Vakıflar, Dernekler ve İktisadi İşletmelerinin Türk Vergi Kanunları Karşısındaki Durumlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 70, 35 - 45, 20.12.2023

Türksoy Emen , Murat Çak

https://doi.org/10.26650/mcd2023-1355147

Öz

Belirli amaçları gerçekleştirmek üzere bir araya gelen kişi birlikleri olan derneklerle, ortak amaçları yerine getirmek doğrultusunda toplanan mal birlikteliği şeklinde tanımlanan vakıflar, kimi zaman devletçe uygulanan bir kamu hizmetinin etkinliğini artırırken kimi zaman da çeşitli nedenlerle kamu hizmeti ulaştırılamayan yerlere erişilmesini sağlamaktadırlar. Vakıf ve dernekler, amaçlarını gerçekleştirebilmek için gelire ihtiyaç duyduğundan, zamanla piyasa şartlarına göre faaliyet gösteren iktisadi işletmeler kurmuşlardır. Giderek artan vakıf, dernek ve iktisadi işletme sayısı ve faaliyeti, vergi kanunlarında yeni düzenlemelerin yapılmasına neden olmuş, bu durum ise söz konusu tüzel kişiler için vergi kanunlarını daha karmaşık hale getirmiş ve kanunlara nüfuz etmeyi zorlaştırmıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türk Vergi Kanunlarında vakıf, dernek ve bunların iktisadi işletmelerini ilgilendiren hükümleri uygulama ve örnekler ışığında açıklamak ve bu tüzel kişilerin vergi kanunları karşısındaki durumlarını tartışmaktır. Çalışmada yöntem olarak vakıf, dernek ve iktisadi işletmelere ait düzenlemelerin kanun bazında ele alınması kabul edilmiştir. Bunun sebebi, ilgili kanunun vakıf, dernek ve iktisadi işletmelerin doğası, var oluş nedeni ve faaliyetlerini göz önünde bulundurarak düzenleme getirip getirmediğinin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Çalışmaya göre; Türk vergi sistemi içinde vakıf, dernek ve iktisadi işletmelere tanınan muafiyet ve istisnalar son derece sınırlıdır ve birçok vergisel muafiyet ve istisna kamu menfaatlerine yararlı dernekler ile Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıfları kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

vakıf, dernek, iktisadi işletme, Türk vergi kanunları, Türk vergi sistemi

Reviewing the Status of Foundations (Waqfs), Associations and Their Enterprises in Turkish Tax Laws

Öz

Associations consisting of individuals who come together for specific purposes and foundations defined as property partnerships formed for the purpose of achieving common goals sometimes enhance the effectiveness of a government-implemented public service and at other times facilitate access to areas where public services cannot be delivered for various reasons. Because foundations and associations need income to achieve their goals, they over time establish enterprises that operate in market conditions. The increasing number of foundations, associations, and enterprises and their accompanying activities have led to changes in tax laws, making them more complex for these legal entities and more difficult to penetrate. In this context, the study aims to explain the Articles of Turkish Tax Laws concerning foundations, associations, and their enterprises in the light of practices and examples and to discuss the situation of these legal entities in the face of tax laws. The study’s accepted method is to examine articles related to foundations, associations, and enterprises based on the relevant tax laws, as this will provide a better understanding of whether the relevant law brings forth regulations by considering the nature, reason for existence, and activities of foundations, associations, and enterprises. According to the study, the exemptions and exceptions ensured to foundations, associations, and enterprises under the Turkish tax system are limited, with many tax exemptions and exceptions covering associations and foundations that benefit the public and that have been granted tax exemption status by the President.

Anahtar Kelimeler

foundations, waqfs, associations, enterprises, Turkish tax law, Turkish tax system

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2021). Vergi hukuku ve Türk vergi sistemi (15. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi. google scholar
• Çak, M. ve Çak, D. (2020). Eski vakıflarda toprak mülkiyetinden doğan sorunların günümüze yansıyan biçimleri: Taviz Bedeli, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(1), s.260-270. google scholar
• Finn, R. (2006). Almsgiving in the later Roman Empire: Christian promotionandpractice (313-450). Oxford: Oxford University Press. google scholar
• Güvendi, M. (2013). Vakıf hukuk ve toplum. İstanbul: İLEM Yayınları. google scholar
• Harris, B., Morris A., Ascough, R.S., Chikoto, G.L., Elson, P.R., ... Pengjie YU (2016). History of associations and volunteering. In D.H. google scholar
• Smith, R.A. Stebbins, J. Grotz (Eds.), The Palgrave Handbook of Volunteering, Civic Participation, and Nonprofit Associations (pp.23-58). London: Palgrave Macmillan. google scholar
• Heyneman, S.P. (2004). Islam and socia policy. Tennessee: Vanderbilt University Press. google scholar
• İşeri, A. (1970). Türk vergi hukuku açısından vakıflar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(3), s.249-268. google scholar
• Rubin, M. (1987). Charity and community in medieval Cambridge. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
• 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunu google scholar
• 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu google scholar
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu google scholar
• 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu google scholar
• 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu google scholar
• 492 Sayılı Harçlar Kanunu google scholar
• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu google scholar
• 5253 Sayılı Dernekler Kanunu google scholar
• 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu google scholar
• 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu google scholar
• 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu google scholar
• 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu google scholar