Okullarda Transteoretik Model Temelli Güvenli Bisiklet Kullanma Davranışını Geliştirme Programı

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 112 - 125, 31.08.2020

Özden Erdem , Saime Erol

Öz

Bu derleme makalesinin amacı çocuk ve adölesanları bisiklet kaza ve yaralanmalarından korumak için okullarda transteoretik model temelli güvenli bisiklet kullanma davranışını geliştirme programını tanıtmaktır. Bisiklet kullanma, sağlığın geliştirilmesi içinönerilen, fiziksel, sosyal ve psikolojik yönden birçok yararı olan eğlenceli bir aktivitedir. Ancak, bisiklet kullanmaya yönelik güvenli davranışlar geliştirilmedikçekaza ve yaralanmalar sonucu engellilik ve erken ölümler görülmektedir. Bunu önlemek için okul yıllarından itibaren güvenli bisiklet kullanma davranışları öğretilerek, kalıcı davranış değişikliği sağlanmalıdır. Davranış değişikliğinin gerçekleşmesinde teorilere temellendirilmiş modellerin kullanılması başarılı sonuçlar sağladığı için önerilmektedir. Bu amaçla Transteoretik Model Temelli Güvenli Bisiklet Kullanma Programı oluşturulmuştur. Program, Transteoretik Model değişim aşamalarına uygun, bilişsel ve davranışsal değişim süreçlerini kullanarak davranış değiştirmeyi sağlayan girişimleri sunmaktadır. Ayrıca güvenli bisiklet kullanma davranış değişimi için bilinçlenme ve farkındalığın arttırılmasına yönelik eğitim içeriği,model temel alınarak oluşturulmuştur. Güvenli bisiklet kullanma eğitim içeriğinde; 1.Vücut Ölçülerine Uygun Bisiklet Kullanma, 2.Koruyucu Ekipman Kullanma, 3.Bisiklet Kontrolünü Yapma, 4.Ergonomi, 5.Trafikte Bisiklet Kullanımı ve 6.Egzersiz yapma olmak üzere altı temel başlığa yer verilmiştir. Güvenli bisiklet kullanımının tanımı ve kapsamı da ilk defa bu derleme makalesinde ele alınmıştır. Geliştirilen programın okul hemşireleri tarafından, eğitim müfredatı içeriğine entegre edilerek kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okullar, Bisiklet, Güvenlik, Sağlığı Geliştirme, Hemşirelik Modelleri

Kaynakça

• Armstrong, M. J., Mottershead, T. A., Ronksley, P. E., Sigal, R. J., Campbell, T. S., & Hemmelgarn, B. R. (2011). Motivational interviewing to improve weight loss in overweight and/or obese patients: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Obesity Reviews, 12(9), no-no. https://doi.org/10.1111/j.1467-789X.2011.00892.x
• Aygun, O., & Ergun, A. (2015). Validity and Reliability of Sun Protection Behavior Scale among Turkish Adolescent Population. Asian Nursing Research, 9(3), 235–242. https://doi.org/10.1016/j.anr.2015.04.006
• Bromell, R. J., & Geddis, D. C. (2017). Child cyclists: A study of factors affecting their safety. Journal of Paediatrics and Child Health, 53(2), 145–148. https://doi.org/10.1111/jpc.13351
• Bulduk, S., Yurt, S., Dinçer, Y., & Ardıç, E. (2015). Sağlık Davranışı Modelleri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 28–34. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56580
• Fidancı, İ., Öztürk, O., & Ünal, M. (2017). Transtheoretic model in smoking cessation. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 34(1), 9–13
• Garrard, J., Rissel, C., & Bauman, A. (2012). Health benefits of cycling. City cycling, 31-56
• Gur, K., Erol, S., Kadioglu, H., Ergun, A., & Boluktas, R. (2019). The impact on adolescents of a Transtheoretical Model-based programme on fruit and vegetable consumption. Public Health Nutrition, 22(13), 2500–2508
• Hammond, J. A. (2017). Assessing bicycle helmet use in college-aged ındividuals using the Transtheoretical Model of behavior change. ProQuest Dissertations and Theses, 119.
• Ho, C.-I., Liao, T.-Y., Huang, S.-C., & Chen, H.-M. (2015). Beyond environmental concerns: using means–end chains to explore the personal psychological values and motivations of leisure/recreational cyclists. Journal of Sustainable Tourism, 23(2), 234–254. https://doi.org/10.1080/09669582.2014.943762
• Jones, R. A., Lubans, D. R., Morgan, P. J., Okely, A. D., Parletta, N., Wolfenden, L., … Waters, E. (2014). School-based obesity prevention interventions: Practicalities and considerations. Obesity Research & Clinical Practice, 8(5), e497–e510. https://doi.org/10.1016/j.orcp.2013.10.004
• Kotler, D. H., Babu, A. N., & Robidoux, G. (2016). Prevention, Evaluation, and Rehabilitation of Cycling-Related Injury. Current Sports Medicine Reports, 15(3), 199–206
• Larson, L. R., Green, G. T., & Cordell, H. K. (2011). Children’s Time Outdoors: Results and Implications of the National Kids Survey. Jornal of Park and Recreation Administration, 29(2), 1–20
• Lenio, J. (2006). Analysis of the transtheoretical model of behavior change. Journal of Student research, 5, 73–87. Meydanlıoğlu, A. (2015). Çocuklarda Fiziksel Aktivitenin Biyopsikososyal Yararları. Biopsychosocial benefits of physical activity in children. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(2), 125–135
• National Health Service (NHS). (2016). Benefits of cycling - Live Well. NHS. http://www.nhs.uk/Livewell/fitness/Pages/Cycling.aspx. Erişim T: 13.03.2020 National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA). (2018). Distracted Driving https://www.nhtsa.gov/road-safety/bicycle-safety. Erişim T: 13.03.2020
• Oja, P., Titze, S., Bauman, A., de Geus, B., Krenn, P., Reger-Nash, B., & Kohlberger, T. (2011). Health benefits of cycling: a systematic review. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 21(4), 496–509. https://doi.org/10.1111/j.1600-0838.2011.01299.x
• Prochaska, J. J., Spring, B., & Nigg, C. R. (2008). Multiple health behavior change research: An introduction and overview. Preventive Medicine, 46(3), 181–188. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2008.02.001
• Prochaska, J. O., Redding, C. A., & Evers, K. E. (2008). The Transtheoretical Model and stages of change. Health Behavior and Health Education. 22(6), 688–698. https://doi.org/10.1016/S0033-3506(49)81524-1
• Prochaska, J. O., & Velicer, W. F. (1997). The Transtheoretical Model of Health Behavior Change. American Journal of Health Promotion, 12(1), 38–48. https://doi.org/10.4278/0890-1171-12.1.38
• Sataloğlu, N., Aydın, B., & Turla, A. (2010). Injuries and deaths that resulting from bicycle and motorcycle accidents. Adli Tıp Bülteni, 15(1), 13–20
• Sönmezer, E., & Özköslü, M. A. (2017). The Investigation of the Effectiveness of Short Term Bicycle Exercise on Pain , Fatique. Başkent Üniversitesii Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 60–72
• State Government of Victoria. (2013). Cycling - health benefits. Smart Play, 1–3. http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/Cycling_health_benefits?open Erişim T: 13.03.2020
• Taş, F., Sevig, E., & Güngürmüş, Z. (2015). Lise öğrencilerinde ağızotunu (dumansız tütün) bıraktırmaya yönelik Transteoretik Model temelli motivasyonel görüşmelerin etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 2016;8(4), 380-393 https://doi:10.18863/pgy.253444
• Tucker, S., & Lanningham-Foster, L. M. (2015). Nurse-Led School-Based Child Obesity Prevention. The Journal of School Nursing, 31(6), 450–466. https://doi.org/10.1177/1059840515574002
• World Health Organization (2017). Adolescents: health risks and solutions. World Health Organization. http://who.int/mediacentre/factsheets/fs345/en/ Erişim T: 13.03.2020
• World Health Organization. (2017). Physical activity. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs385/en/ Erişim T: 13.03.2020
• World Health Organization. (2018). Noncommunicable diseases and their risk factors. Global Physical Activity Surveillance. http://www.who.int/ncds/surveillance/steps/GPAQ/en/ Erişim T: 13.03.2020
• Wright, A., McGorry, P. D., Harris, M. G., Jorm, A. F., & Pennell, K. (2006). Development and evaluation of a youth mental health community awareness campaign – The Compass Strategy. BMC Public Health, 6(1), 215. https://doi.org/10.1186/1471-2458-6-215
• Wright, K., Giger, J. N., Norris, K., & Suro, Z. (2013). Impact of a nurse-directed, coordinated school health program to enhance physical activity behaviors and reduce body mass index among minority children: A parallel-group, randomized control trial. International Journal of Nursing Studies, 50(6), 727–737. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2012.09.004