Bütçe Reformu “Nedenleri” ve Program Bütçe Sistemi. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. google scholar
• Coşkun, G. (1997). Devlet Bütçesi. 5. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
• Çetinkaya, Ö. (2018). Türkiye’de Uygulanan Bütçe Sistemleri ve Sistem Macerasının Değerlendirilmesi. Çetinkaya, Ö. ve Gerçek, A. (Ed.), Prof. Dr. Nihat Edizdoğan’a Armağan kitabı içinde (s.43-68). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
• Çiçek. H.G. ve Dikmen. S. (2015). Osmanlı Devletinde Bütçenin ve Bütçe Hakkının Tarihsel Gelişimi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 83-98. google scholar Dicle, A. (1973). Kamu Yönetiminde Planlama-Programlama-Bütçeleme Sistemi (PPBS). Ankara: Balkan Basım ve Ciltevi. google scholar
• Edizdoğan, N. ve Çetinkaya, Ö. (2019). Kamu Bütçesi (9. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
• Ergen, Z. (2021). Performans Esaslı Bütçe Sisteminde Program Bazlı Performans Bütçe Sistemine Geçiş: Yeni Bütçe Sistemi ile Hedeflenenler. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 280-302. google scholar
• Falay, N. (1995). Program Bütçe ve Sıfır-Esaslı Bütçe Sistemleri. İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Falay, N. (2010). Türkiye’de Bütçe Hakkının ve Bütçe İlkelerinin Gelişimi. Ataç, E. ve Moğol, T. (Ed.), Devlet Bütçesi kitabı içinde (s.111-126). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayını, 873. google scholar
• Güveyi, Ü. (2019). Bütçe Hakkının Anayasacılık Bakımından Önemi ve Türk Anayasal Düzenindeki Durum. Terazi Hukuk Dergisi, 14(155), 1360-1370. google scholar
• Moğol, T. (2018). Devlet Bütçeleme Sistemleri. Moğol, T. (Ed.), Devlet Bütçesi kitabı içinde (s.60-79). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayını, Yayın No: 2608. google scholar
• Öner, E. (2009). Osmanlı Devleti 1912 Yılı Hazine Genel Hesabı ve Kesin Hesap Kanunu Tasarısı. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, 398. google scholar
• Özer, İ. (2018). Türkiye’de Performans Esaslı Bütçeleme: Sorunlar ve Öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum. google scholar
• Sayar, N. (1954). Devlet Bütçesi. İstanbul: Sermet Matbaası. google scholar
• Söyler, İ. (2006). Kamu Mali Yönetim Sisteminin Bütçe Teknik ve Süreçlerindeki Değişiklikler ve Yenilikler Açısından Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 283-300. google scholar
• Susam, N., Özgül, H.B. ve Yavuz, E. (2020). Türkiye Ekonomisi ve Maliyesi: 1923-2023. İstanbul: Beta Yayınevi. google scholar
• Şanver, S. (1973). Türkiye’ de Kamu Gelirleri. Türkiye Ekonomisinin 50. Yılı Semineri. Bursa İ.T.İ.A, İstanbul: Sermet Matbaası. google scholar
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2020a). Program Bütçe Rehberi. Ankara: SBB., Erişim adresi: https:// sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/02/programrehber_Ocak2020.pdf, Erişim tarihi: 16.02.2021. google scholar
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2020b). 2021-2023 Bütçe Hazırlama Rehberi, Ankara: SBB. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/10/2021-2023_ButceHazırlamaRehberi.pdf, Erişim tarihi: 16.02.2021. google scholar
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2021). https://www.sbb.gov.tr/program-butce-yolculugu-basladi/ Erişim:01.03.2021. google scholar
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021). 2021 yılı Performans Programı. Ocak 2021. google scholar
• Yılmaz, H. H., ve Akdeniz, İ. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile Değişen Kamu Mali Yönetim Sisteminde Program Bazlı Bütçe Sistemine Yönelik Bir Yapılandırma Önerisi. Sayıştay Dergisi, 32(117), 87114. google scholar
• Yılmaz, H. H., ve Emil, F. (2013). Türk Bütçe Sisteminde Program Bütçe Anlayışına Geçiş Bir Model Önerisi: Faaliyet Esaslı İş Yönetim Model Önerisi. Ankara: Maliye Bakanlığı SGB. Erişim adresi: https://www. researchgate.net/publication/323295073_Turk_Butce_Sisteminde_Program_Butce_Anlayisina_Gecis_Bir_ Model_Onerisi_-_Faaliyet_Esasli_Is_Yonetim_Modeli_Onerisi. (Erişim tarihi: 18.02.2021). google scholar
• Yılmazcan, D. (2000). Bütçe Hakkı ve Bütçe Uygulamaları. XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Marmara Üniversitesi, Antalya, 163-172. google scholar