Kamu Bütçesinin Hukukî Fonksiyonu

Yıl 2023, Sayı: 69, 1 - 29, 29.05.2023

Yeliz Neslihan Akın Basa

https://doi.org/10.26650/mcd2022-1260326

Öz

Türk Bütçe Hukuku’nda bütçe kanunlarının usulüne ilişkin kurallar, her zaman öncelikle Anayasal düzeyde belirlenmiştir. Nitekim bütçe ilkelerinin Türk Bütçe Hukuku’nda Anayasal kural niteliğini kazandığı görülmektedir. 1982 Anayasası bağlamında en temel olarak kanunlaşma ve zorunluluğu ilkeleri, kamu bütçesinin hukukî fonksiyonunu oluşturmaktadır. Bütçenin bu Anayasal usulüne ilişkin ayrıntılı kurallar, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nda düzenlenmiştir. Bütçe kanunları ise malî yılda uygulanacak hükümlere ilişkin en detaylı düzenlemeleri içermektedir. Bütçenin uygulayıcılarına riayet edilmesini zorunlu kılan kanun niteliği, bütçe kanunlarının hukukî fonksiyonunu oluşturmaktadır. Hukukî fonksiyonuyla kamu bütçesinin incelenmesinde, beklenen bir sonuç da uyuşmazlıkların ortaya çıkmasıdır. Bu uyuşmazlıkların çözümü kamu bütçesinin hukukî işlevinden kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mali hukuk, kamu bütçesi, Türk bütçe hukuku, bütçe hakkı, kamu bütçesinin hukukî fonksiyonu

Legal Function of the Public Budget

Öz

In Turkish Budget Law, the rules regarding the procedure of budgets have always been determined primarily at the Constitutional level. In fact, the fundamental principles of enactment and compulsion of the public budget are included in the Constitution of the Republic of Turkey dated 1982. The detailed rules of the public budget, are regulated in the Public Fiscal Management and Control Law No. 5018. In this way, the legality in the preparation, implementation, and control of the budget within the scope of the legal function of the budget have been ensured. In addition, budget principles are also regulated in the aforementioned Law and have become a rule. Budget laws, on the other hand, contain the most detailed regulations regarding the provisions to be applied in the fiscal year. The legal nature of the public budget, which obliges its implementers to be complied with the budget, constitutes the legal function. For this reason, unless the legal function of the public budget is fulfilled, other functions cannot be made functional. The legal function of the public budget creates an area of judicial control also. In this way, fiscal actions are subject to legal compliance control and legal accountability can be made effective.

Anahtar Kelimeler

Fiscal law, public budget, Turkish budget law, budget right, legal function of the public budget

Kaynakça

• Akgül Yılmaz, G. (2020). Kamu mâliyesi: teori ve Türkiye uygulaması. (6th edition). Ankara: Türkmen Kitabevi. google scholar
• Aksoy, M. (2021). Kamu mali yönetiminde Sayıştay hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları. google scholar
• Aksoy, Ş. (2011). Kamu maliyesi. (4th edition). İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Aktan, C. C. (2020). Vergi: vergi teorisi, vergi politikası, normatif vergi hukuku, Vol. I. Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Akyılmaz, B., Sezginer, M. & Kaya, C. (2023). Türk idari yargılama hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Altuğ, F. (2019). Kamu bütçesi. İstanbul: Beta Yayınları. google scholar
• Avci, M. A. (2008). Türkiye’de ve Dünya’da kamu mali yönetiminde mali saydamlık kavramının gelişimi ve önemi. Ankara: Maliye ve Hukuk Yayınları. google scholar
• Bilici, N. (2018). Vergi hukuku: vergi usul hukuku, vergi yargılama ve tahsil hukuku. (46th edition). Ankara: Savaş Yayınevi. google scholar
• Bilici, N. & Bilici, A. (2016). Mali hukuk. (2nd edition). Ankara: Savaş Yayınevi. google scholar
• Bilici, N. & Bilici, A. (2019). Kamu maliyesi I (hukuki boyut). Güncellenmiş ve Geliştirilmiş 10. Baskı, Ankara: Savaş Yayınevi, google scholar
• Bulutoğlu, K. (1982). Türk vergi sistemi dersleri. (1st edition). İstanbul: Araştırma, Eğitim, Ekin Yayınları. google scholar
• Bulutoğlu, K. (2004). Kamu bütçesi, kamu harcamaları, kamu borçları. İstanbul: Batı Türkeli Yayıncılık. google scholar
• Coşkun, G. (2000). Devlet bütçesi: Türk bütçe sistemi. (6th edition). Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
• Çağan, N. (1982). Vergilendirme yetkisi, İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları. google scholar
• Davie, B. F. & Duncombe, B. F. (1972). Public Finance. United States of America: Holt, Rinehart and Winston, Inc. google scholar
• Edizdoğan, N. & Çetinkaya, Ö. (2013). Kamu bütçesi. (4th edition). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
• Eğilmez, M. (2020). Kamu maliyesi. (6th edition). İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• Erginay, A. (1990). Vergi hukuku: ilkeler-vergi tekniği, Türk vergi sistemi. (14th edition). Ankara: Savaş Yayınları. google scholar
• Erginay, A. (2010). Kamu maliyesi. (18th edition). Ankara: Savaş Yayınevi. google scholar
• Ertuğruloğlu, M. (1969). Maliye ilmi: maliye ilminin genel esasları. I. Book, Özel Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okulu, A Serisi Yayınları No: 8, Ankara: Başnur Matbaası. google scholar
• Feyzioğlu, B. N. (1983). “Modern Anayasalarda Bütçe Hakkı”. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 29, pp. 1-28. google scholar
• Feyzioğlu, B. N. (1984). Nazarî, tatbikî mukayeseli bütçe. (7th edition). İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
• Gözler, K. (2019). Türk Anayasa hukuku. (3rd edition). Bursa: Ekin Kitabevi. google scholar
• Güneş, G. (2000). Hukuksal teknik açıdan bütçede “önceden izin ilkesi”nin vergi gelirleri yönüyle işlevini kısmen yitirmesinin bütçe hakkı açısından irdelenmesi, XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu “Anayasal Mali Düzen ” in the book (pp. 173-196). 14-16 May 1998. İstanbul: Marmara Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Birimi. google scholar
• Güneş, G. (2014). Vergininyasallığı ilkesi. (4th edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Gürsoy, B. (1975). Kamu maliyesi: giriş-masraflar, Vol. I. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 378. Ankara: Sevinç Matbaası. google scholar
• Gürsoy, B. (1980). Kamusal maliye: bütçe. Volume II. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 436. Ankara: S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi. google scholar
• Heald, D. (1987). Public expenditure. USA: Basil Blackwell Inc. google scholar
• Kaneti, S. (2011-a). Türk kamu maliyesinin Anayasal temelleri (I). Makaleler in the book (pp. 157-176). (1st edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Kaneti, S. (2011-b). Kamu maliyesinin örgütsel yapısı. Makaleler in the book (pp. 119-155). (1st edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Kaneti, S. (2011-c). Türk kamu maliyesinin Anayasal temelleri (II). Makaleler in the book (pp. 177-181). (1st edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Kaneti, S. (2011-d). Türk kamu maliyesinin Anayasal temelleri (III). Makaleler in the book (pp. 183-197). (1st edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Karakoç, Y. (2021). Sosyal maliye. (2nd edition). Ankara: Yetkin Yayınları. google scholar
• Karakoç, Y. (2017). Vergi yargılaması hukuku. (4th edition). Ankara: Yetkin Yayınları. google scholar
• Kuyucak, H. A. (1952). Bütçe. İstanbul: İstanbul Akgün Matbaası. google scholar
• Laufenburger, H. (1956). Mukayeseli maliye: Amerika Birleşik Devletleri-Fransa-Ingiltere-Sovyet Rusya. Translators: Bedî N. Feyzioğlu, Süleyman Barda. İstanbul Üniversitesi Yayınlarından No. 687, İktisat Fakültesi No. 90, Maliye Enstitüsü No. 2. İstanbul: Sermet Matbaası. google scholar
• Musaballı, H. (1970). Maliye: bütçe. Volume II. İstanbul: Özel İstanbul İktisadî ve Ticarî Bilimler Yüksek Okulu Yayınları: 3. google scholar
• Musgrave, R. A. & Musgrave, P. B. (1989). Public finance in theory and practice. (5th edition). Singapore: Mcgraw-Hill Book Company. google scholar
• Mutluer, M. K, Öner, E. & Coşkun, A. (2015). Sayıştay hukuku. (1st edition). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Mutluer, M. K, Öner, E. & Kesik, A. (2006). Bütçe hukuku. (2nd edition). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Neumark, F. (1951). Maliyeye dair tetkikler. (4th edition). İstanbul: İstanbul Akgün Matbaası. google scholar
• Oktar, S. A. (1997). Mali hukukun anlam ve kapsamı üzerine. Sosyal Bilimler Dergisi, Volume: III, 2, July, pp. 2940. google scholar
• Oktar, S. A. (2012). Kamu maliyesi hukukunun bazı Anayasal ilkeleri ve Anayasanın mali hükümlerine ilişkin düşünceler. Anayasadan mali ve vergisel beklentiler in the book (pp. 189-200). Editors: Feridun Yenisey, Gülsen Güneş, Ertunç Şirin. (1st edition). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. google scholar
• Oktar, S. A. (2022). Vergi hukuku. (16th edition). İstanbul: Türkmen Yayınevi. google scholar
• Öncel, M., Kumrulu, A., Çağan, N. & Göker, C. (2019). Vergi hukuku. (28th edition). Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
• Öner, E. (2020). Vergi hukuku. (12nd edition). Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Özer, İ. (1986). Devlet maliyesi. Volume: II. (New edition). Maliye ve Gümrük Bakanlığı Araştırma, Plânlama ve Koordinasyon Kurulu Yayın No: 1986/277. Ankara: Başbakanlık Basımevi. google scholar
• Öztürk, N. (2013). Kamu mali yönetimi: mali kurumlar. Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
• Öztürk, N. (2016). Maliye politikası. (4th edition). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
• Pelin, İ. F. (1945). Finans ilmi ve finansal kanunlar. I. Book. (3rd edition). İstanbul: İsmail Akgün Basımevi. google scholar
• Pınar, B. (2009). Türk Bütçe Hukuku Açisindan Kamu Mali Yönetim Sisteminin Hukukî Analizi. (Doktora Tezi). D\ okuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İzmir. google scholar
• Saban, N. (2019). Vergi hukuku. (9th edition). İstanbul: Beta Yayınları. google scholar
• Saygılıoğlu, N. (1991). Verginin Anayasal çerçevesi ve yorumlama biçimi. Vergi yönetimi ve yargı ilişkisi paneli in the book (pp. 56-61). Session I. 25-31 Mart 1991 Vergi Haftası Etkinlikleri. Ankara: Gelirler Genel Müdürlüğü. google scholar
• Sur, F. H. (1946). Maliye dersleri. Volume: II. Ankara: T. C. Ziraat Bankası Matbaası. google scholar
• Susam, N. (2020). Kamu maliyesi: temel kavram ve esaslar. (4th edition). İstanbul: Beta Yayınevi. google scholar
• Tuncer, S. (1972). Kamu Maliyesi. (3rd edition). İstanbul: Yalkın Ofset Matbaası. google scholar
• Üstün, Ü. S. (2019). Türkiye’de vergi ve bütçe hakkı. (1st edition). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. google scholar
• Yılmazcan, D. (2000). Bütçe hakkı ve bütçe uygulamaları, XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu “Anayasal Mali Düzen ” in the book (pp. 163-172). 14-16 May 1998. İstanbul: Marmara Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Birimi. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 21.11.1974 and numbered 1974/26-1974/48 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 28.06.1990 and numbered 1990/6-1990/17 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 02.07.1991 and numbered 1991/16-1991/19. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 27.11.1991 and numbered 1991/37-1991/44 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 30.01.1992 and numbered 1991/8-1992/5. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 20.09.1994 and numbered 1994/3-1994/69. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 15.02.1995 and numbered 1994/69-1995/8. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 26.06.1996 and numbered 1996/30-1996/27. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 26.06.1996 and numbered 1996/31-1996/28. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 13.05.1998 and numbered 1997/44-1998/16. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 07.10.1998 and numbered 1998/29-1998/60. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 28.12.1998 and numbered 1998/56-1998/89. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 20.07.1999 and numbered 1999/22-1999/32. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 21.09.1999 and numbered 1999/28-1999/38. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 24.11.1999 and numbered 1999/36-1999/43. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 28.12.1999 and numbered 1999/44-1999/48. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 25.01.2001 and numbered 2000/76-2001/9. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 27.03.2002 and numbered 2001/385-2002/40. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 17.09.2002 and numbered 2002/52-2002/84 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 22.10.2002 and numbered 2002/60-2002/97. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 22.10.2002 and numbered 2002/138-2002/96 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 22.10.2002 and numbered 2001/412-2002/95. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 11.03.2003 and numbered 2003/8-2003/9. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 01.04.2003 and numbered 2003/19-2003/12. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 16.04.2003 and numbered 2003/24-2003/35. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 07.06.2005 and numbered 2004/12-2005/35. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 10.11.2005 and numbered 2005/125-2005/74. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 29.11.2005 and numbered 2004/102-2005/96. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 29.11.2005 and numbered 2004/115-2005/92 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 28.02.2008 and numbered 2008/11-2008/64. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 14.01.2010 and numbered 2009/91-2010/10. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 25.02.2010 and numbered 2008/75-2010/40 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 28.02.2013 and numbered 2011/21-2013/36 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 29.01.2014 and numbered 2013/66-2014/19. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 26.05.2016 and numbered 2015 /7-2016/47. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 18.01.2018 and numbered 2016/180-2018/4. google scholar
• Constitutional Court, decision dated 14.02.2018 and numbered 2016/47-2018/10 google scholar
• Constitutional Court, decision dated 13.10.2022 and numbered 2021/133-2022/120. google scholar
• Appeals Board of the Court of Accounts, decision dated 03.11.2021 and numbered 43675/50376. google scholar
• Appeals Board of the Court of Accounts, decision dated 03.11.2021 and numbered 43709/50379. google scholar
• Appeals Board of the Court of Accounts, decision dated 22.12.2021 and numbered 48419/50654 google scholar
• Appeals Board of the Court of Accounts, decision dated 01.07.2020 and numbered 43596/47927 google scholar
• Appeals Board of the Court of Accounts, decision dated 15.11.2017 and numbered 41725/43666 google scholar
• Tax Litigation Chambers Board of the Council of State, decision dated 24.11.1995 and numbered 1995/16-1995/280. google scholar
• 4th Chamber of the Council of State, decision dated 04.02.2015 and numbered 2014/3506-2015/189. google scholar
• The 1974 Budget Law No. 1823 / 1823 sayılı 1974 Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1989 Fiscal Year Budget Law No. 3512 / 3512 sayılı 1989 Mali Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1990 Fiscal Year Budget Law No. 3595 / 3595 sayılı 1990 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1991 Fiscal Year Budget Law No. 3690 / 3690 sayılı 1991 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1993 Fiscal Year Budget Law No. 3859 / 3859 sayılı 1993 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1994 Fiscal Year Budget Law No. 3941 / 3941 sayılı 1994 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 1997 Fiscal Year Budget Law No. 4219 / 4219 sayılı 1997 Malî Yılı Bütçe Kanunu google scholar
• The 1998 Fiscal Year Budget Law No. 4316 / 4316 sayılı 1998 Malî Yılı Bütçe Kanunu google scholar
• The 1999 Fiscal Year Budget Law No. 4393 / 4393 sayılı 1999 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2001 Fiscal Year Budget Law No. 4611 / 4611 sayılı 2001 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2002 Fiscal Year Budget Law No. 4726 / 4726 sayılı 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2003 Fiscal Year Budget Law No. 4833 / 4833 sayılı 2003 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2004 Fiscal Year Budget Law No. 5027 / 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2004 Fiscal Year Budget Law No. 5027 / 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2007 Central Government Budget Law No. 5565 / 5565 sayılı 2007 Yılı Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu google scholar
• The 2015 Central Government Budget Law No. 6583 / 6583 sayılı 2015 Yılı Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2016 Central Government Budget Law No. 6682 / 6682 sayılı 2016 Yılı Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu. google scholar
• The 2017 Central Government Budget Law No. 6767 / 6767 sayılı 2017 Yılı Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu google scholar
• The Constitution of the Republic of Turkey No. 334 / 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. google scholar
• The Constitution of the Republic of Turkey No. 2709 / 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. google scholar
• The Court of Accounts Law No. 6085 / 6085 sayılı Sayıştay Kanunu google scholar
• The General Accounting Law No. 1050 / 1050 sayılı Muhasebei Umûmiye Kanunu google scholar
• The Law on the Procedure Collection of Public Receivables Law No. 6183 / 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun google scholar
• The Public Fiscal Management and Control Law No. 5018 / 5018 sayılı Kamu Malî Yönetim ve Kontrol Kanunu google scholar
• The Public Procurement Law No. 4734 / 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu. google scholar
• Constitutional Court. 1876 Kânûn-ı Esâsî. Retrieved from https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/oncekianayasalar/1876-k%C3%A2n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/, 11.01.2022. google scholar
• Grand National Assembly of Turkey. Adalet ve Kalkınma Partisi Grup Başkanvekilleri Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ, Samsun Milletvekili Suat Kılıç, Kayseri Milletvekili Mustafa Elitaş, Giresun Milletvekili Nurettin Canikli, İstanbul Milletvekili Ayşe Nur Bahçekapılı ve 3 Milletvekilinin; Sayıştay Kanunu Teklifi ve Avrupa Birliği Uyum ile Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (2/594). Retrieved from https://www5.tbmm.gov.tr/ tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c079/tbmm23079007ss0510.pdf, 11.01.2022 google scholar
• Grand National Assembly of Turkey. Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/692). Retrieved from https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c032/ tbmm22032026ss0302.pdf, 21.12.2022. google scholar
• Grand National Assembly of Turkey. Meclisi Âyan Zabıt Ceridesi. 4 (1). 18 March 1336 (1920) Thursday. Retrieved from https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECLISIAYAN/mad04ic01c001/mad04ic01c001ink020.pdf, 01.10.2022 google scholar