Vergilendirme Yetkisinin Temel Hak ve Özgürlükleri İhlâli ve Yargı Yolu

Yıl 2021, Sayı: 66, 77 - 106, 18.10.2021

Kerem Can Güner , Veli Kargı

https://doi.org/10.26650/mcd2021-917211

Öz

Devlet, ortak kamu ihtiyaçlarını belirli kurallar çerçevesi kapsamında karşılamak amacıyla ortaya çıkmış hem ekonomik hem de sosyal anlamda büyük öneme sahip bir tüzel varlık olarak tanımlanabilir. Vergilendirme yetkisi devletin egemenlik gücünün mali alana yansıması olarak nitelendirilmekle birlikte bu yetki sınırsız olmayıp yükümlülerin hangi ölçüler kapsamında vergilendirileceğini belirleyen sınırlı bir yetki olarak nitelendirilebilir. Vergilendirme yetkisinin çerçevesi çeşitli ulusların çağlar boyunca süren hak ve demokrasi mücadelesi neticesinde üzerinde ortak kabule ulaşılan birtakım anayasal ilkeler dâhilinde sınırlandırılmıştır. Dolaylı gözlem yönteminin kullanıldığı çalışmamızda öncelikle vergilendirme yetkisinin tarihsel süreci ve ülkemizdeki gelişimi, ifade ettiği anlam ve bağlı olduğu anayasal ilkeler detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Son olarak vergilendirme yetkisinin anayasada belirtilen vergilendirme ilkelerine uygunsuz biçimde kullanımı ve bireysel hak kayıpları gibi durumlarda izlenecek hukuksal süreç açıklanmış ve vergilendirme yetkisinin uygunsuz kullanımına dair hem ülkemiz hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini kabul etmiş olan ülkelerdeki dava ve karar örnekleri detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Yargılamaya konu olan somut olaylar incelenmiş vergilendirme yetkisinin kullanım sınırlarını belirleyen anayasal ilkeler ve kanunlara rağmen pek çok temel hak ihlali durumunun söz konusu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu temel hak ve özgürlük ihlallerinin engellenebilmesi adına öneri ve tavsiyelerde bulunulmuştu.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergilendirme Yetkisi, Anayasal İlkeler, Vergilendirme İlkeleri, Vergilendirme Süreci Davaları

Jurisdiction and Violation of Fundamental Rights and Freedoms by The Taxation Authority

Öz

Although in the financial area, the taxation authority is defined as the reflection of the state’s sovereign power, its authority is not unlimited; rather it is a limited authority that determines the extent of taxation. The taxation authority’s framework is bound by the larger framework of constitutional principles on which common acceptance has been  reached as a result of various nations’ long struggles for rights and democracy. First, the study explains in detail our country’s historical process of taxation development and authority, its meaning, and its related constitutional principles. Next, the study details the legal process in such cases as improper use of the taxation authority, taxation principles specified in the constitution, and the loss of individual rights. Finally, the study discusses examples of cases and decisions regarding improper use of taxation authority, both in our country and in countries that have accepted the European Convention on Human Rights. Recommendations are made to prevent violations of rights.

Anahtar Kelimeler

Tax, Taxation Power, Constitutional Principles, Taxation Principles, Taxation Process Case

Kaynakça

• Akdemir, T. (2014). Vergi Hukuku Açısından Türk Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolu. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 111, 255-278.
• Aksoy, Ş. (2010). Vergi yargısı ve Türk vergi yargısı sistemi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Akyazan, A. E. (2009). Vergilendirme Yetkisinin Türkiye’deki Gelişimi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (80), 1-30.
• Aliefendioğlu, Y. (1981). Türk Anayasası Açısından Vergilemenin Sınırları, Danıştay Dergisi Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Özel Sayısı.
• Budak, T. ve Yakar, S. (2007). Vergilendirme Yetkisinin Sınırlandırılması. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 16(1).
• Buyrukoğlu, S. ve Güler, A. (2011). AB Ülkelerinde ve ABD’ de Vergileme Yetkisinin Kullanımına İzin Veren Hükümlerin Türk Anayasasın da Yer Alan Hükümlerde Karşılaştırılması. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 143-154.
• Çağan, N. (1982). Vergilendirme Yetkisi. İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
• Çımat, A. (1996). Vergilendirme Yetkisi ve Bu Yetkinin Demokrasi ile İlişkisi. Vergi Raporu, 4, (21).
• Doğrusöz, M. E. ve Kaplan, N. F. (2018). Constitutional Principles that Dominate the Authority to Tax. Journal of Strategic Research in Social Science, 4 (4), 41-52.
• Dursun, H. (2019). Amerika Birleşik Devletleri’nde Vergide Kanunilik İlkesi ve Alınacak Dersler. Anayasa Yargısı, 36(2), 167-251.
• Erginay, A. (1953). Vergi Hukuku Prensipleri. Ankara: İstiklal Matbaacılık ve Gazetecilik Koll. Ort.
• Gerçek, A., Bakar, F., Mercimek, F., Çakır, E.U., Asa, S. (2014). Vergilemenin Anayasal Temellerinin Çeşitli Ülkeler Açısından Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Çıkarımlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63 (1), 81-130.
• Gözler K. (2010). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, (9.bs). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gümüş, E. (2005). Vergilendirme Yetkisi ve Vergilendirme ile İlgili Hükümet Tasarrufları. Vergi Dünyası, 290, 126-127.
• Gümüş, E. (2013). Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Vergi Uyuşmazlıklarında Uygulanması. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 2-14.
• İsmail, CAN (2007). Almanya’da Devletin Yapısı ve Vergi Sisteminin Anayasal Temelleri. Maliye Dergisi, 145.
• Karakoç, Y. (2013). Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (15), 1259-1308.
• Kargı, V. (2017). Vergilendirme Yetkisi ve Vergilendirmede Adalet. Journal of Awareness, (2), 59-70.
• Kocaer, Ş. (2014). AİHM Kararları Çerçevesinde Vergi Davalarında Bireysel Başvuru Yolu. Vergi Dünyası, (393), 52-60.
• Lang, Joachim. (2000). “Verfassungsrechtliche Bestimmung Der Steuergerechtigkeit”, (“Vergi Adaletinin Anayasal Temelleri”,Çev.Dr.Funda Başaran), XIII.Türkiye Maliye Sempozyumu Anayasal Mali Düzen, 14-16 Mayıs 1998, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Mutlu, A. (2009). Tanzimattan Günümüze Türkiyede Vergileme Zihniyetinin Gelişimi, Ankara: Maliye Bakanlığı SGB Yayınları.
• Özman, A. (1967). İnsan Hakları ile İlgili Temel Metinler. Ankara: Birleşmiş Milletler İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Sağlama ve Koruma Türk Grubu Yayınları.
• Sağlam, M., ve Ekinci, H. (2012). 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru. Ankara: Şen Matbaası.
• Saraçoğlu, F. (2003). Vergilendirme Yetkisi ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 175-189.
• Şahan, Özgür (2019). Cumhurbaşkanı’nın Vergi ile İlgili Düzenleme Yapma Yetkisi, Yetkinin Sınırları ve Yargısal Denetimi. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 693-711.
• Şengöz, Y. (2014). Vergi ve Vergi Cezaları İçin Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Bulunulabilir Mi?. Vergi Sorunları, (308), 61-62.
• Şenyüz, D. (2005). Vergi Hukuku Genel Hükümler. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Tahsin Erdinç, (2015). Karşılaştırmalı Olarak Türk Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı (Anayasa Şikâyeti), Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(20), 104.
• Tekbaş, A. (2009). Vergi Kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Denetimi: Türkiye Değerlendirmesi, Ankara: Maliye Bakanlığı SGB Yayınları.
• Uluatam, Ö. ve Methibay, Y. (2000). Vergi Hukuku. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Uygun, E. ve Gerçek, A. (2017). Anayasa Mahkemesinin Vergilendirme Alanındaki Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (29),167-191.
• Yaltı Soydan, B. (1998). Vergi Adaleti Kavramında Soyuttan Somuta: Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarını Eşitlik, Özgürlük ve Sosyal Adalet Kavramı ile Okumak, Vergi Sorunları, 119, 98-118.